Stołpce

Stołpce
Стоўбцы
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Białoruś

Obwód

 miński

Rejon

stołpecki

Populacja (2018)
• liczba ludności


16 946[1]

Nr kierunkowy

+375 1717

Kod pocztowy

222660

Położenie na mapie obwodu mińskiego
Mapa konturowa obwodu mińskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Stołpce”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Stołpce”
Ziemia53°29′N 26°44′E/53,483333 26,733333
Strona internetowa

Stołpce (biał. Стоўбцы, Stoubcy, ros. Столбцы, Stołbcy) – miasto położone na Białorusi, w obwodzie mińskim, centrum administracyjne rejonu stołpeckiego, położona przy trasie linii kolejowej Warszawa – Brześć – Baranowicze – Mińsk. Stołpce leżą nad Niemnem.

Miasto liczy 16,9 tys. mieszkańców (2018). Stołpce położone są około 70 km na południowy zachód od Mińska.

W mieście rozwinął się przemysł drzewny oraz spożywczy[2].

Demografia

Historia

Okres Wielkiego Księstwa Litewskiego

Miasteczko założono w 1593 roku staraniem Halszki Kmicianki Słuszkowej, wdowy po staroście krzyczewskim Mikołaju Słuszce[3]. W ciągu następnych 200 lat Stołpce stanowiły posiadłość rodziny Słuszków, następnie przechodząc do Czartoryskich. W okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów znajdowały się w powiecie mińskim województwa mińskiego[4]. Stołpce uzyskały prawa magdeburskie w 1729[5].

Po II rozbiorze (1793) znalazły się pod władzą rosyjską. W 1796 r. stały się centrum wołosti ujezdu (powiatu) mińskiego w guberni mińskiej.

W 1788 roku zbudowano przez Niemen drewniany most łączący Stołpce ze Świerżeniem.

Po powstaniu listopadowym władze rosyjskie skonfiskowały Stołpce Czartoryskim na rzecz skarbu państwa, a w 1833 roku zlikwidowały klasztor dominikanów.

Po stłumieniu powstanie styczniowego 12 maja 1868 r. władze rosyjskie przekształciły kościół św. Kazimierza w cerkiew prawosławną.

W 1867 roku było tu 301 domów i 2035 mieszkańców.

Podczas I wojny światowej w lutym 1918 Stołpce zostały zajęte przez wojska niemieckie.

Okres II Rzeczypospolitej

Były miastem stołecznym ówczesnego powiatu stołpeckiego w dawnym województwie nowogródzkim. W Stołpcach mieściła się graniczna stacja kolejowa przed granicą polsko-radziecką. Siedziba stacjonowania polskich wojsk lotniczych, istniało duże lotnisko wojskowe.

W nocy z 3 na 4 sierpnia 1924 roku miasto zostało napadnięte przez uzbrojoną grupę dywersantów sowieckich, wcześniej dostarczonych na granicę polsko-sowiecką ciężarówkami Armii Czerwonej. Dywersanci zabili 7 policjantów i urzędnika starostwa, sterroryzowali i ograbili miejscowość. Był to najgłośniejszy, lecz nie jedyny przypadek napaści zbrojnych grup z ZSRR na terytorium Polski. Bezpośrednio po nim władze polskie podjęły decyzję o utworzeniu Korpusu Ochrony Pogranicza[6].

Za II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Stołpce. W okresie od 17 maja do 30 września 1926 roku firma „J.Pawlikowski” z Warszawy wybudowała w Stołpcach nowy dworzec kolejowy. Do 17 września 1939 roku miasto było garnizonem macierzystym batalionu KOP „Stołpce”, 9 szwadronu kawalerii KOP[7] i placówki wywiadowczej KOP nr 5.

II wojna światowa

Po zbrojnej agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 r. wschodnie tereny II Rzeczypospolitej były kontrolowane przez Armię Czerwoną, a mieszkający tam Polacy poddani represjom. 10 lutego 1940 r. rozpoczęła się pierwsza, masowa deportacja ludności polskiej w głąb ZSRR. Transport ze Stołpców kompletowano przez tydzień[8]. Wywożono przede wszystkim osadników wojskowych, średnich i niższych urzędników państwowych, służbę leśną oraz pracowników PKP. Zabierano całe rodziny. Zesłańców ze Stołpców wywieziono do republiki Komi, gdzie pracowali głównie przy wyrębie lasu.

W czasie niemieckiej okupacji w latach 1943–1944 w Stołpcach działała podziemna polska szkoła. Tajne nauczanie prowadził były sędzia Sądu Grodzkiego A. Rhode (lub J. Rhode). Lekcje odbywały się według przedwojennego programu polskich szkół gimnazjalnych, co drugi dzień, w mieszkaniu J. Urbanowicza. Nauczyciel zginął na oczach swoich uczniów w okolicach dnia 6 lipca 1944 roku, podczas wielodniowego oblężenia miasta przez wojska sowieckie[9].

Miejscowa ludność żydowska skoncentrowana w tutejszym getcie (ponad 3500 ludzi) została wymordowana przez nazistów do końca stycznia 1943 r.

Zabytki

Galeria

Osoby związane ze Stołpcami

  • W roku 1644 zmarł tu ojciec Fabian Maliszowski – przeor dominikanów.
  • W roku 1889 w Stołpcach urodził się Jerzy Sobolewski – białoruski publicysta i pisarz.
  • W roku 1923 urodziła się tu polska śpiewaczka operowa i operetkowa – Halina Mickiewiczówna.
  • W roku 1936 urodziła się tu białoruska polityk emigracyjna, formalnie głowa „państwa” na uchodźstwie Iwonka Surwiłła.

Przypisy

  1. ↑ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского т... [online], www.belstat.gov.by [dostęp 2019-03-09].
  2. ↑ Stołpce, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-03-30].
  3. ↑ А. Латушкін. Заснаванне г. Стоўбцы (Свержна) // Верхняе Панямонне, Вып. 1, Мінск 2012, с. 7-29
  4. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 100.
  5. ↑ г. Стоўбцы і Стаўбцоўскі раён. Oficjalne symbole heraldyczne Republiki Białorusi. [dostęp 2024-09-17]. (biał.).
  6. ↑ Tomasz Głowiński: Geneza Korpusu Ochrony Pogranicza. W: Zapomniany garnizon. Oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza w Iwieńcu w latach 1924–1939. s. 11.
  7. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
  8. ↑ Bogna Janke, Stołpce, 10 lutego 1940. Deportacja Polaków z Kresów [online], Bogna Janke, 9 lutego 2020 [dostęp 2020-04-14] (pol.).
  9. ↑ Tajne nauczanie polskie w czasie okupacji niemieckiej 1941–1944. W: Oświata... s. 76–77.

Bibliografia

  • Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
  • Верхняе Панямонне, Вып. 1. Мінск: І.П. Логвінаў, 2012, s. 154. ISBN 978-985-6991-72-4.
  • Tomasz Głowiński: Zapomniany garnizon. Oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza w Iwieńcu w latach 1924–1939. Wyd. 1. Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2008/2009, s. 175. ISBN 978-83-88178-71-9.
  • Agnieszka Grędzik-Radziak: Oświata i szkolnictwo polskie na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej i współczesnej Białorusi 1939–2001. Toruń: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2007, s. 441. ISBN 978-83-60738-09-2.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.