Stara Zbelutka

Stara Zbelutka
wieś
Ilustracja
Kościół pw, św. Doroty w Starej Zbelutce
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

kielecki

Gmina

Łagów

Liczba ludności (2019)

447[1]

Strefa numeracyjna

41

Kod pocztowy

26-025[2]

Tablice rejestracyjne

TKI

SIMC

0248020[3]

Położenie na mapie gminy Łagów
Mapa konturowa gminy Łagów, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Stara Zbelutka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Stara Zbelutka”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Stara Zbelutka”
Położenie na mapie powiatu kieleckiego
Mapa konturowa powiatu kieleckiego, blisko prawej krawiędzi nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Stara Zbelutka”
Ziemia50°43′28″N 21°06′27″E/50,724444 21,107500[4]

Stara Zbelutka – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Łagów[5][3].

Do 1954 roku siedziba gminy Gęsice. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie kieleckim.

Od 1 I do 8 XII 1973 Chojny i Kędziorka w gminie Iwaniska (w sołectwie Stara Łagowica)[6].

Części wsi

Integralne części wsi Stara Zbelutka[5][3]
SIMCNazwaRodzaj
0248088Chojnyprzysiółek
0248036Góryczęść wsi
0248071Kędziorkaprzysiółek
0248042Majoratczęść wsi
0248059Poddanieczęść wsi
0248065Poduchowneczęść wsi
0248094Zbelutka-Stara Wieśprzysiółek

Historia

W starych dokumentach wieś wymieniana jako: Sbiluthow, Sbilythka, Zbilutka, Zbeludka[7].

Lokowana przed rokiem 1382, kiedy to biskup włocławski Zbylut sprzedał za 20 seksagen groszy pragskich młyn, zwany Brodzyn, z sadzawką na Łagowicy, sołtysowi zbylutowskiemu Tomisławowi ze Złotnik. Zbylut był prawdopodobnie założycielem parafii i fundatorem drewnianego kościoła parafialnego pw. Św. Doroty[7].

Według Jana Długosza pod koniec XV wieku we wsi było 30 łanów kmiecych, sołectwo osadzone na 3 łanach oraz 3 karczmy z rolami. Kmiecie opłacali czynsz o nieznanej wysokości, oraz łącznie po jednym wiardunku obiednego, odrabiali po jednym dniu w tygodniu bydłem. Owsa, sera dawać nie mieli, ale za to po 3 koguty i 30 jaj i pół kwarty maku. Dziesięcina wytyczna i konopna oddawana była biskupstwu włocławskiemu. Pleban ma role i łąki. Sołtys zobowiązany był do służby wojskowej i płacenia jednego wiardunku obiednego, miał też własny młyn. Dziesięcina wytyczna z sołectwa pobierana przez plebana w Baćkowicach. Dziesięcina wytyczna z folwarku biskupiego przeznaczona dla plebana w Zbelutce[8].

Na początku XVI wieku w Zbelutce było 6 łanów osiadłych, płacono czynsz w wysokości 18. groszy, dawano 6 korczyków owsa, dziesięcina wyniosła 5 grzywien i jeden wiardunek. Z dwóch karczem płacą dwie grzywny i jeden wiardunek. W inwentarzu z roku 1534 wyszczególniono: łanów osiadłych 7½, pustych 15½, folwark biskupi. Kmiecie osiadli płacili po 18 groszy czynszu i dawali po 6 korczyków owsa, 3 kapłony i 30 jaj. Pracują po jeden dzień w tygodniu. Wójt płacił obiednego jeden wiardunek. Dziesięcina z całej wsi wynosiła 10 grzywien[8]. Regestr poborowy Województwa sandomierskiego z roku 1578 wylicza we wsi: 16. osadników, 12 łanów, 2. zagrodników, 1. komornika, 1. rzemieślnika oraz dwa łany sołtysie[7]. W 1598 r. we wsi 20. kmieci osadzonych na rolach. Sołectwo osadzone na dwóch łanach posiadał Jan Kęmpicki.

W roku 1727 Krzysztof Antoni Szembek, mając na względzie zasługi wobec siebie szlachetnie urodzonego Sebastiana Olszewskiego, za zgodą kapituły katedralnej, oddaje wspomnianej i przyszłej małżonce, pod pewnymi warunkami i dożywotnio, sołectwo Zbelutka.

W wieku XVIII w części należącej do dworu stały dwór i karczma. We wsi było: 44 chałup gospodarzy, 5 chałup kmieci bez ogrodów i gruntów, razem dymów wiejskich 54, zamieszkałych ogółem przez 193 osoby. W części należącej do plebana, wyliczono 4 dymy, chałup gospodarzy 10, chałup bez gruntu 3, zamieszkałych przez 50 osób.

Na mapie Galicji Zachodniej wieś oszacowano na 75 domów, 80 mężczyzn i 20 koni[8].

W 1827 r. było tu 73 domy i 388 mieszkańców, w 1895: 101 domów, 595 mieszkańców, 1412 mórg włościańskich, 352 morgi folwarczne, wchodzące w skład majoratu generała Uszakowa. Było również 151 morgów folwarku prywatnego[7].

W roku 1921 wyszczególniono:

  • wieś Zbielutka. Było tu 148 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 754 mieszkańców (365 mężczyzn i 389 kobiet)
  • kolonię Zbielutka Majorat , gdzie naliczono 19 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 113 mieszkańców (55 mężczyzn i 58 kobiet). Wszyscy podali narodowość polską
  • kolonię Zbielutka Poduchowna, gdzie naliczono 10 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 61 mieszkańców (30 mężczyzn i 31 kobiet). Narodowość polską podało 50 osób, a 11 żydowską[9].

Obiekty zabytkowe

Demografia

Wykres liczby ludności Starej Zbelutki od 1827 roku:

Źródła:[11][9][8][7],

Współcześnie

Podział na Nową Zbelutkę i Starą Zbelutkę dokonał się po roku 1952. Sołectwo Stara Zbelutka tworzą wsie: Zbelutka–Stara Wieś, Góry, Poddanie i Kędziorka. W składzie Nowej Zbelutki znalazły się: Garbacz, Kozłów, Niwa.

Okoliczne pola posiadają nazwy: Dworskie, Stronia, Glinki, Stachów Dół, Chojny, Sachta, Mieksyn, Plebańskie.

W 1992 r. we wsi było 140 zagród i 660,95 ha. gruntów. Spis powszechny z czerwca 2011 r. wykazał 493 mieszkańców[8].

Przypisy

  1. ↑ Raport o stanie gminy w roku 2019. Stan ludności 31.12.2010 str. 14 [dostęp 2022-03-15]
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1193 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. 1 2 3 TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju) [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2015-11-18].
  4. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 128810
  5. 1 2 Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. Dz.U. z 2013 r. poz. 200
  6. ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach. 1973, nr 27, poz. 137
  7. 1 2 3 4 5 Stara Zbelutka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 198.
  8. 1 2 3 4 5 Strona internetowa Gminy Łagów [dostęp 13 listopada 2011]
  9. 1 2 Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 września 1921 r., województwo kieleckie, powiat Opatów, gmina Gęsice
  10. 1 2 3 Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 27 [dostęp 2015-11-09].
  11. 1 2 Uwarunkowania wynikające z miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Łagów, str. 54-55 [www.bip.lagow-gmina.pl/publikacje/508.doc] : dostęp 21 sierpnia 2011 r.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.