Torfowiec Warnstorfa

Torfowiec Warnstorfa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

mchy

Klasa

torfowce

Rząd

torfowce

Rodzina

torfowcowate

Rodzaj

torfowiec

Gatunek

torfowiec Warnstorfa

Nazwa systematyczna
Sphagnum warnstorfii Russow
Sitzungsber. Naturf.-Ges. Univ. Dorpat 8: 315 1888.[3]

Torfowiec Warnstorfa (Sphagnum warnstorfii Russow[4]) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych (Sphagnaceae) nazwany na cześć Carla Warnstorfa. Występuje w Europie, Chinach, Japonii, Indiach, Rosji, Grenlandii i Ameryce Północnej[5]. W 2023 wyznaczono lektotyp tego gatunku, którym jest okaz zebrany w okolicach miejscowości Tähtvere (niem. Techelfer) w Estonii[6].

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje pospolicie w północnej Europie. W strefie arktycznej rośnie na archipelagu Spitsbergen oraz na północnych krańcach kontynentalnych Norwegii i Rosji. W strefie borealnej spotykany jest często, miejscami rozproszony, od Islandii przez Norwegię, Szwecję i Finlandię po północną część Rosji aż do Uralu. Na Półwyspie Skandynawskim rośnie powyżej granicy drzew. W strefie klimatu umiarkowanego jest również szeroko rozpowszechniony, choć rozproszony. Występuje na Wyspach Brytyjskich na zachodzie, przez kontynentalną, zachodnią i środkową Europę, południowy Półwysep Fennoskandzki, kraje bałtyckie, Białoruś, Ukrainę po środkową Rosję aż do Uralu na wschodzie. Podawany jest również z Karpat, w tym z Tatr, a także z Alp, gdzie osiąga wysokość około 2200 m n.p.m. W strefie okołośródziemnomorskiej jest rzadki; znany z kontynentalnej Hiszpanii (Pireneje w Katalonii), zachodnich Alp, Apeninów, Gór Dynarskich oraz Rumunii i Bułgarii. Nie został odnotowany w strefie śródziemnomorskiej[7].

W Polsce spotykany na terenie całego kraju[8], dość często na północy, na południu rzadziej[9]. Znane najwyżej położone stanowisko leży w Beskidach Zachodnich (1475 m n.p.m.)[8].

Morfologia i anatomia

Główki torfowca Warnstorfa
Pokrój
Torfowiec raczej mały[7] (określany także jako raczej nieduży[8]), osiągający do kilkunastu centymetrów wysokości[9], smukły i wiotki, tworzący delikatne, luźne darnie koloru białawożółtego, jasnozielonego, zielonego, ciemnozielonego, zielonoczerwonego, czerwonozielonego, różowego, ciemnopurpurowego, fioletowoczerwonego, purpurowoczerwonego lub w miejscach otwartych i mocno naświetlonych w całości czerwonego[7][8][9]. Często jednak darnie S. warnstorfii są mozaiką tych barw[9].
Główki
Nieduże[8], określane też jako drobne[9], spłaszczone, gwiaździste[7], 5-dzielne[7].
Pęczki
W miarę luźno rozmieszczone, przez co dobrze eksponowane, z 3–4(5[9]) gałązkami; dwie (lub trzy[9]) z nich to gałązki odstające osiągające do 18 mm długości[7][8], w pobliżu główki krótkie i zagięte, w pozostałej części długie i zwężające się ku końcowi[7]. Jedna lub dwie gałązki zwisające, różnej długości, najczęściej przekraczającej 12 mm[8]. Zdarza się, że w pęczku rozwijają się trzy gałązki odstające i jedna zwisająca[8].
Łodyżki
Sztywne[9], cienkie, do 0,7 mm średnicy[8], czerwone do zielonych, ale zawsze z czerwonymi przebarwieniami, z dobrze rozwiniętą, 2–4-warstwową korą[7][9], która wyraźnie się odznacza od cylindra wewnętrznego[9]. Zewnętrzne błony komórek kory nie mają porów[9]. Cylinder wewnętrzny jest żółtawy, przez czerwony, fioletowy do fioletowoczerwonego[8], rzadko bezbarwny[9]. Łodyżki gałązek mają dobrze rozwinięte, pojedyncze komórki retortowe z dość wyraźną szyjką[7].
Listki łodyżkowe
Do 1,4 mm długości[8], trójkątno-językowate do językowatych, odstające lub przylegające do łodyżki, z dobrze widocznym obrzeżeniem znacznie rozszerzającym się u nasady, z wierzchołkiem szeroko zaokrąglonym, zaokrąglonym lub uciętym, niekiedy ząbkowanym bądź nieco poszarpanym lub wystrzępionym[7][8][9]. Komórki wodne są dwudzielne, bez listewek[7][8], bądź niekiedy nieznacznie listewkowane w części dystalnej listka[8], w górnej części listka rombowe[9]. Pogrupowane są w dwie do czterech pomiędzy komórkami chlorofilowymi[9].
Listki gałązkowe
Do 1,6 mm długości[8], jajowate do jajawato-lancetowatych, zawinięte na szczycie w warunkach suchych, tworzące w ten sposób szydłowaty wierzchołek o 3–5 ząbkach[7][9], wzniesione i ułożone w wyraźnych pięciu rzędach. Komórki wodne mają dwa rodzaje wielkości; w dystalnej części listka są mniejsze i na stronie grzbietowej mają bardzo małe, acz dobrze widoczne, okrągłe pory, najczęściej wzdłuż komisur; w części bazalnej listka komórki są większe i po stronie grzbietowej mają duże, eliptyczne pory. Po stronie brzusznej pory są tylko w częściach nasadowych i krawędziowych listka, duże i okrągłe[7]. W przekroju poprzecznym komórki wodne są silnie nadęte po stronie grzbietowej i płaskie po stronie brzusznej[8]. Chlorocysty w przekroju poprzecznym są trójkątne do trapezowych, z cienkimi ścianami i kanciastymi jamami komórkowymi; są szeroko eksponowane na stronie brzusznej listka i wąsko otwarte na stronie grzbietowej[7].
Gatunki podobne
Istnieje możliwość pomyłki z torfowcem brunatnym i torfowcem czerwonawym[8]. Od S. rubellum różni się jednak wielkością porów po stronie grzbietowej listka. U torfowca Warnstorfa mają średnicę co najwyżej 5 μm, u torfowca czerwonawego są wyraźnie większe – 10–20 μm. S. rubellum preferuje siedliska silnie zakwaszone, a S. warnstorfii rośnie najczęściej na siedliskach żyznych, o wyższym pH[10].

Ekologia i biologia

Występuje na żyznych torfowiskach niskich[8], przeważnie niezalesionych torfowiskach przejściowych[9][8] i rzadko w wilgotnych dolinkach torfowisk wysokich[9].

Ochrona

Gatunek jest objęty w Polsce ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 ochronie ścisłej, a od 2014 roku ponownie objęty jest ochroną częściową, na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[11][12][13].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2015-05-24] (ang.).
  3. ↑ Sphagnum warnstorfii Russow. The World Flora Online. [dostęp 2024-08-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-01-05)]. (ang.).
  4. ↑ [Edmund] Russow, Über die gegenwärtiger Stand seiner seit dem Frühling 1886 wieder aufgenommen Studien and der anheimischen Torfmoosen, „Sitzungsberichte der Naturforscher-Gesellschaft bei der Universität Dorpat”, 8, 1889, s. 305–325.
  5. ↑ Sphagnum warnstorfii. [w:] Moss Flora of China [on-line]. [dostęp 2015-05-24]. (ang.).
  6. ↑ Nele Ingerpuu, Kai Vellak, Edmund Russow and the typification of Sphagnum warnstorfii Russow ( Sphagnum section Acutifolia , Sphagnaceae), „Journal of Bryology”, 45 (1), 2023, s. 57–64, DOI: 10.1080/03736687.2022.2160162, ISSN 0373-6687 [dostęp 2024-01-30] (ang.).
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Laine i in. 2018 ↓, s. 249–253.
  8. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Stebel 2017 ↓, s. 138–140.
  9. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Lubliner-Mianowska 1957 ↓, s. 85-86.
  10. ↑ Stebel 2017 ↓, s. 90–92.
  11. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
  12. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
  13. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

Bibliografia

  • Karolina Lubliner-Mianowska: Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
  • Jukka Laine, Kjell Ivar Flatberg, Pirkko Harju, Tuuli Timonen, Kari Minkkinen, Anna Laine, Eava-Stiina Tuittila, Haari Vasander: Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires. Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018. ISBN 978-951-51-3143-0.
  • Adam Stebel: Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie). Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017. ISBN 978-83-937066-3-1.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.