Szczurowiec

Szczurowiec
	Uromys
	W. Peters, 1867
	; Szczurowiec białoogonowy (U. caudimaculatus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszy
Plemię	Hydromyini
Rodzaj	szczurowiec
	Typ nomenklatoryczny
	Mus macropus J.E. Gray, 1866 (= Hapalotis caudimaculatus Krefft, 1867)
Synonimy
	Gymnomys J.E. Gray, 1867; Cyromys O. Thomas, 1910; Melanomys Winter, 1983;
	Gymnomys J.E. Gray, 1867; Cyromys O. Thomas, 1910; Melanomys Winter, 1983;
Podrodzaje i gatunki
	3 podrodzaje (w tym 1 o statusie incertae sedis) i 12 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	3 podrodzaje (w tym 1 o statusie incertae sedis) i 12 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Szczurowiec^[5] (Uromys) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Australii i na Nowej Gwinei^[6]^[7]^[8].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 170–382 mm, długość ogona 130–400 mm, długość ucha 16–40 mm, długość tylnej stopy 37–80 mm; masa ciała 170–1020 g^[7]^[9].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1867 roku niemiecki zoolog Wilhelm Peters w artykule zatytułowanym Nowy rodzaj gryzoni „Uromys” z północnej Australii, opublikowanym w czasopiśmie „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) szczurowiec białoogonowy (U. caudimaculatus).

Etymologia

Uromys: gr. ουρα oura ‘ogon’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[10].
Gymnomys: gr. γυμνος gumnos ‘goły, nagi’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[11]. Gatunek typowy: Gray wymienił dwa gatunki – Mus macropus J.E. Gray, 1866 (= Hapalotis caudimaculatus Krefft, 1867) i Mus (Gymnomys) celebensis J.E. Gray, 1867 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Mus macropus J.E. Gray, 1866 (= Hapalotis caudimaculatus Krefft, 1867).
Cyromys: gr. κυρος kuros ‘siła, władza’^[12]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[13]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus imperator O. Thomas, 1888
Melanomys: gr. μελας melas, μελανος melanos ‘czarny’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[4]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Melomys hadrourus Winter, 1983.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki zgrupowane w podrodzajach^[14]^[9]^[6]^[5]:

Podrodzaj	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[5]	Podgatunki^[7]^[6]^[9]	Rozmieszczenie geograficzne^[7]^[6]^[9]	Podstawowe wymiary^[7]^[9]^[b]	Status IUCN^[15]
Incertae sedis	Uromys siebersi	O. Thomas, 1923	szczurowiec wyspowy	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: Kai Besar (Wyspy Kai)	DC: 25–28 cm DO: 22–23 cm MC: brak danych	DD
Uromys	Uromys neobritannicus	Tate & Archbold, 1935	szczurowiec pustelniczy	gatunek monotypowy	endemit Papui-Nowej Gwinei: Nowa Brytania (Archipelag Bismarcka); zakres wysokości: 30–500 m n.p.m.	DC: 25–30 cm DO: 24–28 cm MC: 570–730 g	NT
Uromys	Uromys anak	O. Thomas, 1907	szczurowiec czarnoogonowy	3 podgatunki	Indonezja i Papua-Nowa Gwinea: wyżyny Nowej Gwinei i półwysep Huon; zakres wysokości: 850–3000 m n.p.m.	DC: 27–33 cm DO: 29–40 cm MC: 450–1020 g	LC
Uromys	Uromys boeadii	Groves & Flannery, 1994	szczurowiec mały	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: Biak; być może pobliska Supiori	DC: około 25 cm DO: około 23 cm MC: brak dancyh	CR
Uromys	Uromys emmae	Groves & Flannery, 1994	szczurowiec samotny	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: Wyspy Padaido (Owi); być może Supiori	DC: około 23 cm DO: około 26 cm MC: brak danych	CR
Uromys	Uromys caudimaculatus	(Krefft, 1867)	szczurowiec białoogonowy	gatunek monotypowy	Nowa Gwinea (wraz z Waigeo, Yapen, Wyspami d’Entrecasteaux i Aru) i Australia (północny i północno-wschodni Queensland); zakres wysokości: 0–1930 m n.p.m.	DC: 20–38 cm DO: 21–36 cm MC: 400–900 g	LC
Uromys	Uromys hadrourus	(Winter, 1984)	szczurowiec maskowy	gatunek monotypowy	endemit Australii (lasy deszczowe północno-wschodniego Queensland); zakres wysokości: 550–1240 m n.p.m.	DC: 17–18 cm DO: 18–20 cm MC: 170–220 g	NT
Cyromys	Uromys vika	Lavery & Judge, 2017		gatunek monotypowy	endemit Wysp Salomona: Vangunu i być może pobliskie wyspy (Archipelag Bismarcka); zakres wysokości: około 150 m n.p.m.	DC: brak danych DO: brak danych MC: 290–460 g	CR
Cyromys	Uromys imperator	(O. Thomas, 1888)	szczurowiec cesarski	gatunek monotypowy	endemit Wysp Salomona: Guadalcanal (Archipelag Bismarcka)	DC: 34–35 cm DO: 25–26 cm MC: brak danych	CR
Cyromys	Uromys porculus	O. Thomas, 1904	szczurowiec żarłoczny	gatunek monotypowy	endemit Wysp Salomona: Guadalcanal (Archipelag Bismarcka)	DC: około 22 cm DO: około 13 cm MC: brak danych	CR
Cyromys	Uromys rex	(O. Thomas, 1888)	szczurowiec królewski	gatunek monotypowy	endemit Wysp Salomona: Guadalcanal (Archipelag Bismarcka); zakres wysokości: 20–600 m n.p.m.	DC: 26–29 cm DO: 23–30 cm MC: około 420 g	EN

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.

Opisano też gatunek wymarły z plejstocenu dzisiejszego stanu Queensland w Australii^[16]^[17]:

Uromys aplini Cramb, Hocknull & Price, 2020

Uwagi

↑ Młodszy homonim Melanomys O. Thomas, 1902 (Cricetidae); nomen nudum.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 W. Peters. Eine neue gattung von nagern, Uromys, aus Nordaustralien. „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1867, s. 343, 1867. (niem.).
↑ J.E. Gray. Notes on the variegated or yellow-tailed rats of Australasia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 35, s. 597, 1867. (ang.).
↑ O. Thomas. New genera of Australasian Muridæ. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eighth Series. 6, s. 507, 1910. (ang.).
1 2 J.W. Winter: Thornton Peak Melomys. W: R. Strachan (red.): The Australian museum complete book of Australian mammals (The national photographic index of Australian wildlife). Sydney: Angus & Robertson, 1983, s. 379. ISBN 0-207-14454-0. (ang.).
1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 282–283. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 498–500. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 715–718. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Uromys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-10].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 320–321. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 702.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 303.
↑ Brown 1954 ↓, s. 250.
↑ Brown 1954 ↓, s. 544.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-12]. (ang.).
↑ Taxonomy: Uromys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-02-04]. (ang.).
↑ J. Cramb, S.A. Hocknull & G.J. Price. Fossil Uromys (Rodentia: Murinae) from central Queensland, with a description of a new Middle Pleistocene species. „Records of the Australian Museum”. 72 (5), s. 175–191, 2020. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Uromys aplini Cramb, Hocknull & Price, 2020, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-12] (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
R.W. Brown: Composition of scientific words; a manual of methods and a lexicon of materials for the practice of logotechnics. Washington: Published by the author, 1954, s. 1–882. (ang.).

[4] Młodszy homonim Melanomys O. Thomas, 1902 (Cricetidae); nomen nudum.

[16] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Peters-1] 1 2 W. Peters. Eine neue gattung von nagern, Uromys, aus Nordaustralien. „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1867, s. 343, 1867. (niem.).

[Gray-2] J.E. Gray. Notes on the variegated or yellow-tailed rats of Australasia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 35, s. 597, 1867. (ang.).

[Thomas-3] O. Thomas. New genera of Australasian Muridæ. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eighth Series. 6, s. 507, 1910. (ang.).

[Winter-5] 1 2 J.W. Winter: Thornton Peak Melomys. W: R. Strachan (red.): The Australian museum complete book of Australian mammals (The national photographic index of Australian wildlife). Sydney: Angus & Robertson, 1983, s. 379. ISBN 0-207-14454-0. (ang.).

[Cichocki&inni-6] 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 282–283. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-7] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 498–500. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Denys&inni-8] 1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 715–718. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Uromys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-10].

[amw-10] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 320–321. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/710/mode/1up_702]-11] Palmer 1904 ↓, s. 702.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/311/mode/1up_303]-12] Palmer 1904 ↓, s. 303.

[CITEREFBrown1954[https://archive.org/details/compositionofsci00brow/page/250/mode/1up_250]-13] Brown 1954 ↓, s. 250.

[CITEREFBrown1954[https://archive.org/details/compositionofsci00brow/page/n551/mode/1up?q=mys_544]-14] Brown 1954 ↓, s. 544.

[mdd-15] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-12]. (ang.).

[17] Taxonomy: Uromys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-02-04]. (ang.).

[Cramb&inni-18] J. Cramb, S.A. Hocknull & G.J. Price. Fossil Uromys (Rodentia: Murinae) from central Queensland, with a description of a new Middle Pleistocene species. „Records of the Australian Museum”. 72 (5), s. 175–191, 2020. (ang.).

[zij-19] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Uromys aplini Cramb, Hocknull & Price, 2020, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-12] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[b]

[15]

[16]

[17]