Urszula Meierin

Urszula Gienger (zwana Meierin)
Ilustracja
Domniemany portret Urszuli Meyerin, obraz Adoracja Matki Bożej Różańcowej przez Wszystkie Stany Kościoła (1599) w kościele św. Jakuba w Sandomierzu
Data i miejsce urodzenia

1570
Monachium lub jego okolice

Data i miejsce śmierci

15 kwietnia 1635
Warszawa

Urszula Meierin, także Meyerin, właśc. Urszula Gienger (ur. ok. 1570 prawdopodobnie w Monachium[1], zm. 1635 w Warszawie) – nieformalna przełożona nad damami dworu (uważana za ochmistrzynię) polskich królowych Anny Habsburżanki i Konstancji Habsburżanki[2], szara eminencja dworu Zygmunta III Wazy[3][4].

Życiorys

Była córką Anny pochodzącej z Bawarii[3]. Urodziła się w biednej szlacheckiej rodzinie w Monachium[1] lub w jego okolicach[5]. Domniemywa się, że jej ojcem był któryś z Habsburgów[2]. Do Grazu przybyła jako dziecko w latach 80. XVI wieku[1].

Do Rzeczypospolitej trafiła wraz z arcyksiężniczką Anną Habsburżanką, żoną Zygmunta III[3]. W dawnej literaturze jest nazywana ochmistrzynią (gynacei gubernatrix, pani stara) nadzorującą fraucymer królowej, ale nie mogła pełnić tej funkcji ze względu na swoje nieszlacheckie pochodzenie (według tradycji urząd piastowała małżonka jednego z senatorów Rzeczypospolitej). Meierin sprawowała obowiązki przełożonej dam dworu, ale oficjalnie urząd ten (Frauenzimmer – Hofmeisterin) pełniła Barbara Warschenhauserin. Na pewno Urszuli Meierin powierzono pieczę nad kosztownościami królewskimi i skarbem królowej (Oberste Kammerdienerin). Niemniej jej pozycja na dworze królewskim była wyjątkowa[2]. Pogardliwie nazywano ją ministrem w spódnicy i bigotką jezuitów[1]. Sekretarz króla Jan Szczęsny Herburt nazwał ją obsceniczną faworytą[6].

Przydomek Meyerin zyskała od funkcji, którą sprawowała. Była bowiem odpowiedzialna za wychowanie królewskich dzieci[3]. Była przełożoną królewskich niań, ale nie cieszyła się ich szacunkiem[7]. Po śmierci Anny Habsburżanki pozostała na dworze i opiekowała się dziećmi Zygmunta III i Anny: Anną i Władysławem[8][9]. Była surową opiekunką, a jej metody wychowawcze budziły niepokój króla. Zygmunt III obdarzał ją jednak wielkim zaufaniem i był bardzo do niej przywiązany, co powodowało liczne plotki na temat ich domniemanego romansu[8][9]. Nie znajdują one potwierdzenia w źródłach[5].

Konstancja Habsburżanka i jej matka Maria Anna Bawarska podczas wjazdu do Krakowa, Rolka Sztokholmska, ok. 1605 – możliwe, że w karecie siedzi Urszula Meierin

Urszula odgrywała ważną rolę na dworze królewskim po ślubie Zygmunta III z arcyksiężniczką Konstancją Habsburżanką[3]. Była nieformalną pośredniczką w kontaktach króla i królowej z obcymi dworami (Habsburgowie, Wittelsbachowie, papiestwo), a także z senatorami Rzeczypospolitej[3][8][9]. Prowadząc stałą korespondencję z Marią Anną Bawarską, szczegółowo relacjonowała życie dworu Zygmunta III Wazy[10]. Zgodnie ze świadectwem Albrychta Stanisława Radziwiłła Meierin była wzorem wiernej i oddanej sługi[5]. Przyjaźniła się z Anną Wazówną[2].

Edward Rudzki uważał, że od papieża Meierin otrzymała Złotą Różę za wyjątkowo cnotliwe życie[6]. Walter Leitsch twierdził, że był to Order Medaglie d’Oro, którym w kwietniu 1608 papież Paweł V wyróżnił Konstancję Habsburżankę oraz prawdopodobnie Elżbietę z Radziwiłłów Sapieżynę i Urszulę Meierin[11].

W ostatnim roku życia Zygmunta III Wazy, gdy często i poważnie chorował, Meierin podpisywała oficjalne dokumenty państwowe i przyjmowała zagranicznych ambasadorów[1]. Po śmierci króla została odsunięta od spraw politycznych, jednak rezydowała przy wychowanku – Władysławie IV[5]. Nie wyszła za mąż[6].

Zmarła na Zamku Królewskim w Warszawie. Uroczyście pochowano ją w kościele jezuitów w Warszawie. Grób został splądrowany i zniszczony przez wojska szwedzkie i brandenburskie podczas potopu szwedzkiego[6].

W testamencie większość majątku zapisała rodzinie królewskiej, a także obdarowała wszystkie warszawskie kościoły. Była fundatorką ołtarza w kościele Zbawiciela w Monachium[5].

Wizerunki

Relikwiarz św. Urszuli w formie hermy, Stanisław Ditrich, ok. 1600, Muzeum Diecezjalne w Płocku –najprawdopodobniej z rysami Urszuli Meierin[12]

W czasie potopu szwedzkiego zniszczeniu uległy wówczas podobizny Urszuli Meierin autorstwa nadwornych malarzy Wazów: Pietera Claesza, Soutmana i Christiana Melicha[3][6].

Kilka miesięcy przed śmiercią Władysław IV Waza zamówił obraz, na którym Urszula Meierin siedziała pośród dzieci króla Zygmunta III[10].

Uważa się, że twarz jednej z kobiet na obrazie Adoracja Matki Bożej Różańcowej przez Wszystkie Stany Kościoła (1599) w kościele św. Jakuba w Sandomierzu była wzorowana na Urszuli Meyerin[10][13], podobnie jak herma św. Urszuli w zbiorach Muzeum Diecezjalnego w Płocku autorstwa Stanisława Ditricha, wykonana ok. 1600[12].

Spuścizna

Jej listy zostały wydane:

Upamiętnienie

W filmie Hołd carów (2013) Urszulę Meierin zagrała Hanna Bieniuszewicz[17].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 Edward Rudzki, Polskie królowe. Żony królów elekcyjnych, t. 2, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987.
  2. 1 2 3 4 Karol Łopatecki i inni, Listy Anny Wazy (1568–1625), Warszawa: Polskie Towarzystwo Historyczne, 2022, s. 37–38, 60 [dostęp 2025-03-24].
  3. 1 2 3 4 5 6 7 Jerzy Lileyko, Życie codzienne w Warszawie za Wazów, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984, s. 159, ISBN 978-83-06-01021-3 [dostęp 2025-03-24].
  4. ↑ Jerzy Besala, Zawsze w cieniu królów [online], www.polityka.pl, 2014 [dostęp 2025-03-24].
  5. 1 2 3 4 5 Władysław Czapliński, Walter Leitsch, Meierin (Maierin, Gienger), Urszula, „Polski Słownik Biograficzny”, 20, Kraków 1975, s. 385–387.
  6. 1 2 3 4 5 Jerzy Jankowski, Monarsze sekrety, Wrocław: Toporzeł, 1995, ISBN 978-83-85559-12-2 [dostęp 2025-03-24].
  7. ↑ Władysław Czapliński, Władysław IV i jego czasy, Władcy Polscy, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2008, ISBN 978-83-242-0873-9 [dostęp 2025-03-24].
  8. 1 2 3 Jadwiga Brzezińska-Laszczkowa: Karol Ferdynand, królewicz polski i biskup wrocławski. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2009, s. 9, 21–22. ISBN 978-83-7188-038-4. OCLC 751510281.
  9. 1 2 3 Jerzy Besala: Karol Ferdynand, królewicz polski i biskup wrocławski. Kraków: Bellona, 2014, s. 147. ISBN 978-83-11-13141-5. OCLC 894985811.
  10. 1 2 3 Jacek Żukowski, Minister w spódnicy: Urszula Meierin [online] [dostęp 2012-03-12].
  11. ↑ Paweł Gad, Pani na Żywcu – Konstancja Habsburżanka, druga żona Zygmunta III Wazy, [w:] Agata Muszyńska, Anna Skiendziel, Aleksandra Skrzypietz (red.), Jej ślad w historii. Kobiety w województwie śląskim na przestrzeni wieków. W cieniu Beskidów, Katowice 2015, s. 82, 86.
  12. 1 2 Marcin Latka, Tajemnice polskich Wazów uchwycone w sztuce, artinpl [dostęp 2019-07-30].
  13. ↑ Matka Boża Różańcowa – Dominikanie Sandomierz [online], sandomierz.dominikanie.pl [dostęp 2025-03-24].
  14. ↑ Joanna Szkolnicka, Andrzej Hoja (red.), Listy i regesty korespondencji Anny Wazy i Ursuli Meyerin [online], CBHist. [dostęp 2025-03-24].
  15. ↑ Karol Łopatecki i inni, Listy Anny Wazy (1568–1625), Warszawa: Polskie Towarzystwo Historyczne, 2022, s. 264–358, ISBN 978-83-963557-6-8 [dostęp 2025-03-24].
  16. ↑ Agnieszka Witek, Karol Łopatecki, Janusz Dąbrowski, Wojciech Krawczuk, Wojciech Walczak, Listy Anny Wazy (1568–1625), (Warszawa, Polskie Towarzystwo Historyczne, 2022), ss. 531, ISBN 978-83-963557-6-8, „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych” (2 (15)), 2023, s. 265–267, DOI: 10.15290/cnisk.2023.02.15.13 [dostęp 2025-03-24].
  17. ↑ Hołd carów (2013) pełna obsada [online], Filmweb [dostęp 2025-03-24].

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.