System ligowy rugby union we Włoszech

System ligowy rugby union we Włoszech – organizowane przez Federazione Italiana Rugby rozgrywki mające na celu wyłonienie mistrza Włoch w rugby union.

Mężczyźni walczą o mistrzostwo kraju od sezonu 1928/29, kiedy to powstała Serie A. Najwięcej razy – osiemnaście – tytuł zdobywała drużyna Amatori Rugby Milano. Oficjalne mistrzostwa Włoch kobiet odbywają się natomiast od 1991 roku i w dwudziestu dotychczasowych edycjach szesnastokrotnie triumfował zespół Red Panthers.

Rozgrywki toczą się systemem ligowym w okresie jesień-wiosna. Trzy pierwsze klasy rozgrywkowe zarządzane są centralnie przez FIR, natomiast niższe ligi są w gestii regionalnych związków rugby.

Najwyższą klasą rozgrywkową we włoskim rugby union jest Campionato di Eccellenza, która w swej historii nosiła nazwy^[1]:

• 1928–1960 Serie A
• 1960–1965 Eccellenza
• 1965–1986 Serie A
• 1986–2001 Serie A1
• 2001–2010 Super 10
• 2010–      Eccellenza

Pierwsze rozgrywki o mistrzostwo kraju odbyły się w 1929 roku, jednak przypisywane są do sezonu 1928/29. Uczestniczyło w nich sześć z szesnastu istniejących wówczas we Włoszech klubów. W roku 1933 nastąpiły pierwsze próby stworzenia drugiej ligi w celu wprowadzenia systemu awansów i spadków, który ostatecznie ustabilizował się w połowie lat pięćdziesiątych. W 1961 roku, po pięciu latach walki o mistrzostwo kraju prowadzonej w kilku grupach, powrócono do rozgrywek systemem jednogrupowym, który utrzymał się przez kolejnych dwadzieścia lat. W latach 1981–86 szesnaście klubów rywalizowało o scudetto w dwóch lub czterech grupach, jednak w sezonie 1986/87 nastąpiła kolejna reorganizacja systemu ligowego: Serie A została odchudzona do dwunastu drużyn zmieniając nazwę na Serie A1, pozostałe wraz z zespołami awansującymi z Serie B zagrały w nowo utworzonej Serie A2. W sezonie następnym natomiast wprowadzono system play-off po zakończeniu fazy grupowej. Walczyły w nim najlepsze drużyny A1, do których mógł dołączyć zwycięzca Serie A2 triumfując w barażach^[1]. Od 1995 roku najlepsze zespoły ligi występowały też w europejskich pucharach – dwa w Pucharze Heinekena i cztery w Europejskim Pucharze Challenge.

Sezon 2000/01 przyniósł wprowadzenie tzw. „bonusowego systemu punktacji”, wypracowanego na południowej półkuli, a już rok później nastąpiła poważna restrukturyzacja rozgrywek ligowych. Dziesięć najlepszych drużyn poprzedniego sezonu utworzyło Super 10, zarządzane przez nowo powołaną Lega Italiana Rugby d'Eccellenza. Serie A1/A2 oraz Serie B stały się tym samym drugą i trzecią klasą rozgrywkową. W związku z przejściem dwóch drużyn (Benetton Treviso oraz Aironi Rugby utworzonego na bazie MPS Viadana) do rozgrywek Ligi Celtyckiej w sezonie 2010/11 drużyny te otrzymały prawo do obu włoskich miejsc w Pucharze Heinekena. Pieczę nad rozgrywkami ligowymi, w najwyższej klasie nazwanymi Campionato di Eccellenza, ponownie przejął FIR, pozostawiając po debatach^[2][3] obowiązujący do tego czasu system^[4].

Pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku zaczęły powstawać pierwsze kobiece sekcje w klubach rugby, w szczególności w okolicach Treviso, Mediolanu, Rzymu i Benewentu. Pierwsze żeńskie rozgrywki ligowe odbyły się w sezonie 1984/85 pod egidą UISP. W 1991 roku organizację rozgrywek przejęła Włoska Federacja Rugby i dopiero od sezonu 1991/92 uznaje przyznawane tytuły mistrzowskie^[5]. Wśród żeńskich drużyn dominuje zespół Red Panthers, który prócz szesnastu z dwudziestu edycji mistrzostw Włoch, wygrał również wszystkie siedem sezonów rozgrywek organizowanych przez UISP.

Walka o mistrzostwo Włoch odbywa się w ramach Serie A femminile, jedynej klasy rozgrywkowej we włoskim kobiecym rugby union. Drużyny podzielone są na dwie grupy, pomiędzy którymi istnieje system awansów i spadków. Kluby z obydwu grup walczą o scudetto, bowiem do fazy play-off awansują trzy zespoły grupy A oraz zwycięzca barażu pomiędzy zwycięzcą grupy B i drużyną z czwartego miejsca grupy A. Tytuł mistrza kraju zdobywa zwycięzca finału, w którym mierzą się zespoły, które zwyciężyły w półfinałach rozgrywanych w formie dwumeczu^[6].

Do sezonu 2008/09 rozgrywki ligowe były rozgrywane systemem kołowym, a cztery najlepsze drużyny awansowały do fazy play-off^[7].