Tadeusz Olszański (dziennikarz)
_Tadeusz_Olszanski.jpg) | |
| Pełne imię i nazwisko |
Tadeusz Arpad Olszański |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
28 sierpnia 1929 |
| Data i miejsce śmierci |
22 września 2023 |
| Zawód, zajęcie |
dziennikarz, publicysta, tłumacz |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Rodzice |
Tadeusz Olszański |
| Dzieci |
Agata, Michał |
| Odznaczenia | |
 _4class_BAR.svg.png){kind=small} | |
Tadeusz Olszański, ps. i kryptonimy Simenfalvy, T.O., tad. (ur. 28 sierpnia 1929 w Stanisławowie, zm. 22 września 2023 w Piasecznie[1]) – polski dziennikarz, publicysta, tłumacz.
Życiorys
Urodził się i dzieciństwo spędził na Pokuciu. Był synem Tadeusza (ur. 1878 w Kopyczyńcach pod Tarnopolem) i Katarzyny Simenfalvy (ur. 1898 w Wynohradowie – wówczas węg. Nagyszőlős na Zakarpaciu), z pochodzenia Węgierki.
W czasie II wojny światowej przebywał jako uchodźca na terenie Węgier, gdzie w latach 1943–1944 uczył się w polskim gimnazjum w Balatonboglar[2].
Maturę zdał w 1949 w I Liceum im. Mikołaja Kopernika w Opolu. W 1952 ukończył studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim. Pracował jako dziennikarz specjalizujący się głównie w tematyce Węgier oraz sporcie. W latach 60. kierował działem sportowym w redakcji „Sztandaru Młodych”. Później pracował w redakcji „Sportowca”, Telewizji Polskiej oraz w Krajowej Agencji Wydawniczej. Jako dziennikarz sportowy sześciokrotnie relacjonował igrzyska olimpijskie (od Rzymu 1960 do Moskwy 1980).
Od 1986 był zastępcą dyrektora, a od 1988 do 1990 dyrektorem Ośrodka Kultury Polskiej w Budapeszcie[3]. Swoją fascynację narodem, kulturą i kuchnią węgierską opisał w przewodniku kulinarnym Nobel dla papryki. W latach 1990–1994 pracował jako korespondent Polskiego Radia i Telewizji na Węgrzech oraz w Jugosławii. Następnie do końca życia był publicystą tygodnika „Polityka”[2].
Był autorem książek o tematyce sportowej, kulinarnej i wspomnień. Jako tłumacz dokonał około 40 przekładów literatury węgierskiej, w tym Chłopców z Placu Broni Ferenca Molnára i Byłem asystentem doktora Mengele Miklosa Nyiszli.
Przyznano mu krajowe i zagraniczne nagrody oraz wyróżnienia.
Należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
W 2008 opublikował wspomnieniową książkę Kresy kresów. Stanisławów, obejmującą okres dzieciństwa spędzonego w Stanisławowie. W 2010 ukazała się druga część: Stanisławów jednak żyje.
Był żonaty z Barbarą Wandą z domu Gościej (1929–2015). Ojciec Agaty (ur. 1957), historyczki sztuki, i Michała, dziennikarza. Jego wnukiem jest komik Piotr Szumowski.
Zmarł w Piasecznie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera D 26-21-3)[4].
Twórczość
- Pięć olimpijskich kółek (1967)
- Magia sportu (1972)
- Szybciej, wyżej, dalej (1972)
- Za metą i dalej (1973)
- Magia igrzysk (1974)
- Podróż na Węgry (1975, seria Ze znaczkiem)
- Czwarta runda (1975)
- Olimpiady letnie (1976, seria Wszystko o...)
- Wyżej, nad poprzeczkę (1976)
- Budapeszteńskie ABC (1976, seria ABC)
- Wszystko za medal. Reportaże z Montrealu (1977)
- Nobel dla papryki (1978)
- Czas igrzysk. Od Aten do Moskwy (1980, współaut. Jan Lis)
- Spotkania z Węgrami (1982)
- Czysta gra (1984, współaut. Jan Lis)
- Piłkarskie mistrzostwa świata (1985)
- Gol! (1986)
- Rycerze fair play (1986, komiks, rys. Bogusław Polch)
- Czas igrzysk (1988, współaut. Jan Lis, Benedykt Nosal, Krzysztof Zuchora)
- Synowie Arpada (1988)
- Jeśli nie wygram, umrę! (1988)
- Została legenda. Rzecz o Feliksie Stammie (1989)
- Podróże z łyżką i widelcem (1994)
- Kuchnia erotyczna (1994)
- Mój brat cię zabije! O wojnie w Jugosławii (1995)
- Węgry. Informator turystyczny (1999)
- Osobista historia Olimpiad (2000)
- Wędrówki po kuchniach świata (2003)
- Na węgierskim stole pysznie i domowo (2003, współaut. Klara Molnar)
- Kresy kresów. Stanisławów (2008)
- Stanisławów jednak żyje (2010)
- Na węgierskim stole (2015, współaut. Klara Molnar)
- Igrzyska osobiście (2021)
- Było, minęło, zostało w pamięci (2022, autobiografia)
Tłumaczenia
- Béla Rajki Technika pływania (1959)
- Sándor Gergely Po grudzie (1965)
- Miklós Nyiszli Pracownia doktora Mengele: wspomnienia lekarza z Oświęcimia (1966; także jako Byłem asystentem doktora Mengele)
- Ferenc Sánta Dwadzieścia godzin: Kronika (1967)
- Tibor Cseres Zimne dni (1968)
- László Gyurkó Lenin – październik (1970)
- Tibor Déry Wyimaginowany reportaż z amerykańskiego pop-festiwalu (1971)
- Géza Ottlik Szkoła na granicy (1973, seria Proza Współczesna)
- Éva H. Balázs O gwiazdce, która uciekła z nieba (1973)
- Tibor Déry Jednouchy (1978, seria Nike)
- József Balázs Madziarzy (1979)
- Ákos Kertész Makra czyli Cena przegranej (1980, seria Kolekcja Literatury Węgierskiej)
- Antal Végh 90 minut (1983)
- László Gyurkó W cieniu śmierci (1987)
- László Gyurkó Błogosławione piekłowędrowanie doktora Faustusa (1987, seria Klub Interesującej Książki)
- Ferenc Molnár Chłopcy z Placu Broni (1989)
- Szabolcs Szerdahelyi Seksobój (1991)
- Béla Hamvas Filozofia wina (2001)
Odznaczenia i nagrody
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1999)[5]
- Medal 100-lecia Polskiego Komitetu Olimpijskiego (2021)[6]
- Odznaka Honorowa ZAiKS-u (2009)[7]
- Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (Węgry, 2009)[8][9]
Nagrody
- nagroda Fair Play UNESCO za książkę napisaną z Janem Lisem pt. Czysta Gra (1988)[10]
- Srebrny Wawrzyn Olimpijski za książki o tematyce sportowej (dwukrotnie)
- Złoty Wawrzyn Olimpijski w dziedzinie literatury za książkę Osobista historia olimpiad
- nagroda literacka im. Tibora Deryego
- Nagroda literacka ZAiKS-u dla tłumaczy (2006)[7]
- Nagroda Literackiej Premiery Miesiąca za książkę Kresy Kresów, Stanisławów (listopad 2008)[11]
- Nagroda im. Witolda Hulewicza za całokształt twórczości prozatorskiej, tłumaczenia literatury węgierskiej oraz uprawianie tematyki sportowej (2013)[12]
Przypisy
- ↑ Zmarł dziennikarz sportowy Tadeusz Olszański”. polsatsport.pl. [dostęp 2023-09-23]. (pol.).
- 1 2 Nie żyje wybitny dziennikarz Tadeusz Olszański. Miał 94 lata [online], polityka.pl, 2023 [dostęp 2023-09-24] (pol.).
- ↑ 75 lat Instytutu Polskiego w Budapeszcie [online], 75lengyelkultura.hu [dostęp 2019-08-01] [zarchiwizowane z adresu 2019-08-01].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2025-05-19].
- ↑ M.P. z 1999 r. nr 36, poz. 539.
- ↑ Tadeusz Olszański otrzymał medal 100-lecia PKOl – Polski Komitet Olimpijski [online] [dostęp 2021-10-09] (pol.).
- 1 2 Laureaci Nagród ZAiKS-u [online], www.zaiks.org.pl [dostęp 2025-05-19].
- ↑ 44/2009. (III. 28.) KE határozata, kitüntetés adományozásáról. kozlonyok.hu. s. 7750. [dostęp 2013-12-11]. (węg.).
- ↑ Węgrzy odznaczyli Olszańskiego. „Polityka”, s. 98, 2009-05-09. [dostęp 2010-03-13]. (pol.).
- ↑ Zmarł Tadeusz Olszański [online], Polski Komitet Olimpijski, 25 września 2023 [dostęp 2025-05-19].
- ↑ Tadeusz OLSZAŃSKI | Stowarzyszenie Pisarzy Polskich [online], sppwarszawa.pl [dostęp 2025-05-19].
- ↑ Laureaci nagrody im. Witolda Hulewicza [online], hulewicz.org.pl [dostęp 2018-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2019-09-30] (pol.).
Bibliografia
- Aleksandra Ziółkowska, Amerykanie z wyboru i inni: „O spirali nienawiści w Jugosławii”, Warszawa 1998, s. 311–327, ISBN 83-900358-7-1.
- Elżbieta Ciborska, Leksykon polskiego dziennikarstwa, Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa 2000.
- Tadeusz Olszański, Kresy kresów. Stanisławów, Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2008, ISBN 978-83-244-0077-5, OCLC 297688222.
- Tadeusz Olszański, Stanisławów jednak żyje, Wydawnictwo: Iskry, ISBN 978-83-244-0137-6.