Szelit
.jpg) | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Inne nazwy |
scheelit |
|---|---|
| Skład chemiczny |
CaWO4 – wolframian wapnia |
| Twardość w skali Mohsa |
4,5-5[1] |
| Przełam | |
| Łupliwość | |
| Pokrój kryształu |
izometryczny, bipiramidalny, tabliczkowy |
| Układ krystalograficzny |
tetragonalny[1] |
| Właściwości mechaniczne |
kruchy[1] |
| Gęstość |
5,9-6,1 g/cm³[1] |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
biała, szara, żółtawa, brunatna, pomarańczowa, czerwonawa, różowa, fioletowa, zielonkawa, niebieska, brązowa czarna[1] bywa bezbarwny[2][3] |
| Rysa | |
| Połysk | |
| Współczynnik załamania |
1,918 - 1,937 (jednoosiowy)[4] |
| Inne |
dyspersja: słaba do silnej[4] dwójłomność: 0.0160 - 0.0170[4] pleochroizm: brak[4] |
Szelit (lub scheelit) – minerał z gromady wolframianów (wolframian wapnia)[3]. Jest minerałem rzadkim. Nazwa minerału pochodzi od nazwiska szwedzkiego chemika Carla Scheelego[5][2], który odkrył, że jest to sól kwasu wolframowego.
Właściwości
Tworzy kryształy izometryczne, narosłe lub tabliczkowe[6]. Zwykle krystalizuje jako podwójna piramida tetragonalna, czasami zbliżony do oktaedru. Często wykazuje ukośne zbrużdżenia[3]. Występuje w skupieniach zbitych, druzowych, zbitych wrosłych, ziarnistych[6], masywnych, impregnacji[3] i jako naskorupienia[2]. Jest nieprzezroczysty, przeświecający lub przezroczysty[1]; izostrukturalny z wulfenitem[3]. Często tworzy roztwór stały z powellitem o nazwie seyrigit[1][3]. Tworzy zbliźniaczenia[3].
Pod wpływem promieni katodowych świeci na niebiesko[7]. Rozpuszczalny w mocnych kwasach[1].
Występowanie
Powstaje w wyniku procesów magmowych i występuje w utworach pegmatytowych, pneumatoliticznych oraz hydrotermalnych, między innymi jako składnik żył kwarcowych. Obecny jest także w skałach metamorficznych ukształtowanych warunkami kontaktowymi (skarn) oraz kontaktowo-metasomatycznymi (grejzen), a dodatkowo w utworach metamorfizmu regionalnego, żyłach typu alpejskiego i niektórych aluwiach rzecznych[3][2][6][1]. Występuje w paragenezie z wolframitem, kasyterytem, pirytem, dolomitem, molibdenitem, topazem, fluorytem, kwarcem, ferberytem, berylem, schorlem, muskowitem i hübnerytem[2][8].
Miejsca występowania:
- Na świecie: USA (Nevada, Kalifornia, Arizona i Connecticut), Malezja, Boliwia, Chiny, Birma, Japonia, Korea, Meksyk, Brazylia, Namibia, Maroko, Kenia, Francja, Włochy, Rosja, Czechy, Niemcy, Austria, Australia[1][3][8].
- W Polsce: stwierdzony na Śnieżce (Karkonosze), w Szklarskiej Porębie, Górach Izerskich, na Pogórzu Izerskim, Rudawach Janowickich oraz w Małopolsce[2][3][8].
Zastosowanie
- ważna ruda wolframu,
- poszukiwany okaz kolekcjonerski,
- część okazów wykorzystywana jest w jubilerstwie.
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Jan Parafiniuk: Atlas Minerałów. Multico Oficyna Wydawnicza, 2019, s. 200. ISBN 978-83-7073-845-7.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Eligiusz Szełęg: Minerały i skały Polski. Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 186. ISBN 978-83-7073-816-7.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Jerzy Żaba: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 387. ISBN 978-83-8293-231-7.
- 1 2 3 4 Scheelite.
- ↑ Słownik wyrazów obcych, Wydawnictwo Naukowe PWN
- 1 2 3 Rupert Hochleitner: Minerały, kamienie szlachetne skały. Multico Oficyna Wydawnicza, 2022, s. 272. ISBN 978-83-7073-816-7.
- ↑ szelit, [w:] Encyklopedia techniki. Chemia, Władysław Gajewski (red.), Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1965, OCLC 33835352.
- 1 2 3 Scheelite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2025-02-19] (ang.).
Bibliografia
- Guillermo Gold Gormaz, Jordi Jubany Casanovas, Atlas mineralogii, Warszawa: Wiedza i Życie, 1992, ISBN 83-85231-10-2.
- Olaf Medenbach, Cornelia Sussieck-Fornefeld, Minerały, Warszawa: Świat Książki, 1996, ISBN 83-7129-194-9.
- J. Parafiniuk: Minerały systematyczny katalog 2004, Tow. Geolog. "Spirifer" Warszawa 2005
Linki zewnętrzne
- Scheelite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2025-02-19] (ang.).
- Scheelite, [w:] WebMineral.com [online] [dostęp 2025-02-19] (ang.).