Stenocranius

	Stenocranius
	Kastschenko, 1901
	; Nornik wąskogłowy (S. gregalis) na ilustracji z 1894 roku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	karczowniki
Plemię	Microtini
Rodzaj	Stenocranius
	Typ nomenklatoryczny
	Arvicola arvalis var. slowzowi Poljakov, 1881 (= Mus gregalis Pallas, 1779)
Synonimy
	Steneocranius: Trouessart, 1904;
	Steneocranius: Trouessart, 1904;
Gatunki
	4 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	4 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Stenocranius – rodzaj ssaków z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące we Azji^[3]^[4].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 98–139 mm, długość ogona 17–39 mm, długość ucha 8–16 mm, długość tylnej stopy 14,6–19 mm; masa ciała 18–70 g^[5]^[4]^[6].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1901 roku rosyjski zoolog Nikołaj Kaszczenko w artykule poświęconym opisowi dówch nowych podrodzajów norników z Syberii, opublikowanym w czasopiśmie Jeżegodnik Zoołogiczeskago Impieratorskoj Muzieja Akadiemіi Nauk^[1]. Kaszczenko wymienił kilka gatunków – Mus gregalis Pallas, 1779, Arvicola eversmanni Polyakov, 1881 (= Mus gregalis Pallas, 1779), Arvicola raddei Polyakov, 1881, Arvicola arvalis var. Slowzowii Polyakov, 1881 (= Mus gregalis Pallas, 1779) i Microtus tianschanicus Büchner, 1890 (= Mus gregalis Pallas, 1779) – z których gatunkiem typowym jest nornik wąskogłowy (S. gregalis).

Etymologia

Stenocranius (Steneocranius): gr. στηνος stēnos ‘wąski, cienki’; κρανιον kranion ‘czaszka’, od καρα kara, καρατος karatos ‘głowa’^[7].

Podział systematyczny

Takson ponownie wyodrębniony z rodzaju Lasiopodomys^[5]^[3]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[8]^[5]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[9]	Podgatunki^[4]^[3]^[6]	Rozmieszczenie geograficzne^[4]^[3]^[6]	Podstawowe wymiary^[4]^[6]^[b]	Status IUCN^[10]
	Stenocranius gregalis	(Pallas, 1779)	nornik wąskogłowy	gatunek monotypowy	rozłącznie od Morza Białego do rzeki Kołyma, Azja Środkowa, południowo-zachodnia Syberia, Jakucja, Mongolia i północna Chińska Republika Ludowa	DC: 8,1–14,8 cm DO: 1,7–4,6 cm MC: 18–70 g	LC
	Stenocranius raddei	(Poljakov, 1881)		gatunek monotypowy	Rosja (Kraj Zabajkalski, na południe do rzek Szyłka i Ingoda) i północno-wschodnia Mongolia	DC: 9,5–13 cm DO: 2,1–3,7 cm MC: 24–54 g	NE

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe z plejstocenu:

Stenocranius gregaloides (Hinton, 1923)^[11] (Wielka Brytania)
Stenocranius hintoni (Kretzoi, 1941^[12] (Węgry)

Uwagi

↑ Nowa nazwa dla Stenocranius Kastschenko, 1901.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 Н.Ө. Кащенкo. Stenocranius и Platycranius два новые подрода сибирскихъ полевокъ. „Ежегодникъ Зоологическаго Императорской Музея Академіи Наукъ”. 6, s. 167, 1901. (ros.).
↑ É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Cz. 3: Quinquennale supplementum anno 1904. Berolini: Friedländer, 1904, s. 273. (łac.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 354–356. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 321–322. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
1 2 3 B. Kryštufek & G. Shenbrot: Voles and Lemmings (Arvicolinae) of the Palaearctic Region. Maribor: University of Maribor Press, 2022, s. 281–288. ISBN 978-961-286-613-6. (ang.).
1 2 3 4 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 228. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 645, 1904. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-04]. (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 236. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ Taxonomy: Lasiopodomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-28]. (ang.).
↑ M.A.C. Hinton. Diagnoses of species of Pitymys and Microtus occurring in the Upper Freshwater bed of West Runton, Norfolk. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 12 (70), s. 541, 1923. DOI: 10.1080/00222932308632973. (ang.).
↑ M. Kretzoi. Ösemlösmaradványok Betfiáról. „Földtani közlöny”. 71 (7–12), s. 249, 1941. (węg.).

[2] Nowa nazwa dla Stenocranius Kastschenko, 1901.

[11] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[kat-1] 1 2 Н.Ө. Кащенкo. Stenocranius и Platycranius два новые подрода сибирскихъ полевокъ. „Ежегодникъ Зоологическаго Императорской Музея Академіи Наукъ”. 6, s. 167, 1901. (ros.).

[tro-3] É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Cz. 3: Quinquennale supplementum anno 1904. Berolini: Friedländer, 1904, s. 273. (łac.).

[icmw-4] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 354–356. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[hmw-5] 1 2 3 4 5 U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 321–322. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[kry&sch-6] 1 2 3 B. Kryštufek & G. Shenbrot: Voles and Lemmings (Arvicolinae) of the Palaearctic Region. Maribor: University of Maribor Press, 2022, s. 281–288. ISBN 978-961-286-613-6. (ang.).

[amw-7] 1 2 3 4 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 228. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[pal-8] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 645, 1904. (ang.).

[mdd-9] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-04]. (ang.).

[miiz-10] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 236. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[12] Taxonomy: Lasiopodomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-28]. (ang.).

[hin-13] M.A.C. Hinton. Diagnoses of species of Pitymys and Microtus occurring in the Upper Freshwater bed of West Runton, Norfolk. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 12 (70), s. 541, 1923. DOI: 10.1080/00222932308632973. (ang.).

[kre-14] M. Kretzoi. Ösemlösmaradványok Betfiáról. „Földtani közlöny”. 71 (7–12), s. 249, 1941. (węg.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[b]

[10]

[11]

[12]