Umbraculum

Umbraculum

Umbraculum – (łac. zasłona od słońca, od umbra - cień)[1].

W średniowiecznych pontyfikałach termin ten odnosił się do cyborium ołtarzowego[2].

Następnie oznaczał zasłonę, rodzaj parawaniku służącego do przysłaniania hostii umieszczonej w monstrancji podczas kazania głoszonego w ramach Gorzkich Żalów lub mszy odpustowej[2]. Parawanik ten często był wykonany z białego, lekko przeźroczystego jedwabiu, oprawiony w ozdobne ramy[3] lub w kształcie małej chorągwi wysokiej na 1m i szerokiej na 0,5m. Materiał był ozdabiany symbolami eucharystycznymi, przedstawieniami aniołów, czasami kamieniami ozdobnymi, zakończony frędzlami[1][4]. Zasłona nie jest już stosowana podczas wystawiania Najświętszego Sakramentu[2].

Jest to też część papieskich insygniów; żółto-czerwony parasol zapewniający papieżowi cień. Znajduje się współcześnie w bazylikach na całym świecie - jego posiadanie było przywilejem bazylik mniejszych. Gdy papież odwiedza bazylikę, umbraculum jest otwierane.

W momencie ogłoszenia Sede vacante Stolica Apostolska zaleca, aby wszystkie bazyliki mniejsze na świecie podkreśliły tę nieobsadzoną stolicę poprzez otwarcie swoich umbraculi[5].

Umbraculum jest także umieszczane w herbach, np. stanowi element papieskiego herbu, a podczas trwania sede vacante znajduje się także w herbie kamerlinga.

W grudniu 2019 podczas ratunkowych prac budowlanych w gdańskiej bazylice św. Mikołaja odnalezione zostało umbraculum o wysokości (z drzewcem) prawie 390 cm i rozpiętości 235 cm, otrzymane w 1929 od papieża Piusa XI i uznawane po 1945 za zaginione[6].

Przypisy

Bibliografia

  • Bogusław Nadolski: Leksykon Liturgii. 2006.
  • Sztuka świata. Słownik terminów tom 18. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013. ISBN 978-83-213-4727-1.
  • Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-12365-9.
  • Symboliczny znak sede vacante - Bazylika Mariacka w Krakowie. mariacki.com. [dostęp 2025-04-05]. (pol.).
  • Umbraculum. muzeumdiecezjalne.pl. [dostęp 2025-04-05]. (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.