Sklep oświetleniowy Deutscha w Oradei
 nr rej. BH-II-m-B-01029 | |
.jpg) Widok ogólny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Strada Vasile Alecsandri 4, Oradea 410072, Rumunia |
| Typ budynku |
sklep |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Ferenc Sztarill |
| Inwestor |
Karl Ignaz Deutsch |
| Kondygnacje |
2 |
| Rozpoczęcie budowy |
1906 |
| Ukończenie budowy |
1910 |
| Pierwszy właściciel |
Karl Ignaz Deutsch |
Położenie na mapie okręgu Bihor  | |
Położenie na mapie Rumunii  | |
 47°03′15,5581″N 21°55′46,6781″E/47,054322 21,929633 | |
Sklep oświetleniowy Deutscha w Oradei (rum. Magazin de sticlărie Deutsch) – zabytkowy budynek dawnego sklepu ze sprzętem oświetleniowym, szkłem i porcelaną, zlokalizowany w centrum rumuńskiego miasta Oradea przy Strada Vasile Alecsandri, należący do najbardziej niezwykłych przykładów stylu secesyjnego na terenie Transylwanii[1].
Historia i architektura
Twórcą projektu budynku był prawdopodobnie Ferenc Sztarill. Obiekt wybudowano w latach 1906–1910. Zdania specjalistów są jednak podzielone co do nazwiska autora projektu budynku: jedni twierdzą, że nie jest ono znane lub że mógł być nim Ferenc Sztarill w 1906 roku, inni twierdzą, że był nim Kálmán Rimanóczy Jr., który był podobno zarówno architektem jak i budowniczym budynku już w 1903 roku[2].
Architektura budowli przypomina pod względem dekoracyjnym prace architektów Jakaba Dezső i Marcella Komora. Podobnie jak w innych secesyjnych budowlach w Oradei, również tutaj w górnej części znajduje się trójdzielna, płynna attyka. Dekoracja elewacji oparta jest na motywach koronki ludowej z elementami kwiatowymi i roślinnymi, co inspirowane było programem Ödöna Lechnera i jest charakterystyczne dla secesji węgierskiej, choć nie występuje powszechnie w realizacjach budowli secesyjnych na terenie Siedmiogrodu. W budynku sklepu skontrastowano prostokątne okna na parterze z półkolistymi na piętrze. Z punktu widzenia upodobań dekoracyjnych gmach prezentuje preferowany w początkach XX wieku w Oradei program stylistyczny, z inklinacjami do secesji wiedeńskiej i wzorami zdobniczymi inspirowanymi neobarokiem i neorokokiem[1]. W zamierzeniu inwestora stanowić miał sam w sobie reklamę delikatnych, szklanych przedmiotów, które można było w nim nabyć[2].
Sklep powstał w ścisłym centrum handlowym Oradei, które wówczas znajdowało się w rejonie wzniesienia budowli. Rodzina kupca, Karla Ignaza Deutscha pochodziła z Moraw, będąc już trzecim pokoleniem osiadłym w mieście. W 1877 Deutsch zakupił sklep szklarski należący do Jánosa Sonnenfelda, który sprzedawał tu wyroby szklane ze Schwarzwaldu, którą to linię handlową podtrzymał Deutsch[2].
Od 1940 roku sklep sprzedawał wyłącznie wyroby porcelanowe produkowane na Węgrzech. W 1960 roku obiekt został przekształcony i stał się sklepem dziecięcym pod nazwą „Gulliver”. W 1970 roku odrestaurowano elewację, a w następnych latach wnętrze kilkakrotnie przebudowywano. Ostatnia renowacja elewacji miała miejsce w 2018 roku. Fasada utrzymana jest w kolorach niebieskich i szarych[2].
Przypisy
- 1 2 Iulian Boldea, Globalization and National Identity. Studies on the Strategies of Intercultural Dialogue. HISTORY AND CULTURAL MENTALITIES SECTION, Tîrgu Mureş: Arhipelag XXI Press, 2016, s. 401–404.
- 1 2 3 4 Magazinul de sticlărie și porțelanuri Deutsch K. Ignác [online], Oradea Heritage [dostęp 2022-09-22] (rum.).