Szczurzynek

Szczurzynek
	Melomys
	O. Thomas, 1922
	; Szczurzynek płowonogi (Melomys cervinipes)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszy
Plemię	Hydromyini
Rodzaj	szczurzynek
	Typ nomenklatoryczny
	Uromys rufescens Alston, 1877
Gatunki
	23 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	23 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Szczurzynek^[2] (Melomys) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Australazji^[3]^[4]^[5]^[6].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 90–210 mm, długość ogona 98–205 mm, długość ucha 12–20 mm, długość tylnej stopy 23–34 mm; masa ciała 37–145 g^[4]^[7].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1922 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule zatytułowanym Podrodzaj rodzaju Uromys, opublikowanym w czasopiśmie „The Annals and magazine of natural history”^[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) szczurzynek czarnogonowy (M. rufescens).

Etymologia

Melomys: Melanezja; gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[1].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące współczesne gatunki^[a]^[9]^[7]^[3]^[2]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[2]	Podgatunki^[4]^[3]^[7]	Rozmieszczenie geograficzne^[4]^[3]^[7]^[6]	Podstawowe wymiary^[4]^[7]^[10]^[11]^[b]	Status IUCN^[12]
Melomys fraterculus	(O. Thomas, 1920)	szczurzynek seramski	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: Seram (góra Manusela; niepotwierdzony w innych miejscach), Moluki; zakres wysokości: powyżej 1800 m n.p.m.	DC: około 11,5 cm DO: 15,3–15,5 cm MC: brak danych	EN
Melomys dollmani	Rümmler, 1935	szczurzynek stokowy	gatunek monotypowy	endemit Papui-Nowej Gwinei: wschodnia Nowa Gwinea (Góry Centralne; być w południowo-wschodniej części); zakres wysokości: 1200–1530 m n.p.m.	DC: brak danych DO: brak danych MC: brak danych	LC
Melomys lutillus	(O. Thomas, 1913)	szczurzynek papuaski	gatunek monotypowy	Indonezja i Papua-Nowa Gwinea: północna, środkowa i południowo-wschodnia Nowa Gwinea; zakres wysokości: 0–2200 m n.p.m.	DC: 9–11,5 cm DO: 11,3–12 cm MC: brak danych	LC
Melomys howi	Kitchener, 1996	szczurzynek riamański	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: Riama (Moluki); zakres wysokości: 0–200 m n.p.m.	DC: 11,1–11,2 cm DO: 13,5–13,7 cm MC: 61–73 g	DD
Melomys bannisteri	Kitchener & Maryanto, 1993	szczurzynek archipelagowy	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: Kai Besar (Wyspy Kai); zakres wysokości: 0–500 m n.p.m.	DC: około 13,8 cm DO: około 12,7 cm MC: brak danych	EN
Melomys frigicola	Tate, 1951	szczurzynek górski	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: zachodnio-środkowa Nowa Gwinea (północne zbocza Gór Śnieżnych i pobliska rzeka Baliem); zakres wysokości: 600–2200 m n.p.m.	DC: 10,12–13,5 cm DO: 12,2–13,6 cm MC: brak danych	LC
Melomys burtoni	(Ramsay, 1887)	szczurzynek łąkowy	gatunek monotypowy	południowa Nowa Gwinea (obszar Trans-Fly) i przybrzeżna północna i wschodnia Australia (wraz z wieloma przybrzeżnymi wyspami); zakres wysokości: 0–1200 m n.p.m.	DC: 12,2–14 cm DO: 10,5–14 cm MC: 45–65 g	LC
Melomys paveli	K.M. Helgen, 2003	szczurzynek nadbrzeżny	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: południowe wybrzeża Seram (Moluki)	DC: około 12,3 cm DO: około 12,8 cm MC: około 65 g	DD
Melomys matambuai	Flannery, Colgan & Trimble, 1994	szczurzynek wyspowy	gatunek monotypowy	endemit Papui-Nowej Gwinei: Manus (Wyspy Admiralicji); zakres wysokości: – m n.p.m.	DC: około 15,1 cm DO: około 14,1 cm MC: około 145 g	EN
Melomys bougainville	Troughton, 1936	szczurzynek solomoński	gatunek monotypowy	północno-zachodni archipelag Wyspy Salomona: Wyspa Bougainville’a i Buka (Papua-Nowa Gwinea) i Choiseul (Wyspy Salomona)	DC: 14,9–17 cm DO: 9,8–14 cm MC: brak danych	DD
Melomys aerosus	(O. Thomas, 1920)	szczurzynek ciemny	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: Seram (góry Manusela, Hoaulu i pobliskie Kanikeh), Moluki; zakres wysokości: 650–1830 m n.p.m.	DC: 15–16 cm DO: 12,5–13,8 cm MC: 97–123 g	EN
Melomys obiensis	(O. Thomas, 1911)	szczurzynek obiański	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: Obi i Bisa (na południe od Halmahery, Moluki)	DC: 12,3–12,9 cm DO: 14,8–17,5 cm MC: 68–74 g	LC
Melomys cervinipes	(Gould, 1852)	szczurzynek płowonogi	gatunek monotypowy	endemit Australii: północno-wschodni Queensland na południe do środkowej Nowej Południowej Walii (wraz z wyspami Dunk, Hinchinbrool, Carlise, Middle, Wielka Wyspa Piaszczysta i North Stradbroke)	DC: 9,5–20 cm DO: 10,5–18 cm MC: 45–120 g	LC
Melomys rubicola	O. Thomas, 1924	szczurzynek koralowy	gatunek monotypowy	endemit Australii: znany tylko z wyspy Bramble Cay, w Wielkiej Rafy Koralowej u wybrzeży północno-wschodniego Queensland	DC: 14,8–16,5 cm DO: 14,5–18,5 cm MC: 78–164 g	EX
Melomys capensis	Tate, 1951	szczurzynek przylądkowy	gatunek monotypowy	endemit Australii: półwysep Jork (Queensland) wraz z kilkoma przybrzeżnymi wyspami	DC: 11,9–16,2 cm DO: 12,9–17,2 cm MC: 45–116 g	LC
Melomys rufescens	(Alston, 1877)	szczurzynek czarnogonowy	7 podgatunków	Indonezja i Papua-Nowa Gwinea: Nowa Gwinea (wraz z wyspami u północno-zachodnich, północnych i południowo-wschodnich wybrzeży), Archipelag Bismarcka (Nowa Brytania i Nowa Irlandia); zakres wysokości: 0–2400 m n.p.m.	DC: 11,3–14,6 cm DO: 10,8–17,5 cm MC: 37–102 g	LC
Melomys cooperae	Kitchener, 1995	szczurzynek tanimbarski	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: Yamdena (Wyspy Tanimbar), południowe Moluki; zakres wysokości: do 200 m n.p.m.	DC: 11,2–14 cm DO: 14–17 cm MC: 60–96 g	DD
Melomys caurinus	(O. Thomas, 1921)	szczurzynek krótkoogonowy	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: Karakelang i Salibabu (Wyspy Talaud)	DC: około 17,6 cm DO: 13,6–13,7 cm MC: – brak danych	EN
Melomys talaudium	(O. Thomas, 1921)	szczurzynek talaudzki	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: Karakelang i Salibabu (Wyspy Talaud); zakres wysokości: – m n.p.m.	DC: 17,3–17,4 cm DO: 15–19 cm MC: brak danych	EN
Melomys fulgens	(O. Thomas, 1920)	szczurzynek bojaźliwy	gatunek monotypowy	endemit Indonezji: Seram (zatoka Teloeti, na południowym wybrzeżu), Moluki; zakres wysokości: 60–900 m n.p.m.	DC: około 15 cm DO: 20–21 cm MC: brak danych	VU
Melomys leucogaster	(Jentink, 1908)	szczurzynek białobrzuchy	gatunek monotypowy	Indonezja i Papua-Nowa Gwinea: południowa Nowa Gwinea (od rzeki Lorentz na wschód do rzeki Mori; kilka przybrzeżnych wysp); zakres wysokości: 0–1400 m n.p.m.	DC: od 21 cm DO: brak danych MC: brak danych	LC
Melomys arcium	(O. Thomas, 1913)	szczurzynek luizjadzki	gatunek monotypowy	endemit Papui-Nowej Gwinei: Rossel (Luizjady); zakres wysokości: 50–700 m n.p.m.	DC: około 13,8 cm DO: około 12,7 cm MC: brak danych	DD
Melomys spechti	Flannery & Wickler, 1990	szczurzynek bukański	gatunek monotypowy	endemit Papui-Nowej Gwinei: Buka (Wyspy Salomona)^[c]	DC: brak danych DO: brak danych MC: brak danych	NE

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, EX – gatunek wymarły, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

↑ W teriologii za taksony współczesne uważa się również gatunki wymarłe po 1500 roku^[8].
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
↑ Znany jedynie ze szczątków subfosylnych archeologicznych z późnego czwartorzędu. Chociaż nie zebrano żadnych współczesnych okazów, może przetrwać do czasów współczesnych^[6].

Przypisy

1 2 3 O. Thomas. A Subdivsion of the Genus Uromys. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth Series. 9 (51), s. 261, 1922. DOI: 10.1080/00222932208632669. (ang.).
1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 272–273. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 500–502. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 693–699. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Melomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-10].
1 2 3 Appendix 1: Extinct species. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 703. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 322–323. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Taxonomic overview. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-02-04]. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-02-04]. (ang.).
↑ Melomys rubicola — Bramble Cay Melomys. Australian Goverment. Department of Climate Change, Energy, the Environment and Water. [dostęp 2025-02-04]. (ang.).
↑ L.K. Curtis: Queensland’s Threatened Animals. Clayton: CSIRO Publishing, 2012, s. 398. ISBN 978-0-643-10457-0. (ang.).
↑ Taxonomy: Melomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-02-04]. (ang.).

[9] W teriologii za taksony współczesne uważa się również gatunki wymarłe po 1500 roku^[8].

[13] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[15] Znany jedynie ze szczątków subfosylnych archeologicznych z późnego czwartorzędu. Chociaż nie zebrano żadnych współczesnych okazów, może przetrwać do czasów współczesnych^[6].

[Thomas-1] 1 2 3 O. Thomas. A Subdivsion of the Genus Uromys. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth Series. 9 (51), s. 261, 1922. DOI: 10.1080/00222932208632669. (ang.).

[Cichocki&inni-2] 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 272–273. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-3] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 500–502. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Denys&inni-4] 1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 693–699. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Melomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-10].

[amw2-6] 1 2 3 Appendix 1: Extinct species. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 703. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[amw-7] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 322–323. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[mdd2-8] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Taxonomic overview. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-02-04]. (ang.).

[mdd-10] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-02-04]. (ang.).

[rub-11] Melomys rubicola — Bramble Cay Melomys. Australian Goverment. Department of Climate Change, Energy, the Environment and Water. [dostęp 2025-02-04]. (ang.).

[cur-12] L.K. Curtis: Queensland’s Threatened Animals. Clayton: CSIRO Publishing, 2012, s. 398. ISBN 978-0-643-10457-0. (ang.).

[14] Taxonomy: Melomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-02-04]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[a]

[9]

[10]

[11]

[b]

[12]

[c]

[8]