Valvata

Zawójka
Valvata
O.F. Müller, 1773[1]
Ilustracja
Zawójka pospolita (Valvata piscinalis)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

mięczaki

Gromada

ślimaki

Podgromada

przodoskrzelne

(bez rangi) Heterobranchia
Nadrodzina

Valvatoidea

Rodzina

zawójkowate

Rodzaj

Valvata

Typ nomenklatoryczny

Valvata cristata O.F. Müller, 1774

Valvata (zawójka) – rodzaj obejmujący drobne, słodko- i słonowodne ślimaki z rodziny zawójkowatych (Valvatidae). Zasięg obejmuje Europę, Amerykę Północną, część Azji i Afryki. W Polsce w różnych typach wód śródlądowych występują dwa (w dawnych ujęciach systematycznych cztery) gatunki z tego rodzaju.

Etymologia nazwy

Nazwa rodzaju jest pochodną łacińskiego słowa oznaczającego muszlę (valva, -ae łac. – muszla, skorupka[3]).

Cechy morfologiczne

Szkic muszli zawójki pospolitej.

Muszle o zróżnicowanym kształcie, od płasko zwiniętych do szerokostożkowatych, kulisto-stożkowatych, stożkowato-wieżyczkowatych. Wielkość muszli nie przekracza na ogół 10 mm. Liczba skrętów: od 3 do 6. Skręty gładkie lub pokryte prążkami poprzecznymi lub/i spiralnymi, czasami u niektórych gatunków lekko żeberkowane lub z ostrymi krawędziami. Szew muszli zwykle mocno wcięty. Dołek osiowy u większości gatunków szeroki i dobrze widoczny. Ujście muszli najczęściej koliste, o połączonych brzegach. Wieczko rogowe, cienkie, o spiralnej budowie[4][5]. Występuje para szczęk i krótka radula. Krawędzie tnące wszystkich rodzajów zębów piłkowane. Oczy położone u podstawy czułków. Czułki długie, cienkie[4][6].

Występowanie

Obszar występowania obejmuje Europę, północną i centralną Azję, północną Afrykę i Amerykę Północną[4][7][8]. W Polsce występują dwa gatunki: zawójka pospolita (Valvata piscinalis) i zawójka płaska (Valvata cristata), rozpowszechnione w całym kraju z wyjątkiem obszarów górskich; wykazywana z Polski zawójka przypłaszczona (Valvata pulchella) jest obecnie synonimizowana z Valvata piscinalis[9], natomiast zaliczana dawniej do tego rodzaju zawójka rzeczna (Valvata (Borysthenia) naticina)[4] jest obecnie wydzielana do osobnego rodzaju Borysthenia[10].

Biologia i ekologia

Zajmowane siedliska

Poszczególne gatunki występują w różnych typach zbiorników wodnych i cieków, na dnie piaszczystym, piaszczysto-mulistym, mulistym, głównie w płytkim litoralu. Niektóre gatunki (V. piscinalis f. antiqua) występują także w głębszych partiach wód, w sublitoralu i profundalu[4][7].

Odżywianie

Filtratory i zdrapywacze. Odżywia się detrytusem, peryfitonem, zeskrobywanymi radulą fragmentami tkanek roślin wodnych[4].

Rozmnażanie

Obojnaki. Jaja składane w kokonach jajowych. Rozwój prosty[4].

Podział systematyczny

W rodzaju Valvata wyróżnia się następujące współczesne gatunki[2]:

  • Valvata aliena Westerlund, 1876
  • Valvata alpestris Küster, 1853
  • Valvata ambigua Westerlund, 1873
  • Valvata antiqua J. Morris, 1838
  • Valvata armeniaca Walther & Glöer, 2019
  • Valvata beltrani Contreras-Arquiet, 1993
  • Valvata bicarinata I. Lea, 1841
  • Valvata biwaensis Preston, 1916
  • Valvata brevicula Kozhov, 1936
  • Valvata confusa Westerlund, 1897
  • Valvata cristata O.F. Müller, 1774 – zawójka płaska – gatunek typowy
  • Valvata gafurovi Izzatullaev, 1977
  • Valvata geyeri Menzel, 1904
  • Valvata helicoidea Dall, 1905
  • Valvata hirsutecostata Poliński, 1929
  • Valvata hokkaidoensis Miyadi, 1935
  • Valvata humeralis Say, 1829
  • Valvata japonica E. von Martens, 1877
  • Valvata kebapcii D.A. Odabaşi, Glöer & Yıldırım, 2015
  • Valvata kizakikoensis (Fujita & Habe, 1991)
  • Valvata klemmi Schütt, 1962
  • Valvata korotnevi Lindholm, 1909
  • Valvata kournasi Glöer & Hirschfelder, 2019
  • Valvata kukunorica Sturany, 1899
  • Valvata lewisi Currier, 1868
  • Valvata lilljeborgi Westerlund, 1897
  • Valvata macrostoma Mörch, 1864
  • Valvata mergella Westerlund, 1883
  • Valvata middendorffi (Starobogatov & Zatravkin, 1985)
  • Valvata montenegrina Glöer & Pešić, 2008
  • Valvata nilotica Jickeli, 1874
  • Valvata nowshahrensis Glöer & Pešić, 2012
  • Valvata pamirensis Starobogatov, 1972
  • Valvata perdepressa B. Walker, 1906
  • Valvata piscinalis (O.F. Müller, 1774) – zawójka pospolita
  • Valvata relicta (Poliński, 1929)
  • Valvata revoili Bourguignat, 1890
  • Valvata rhabdota Sturany, 1894
  • Valvata saghalinensis Miyadi, 1935
  • Valvata saulcyi Bourguignat, 1853
  • Valvata sibirica Middendorff, 1851
  • Valvata simusyuensis Miyadi, 1935
  • Valvata sincera Say, 1824
  • Valvata sorensis W. Dybowski, 1886
  • Valvata stenotrema Poliński, 1929
  • Valvata stoliczkana G. Nevill, 1878
  • Valvata studeri Boeters & Falkner, 1998
  • Valvata succinea H. Chen, Y.M. He & S.Y. Fan, 2024
  • Valvata tilhoi Germain, 1909
  • Valvata tricarinata (Say, 1817)
  • Valvata tymiensis (Starobogatov, 1985)
  • Valvata utahensis Call, 1884
  • Valvata virens Tryon, 1863
  • Valvata whitei Hannibal, 1910
  • Valvata winnebagoensis F.C. Baker, 1928

oraz gatunki wymarłe, znane tylko ze szczątków kopalnych[2]:

  • Valvata abavia Huckriede, 1967 †
  • Valvata abdita Brusina, 1902 †
  • Valvata adeorboides T. Fuchs, 1870 †
  • Valvata almerai Almera, 1894 †
  • Valvata altaica Popova & Starobogatov, 1970 †
  • Valvata anconae De Stefani, 1877 †
  • Valvata andreaei Menzel, 1904 †
  • Valvata andrussovi A.A. Ali-Zade, 1967 †
  • Valvata anomala Moore, 1867 †
  • Valvata aphanotylopsis Brusina, 1902 †
  • Valvata applanata X. Zhu, 1995 †
  • Valvata arnaudi Repelin, 1902 †
  • Valvata austrina H.-Z. Pan, 1977 †
  • Valvata avia (Eichwald, 1850) †
  • Valvata balchanica A.A. Ali-Zade, 1967 †
  • Valvata balizacensis (Degrange-Touzin, 1892) †
  • Valvata banatica Brusina, 1902 †
  • Valvata benoisti Cossmann, 1899 †
  • Valvata beysehirensis Glöer & Girod, 2013 †
  • Valvata bezanconi de Laubrière & Carez, 1881 †
  • Valvata bicincta Whiteaves, 1885 †
  • Valvata bouei Pavlović, 1903 †
  • Valvata bourdoti Cossmann, 1899 †
  • Valvata bouryi Cossmann, 1888 †
  • Valvata bugensis (Gozhik, 2007) †
  • Valvata bukowskii Brusina, 1897 †
  • Valvata cangshanensis H.-Z. Pan, 1984 †
  • Valvata carasiensis Jekelius, 1944 †
  • Valvata chalinei Schlickum & Puisségur, 1978 †
  • Valvata changzhouensis W. Yü, 1977 †
  • Valvata cincta Taner, 1974 †
  • Valvata circinata (Greppin, 1855) †
  • Valvata cobalcescui Brusina, 1885 †
  • Valvata comes Hudleston, 1896 †
  • Valvata connectens Brusina, 1892 †
  • Valvata cosinensis Stache, 1889 †
  • Valvata cossmanni (Brusina, 1894) †
  • Valvata craterella L.S. Russell, 1938 †
  • Valvata crusitensis Fontannes, 1887 †
  • Valvata cyclostoma (Brusina, 1902) †
  • Valvata cyclostrema Brusina, 1892 †
  • Valvata cyclotusoides Raspail, 1909 †
  • Valvata cyrenophila Andreae, 1884 †
  • Valvata dakangensis (W. Yü, 1974) †
  • Valvata dalaziensis G.-X. Zhu, 1980 †
  • Valvata debilis T. Fuchs, 1870 †
  • Valvata decollata Hislop, 1860 †
  • Valvata delaunayi Cossmann, 1907 †
  • Valvata deshayesi Denainvilliers, 1875 †
  • Valvata disjuncta Dollfus, 1877 †
  • Valvata donghucunensis H.-Z. Pan, 1977 †
  • Valvata ducati Esu & Girotti, 2015 †
  • Valvata eugeniae Neumayr, 1875 †
  • Valvata euristoma Brusina, 1902 †
  • Valvata exotica A. Papp, 1954 †
  • Valvata faujasii Dumas, 1876 †
  • Valvata filosa Whiteaves, 1885 †
  • Valvata fossaruliformis Brusina, 1902 †
  • Valvata fragilis W. Yü, 1965 †
  • Valvata fuchsi (Brusina, 1894) †
  • Valvata furlici Brusina, 1897 †
  • Valvata fuxinensis X.-H. Yu, 1987 †
  • Valvata giraudi Dollfus, 1908 †
  • Valvata gregaria Bukowski, 1896 †
  • Valvata gregorii W.I. Robinson, 1915 †
  • Valvata guriana (Gozhik, 2007) †
  • Valvata hanjiangensis W. Yü, 1977 †
  • Valvata heidemariae Willmann, 1981 †
  • Valvata helicoides Stoliczka, 1862 †
  • Valvata hellenica Tournouër, 1877 †
  • Valvata homalogyra Brusina, 1874 †
  • Valvata huailinensis W. Yü & H.-Z. Pan, 1982 †
  • Valvata hydrobiaeformis Cossmann, 1919 †
  • Valvata idahoensis D.W. Taylor, 1981 †
  • Valvata ilici Brusina, 1897 †
  • Valvata incerta Yen, 1947 †
  • Valvata indecisa Cossmann, 1924 †
  • Valvata inflata F. Sandberger, 1875 †
  • Valvata inflexa Deshayes, 1862 †
  • Valvata interposita De Stefani, 1880 †
  • Valvata jaccardi Locard, 1893 †
  • Valvata jiangsuensis W. Yü, 1977 †
  • Valvata jiaolaiensis T.-T. Yu, Salvador, H. Wang, Y.-N. Fang, Neubauer, S. Li, H.-C. Zhang & X.-Q. Wan, 2021 †
  • Valvata joncheryensis Wenz, 1930 †
  • Valvata juliae Scholz & Glaubrecht, 2010 †
  • Valvata jurassica C.C. Branson, 1935 †
  • Valvata kamirensis Willmann, 1981 †
  • Valvata karameilica J.-M. Wei, 1984 †
  • Valvata kavusani Schütt, 1984 †
  • Valvata kochi Pavlović, 1932 †
  • Valvata koehleri Harzhauser, Neubauer & Hoşgör, 2018 †
  • Valvata kubanica Krestovnikov, 1931 †
  • Valvata kupensis T. Fuchs, 1870 †
  • Valvata landereri Hermite, 1879 †
  • Valvata larteti Bourguignat, 1881 †
  • Valvata leduensis Y.-T. Li, 1988 †
  • Valvata leopoldi de Boissy, 1848 †
  • Valvata leptonema Brusina, 1892 †
  • Valvata lessonae Sacco, 1886 †
  • Valvata liaoxiensis X.-H. Yu, 1987 †
  • Valvata lorentheyi Wenz, 1928 †
  • Valvata lucici Brusina, 1902 †
  • Valvata marginata Michaud, 1855 †
  • Valvata mathiasi Esu & Girotti, 2018 †
  • Valvata menyinensis Yen, 1969 †
  • Valvata michaudi Deshayes, 1862 †
  • Valvata minima Hislop, 1860 †
  • Valvata minuscula Yen & Reeside, 1946 †
  • Valvata minuta X.-H. Yu, 1987 †
  • Valvata moguntina (O. Boettger, 1884) †
  • Valvata molnarae Soós, 1955 †
  • Valvata montanaensis Meek, 1876 †
  • Valvata multicarinata Hislop, 1860 †
  • Valvata nana Meek, 1873 †
  • Valvata nana Y.-T. Li, 1984 †
  • Valvata neglecta Brusina, 1902 †
  • Valvata nevadensis D.W. Taylor, 1981 †
  • Valvata obtusaeformis Lörenthey, 1906 †
  • Valvata ocsensis Soós, 1934 †
  • Valvata orientalis P. Fischer, 1866 †
  • Valvata pagana Bulić & Jurišić-Polšak, 2009 †
  • Valvata palmotici Brusina, 1902 †
  • Valvata parviumbilicata H.-J. Wang, 1977 †
  • Valvata patulaeforma Martinson, 1962 †
  • Valvata paula Pierce, 1993 †
  • Valvata paviai Schlickum & Strauch, 1979 †
  • Valvata peneckei Brusina, 1892 †
  • Valvata penglaizhenensis H.-Z. Pan, 1984 †
  • Valvata petronijevici Milošević, 1973 †
  • Valvata philippsoni Oppenheim, 1891 †
  • Valvata pileiformis X.-H. Yu, 1987 †
  • Valvata piscinaloides Michaud, 1855 †
  • Valvata pisidica Oppenheim, 1919 †
  • Valvata planconcava Pavlović, 1927 †
  • Valvata planibasis Cossmann, 1899 †
  • Valvata platispira Szőts, 1953 †
  • Valvata polita A.A. Ali-Zade, 1973 †
  • Valvata politioanei Jekelius, 1944 †
  • Valvata polystriata Pavlović, 1927 †
  • Valvata pontica Pană, 1990 †
  • Valvata praecursor Tate, 1873 †
  • Valvata praecursoris (C.A. White, 1895) †
  • Valvata praepiscinalis (Gozhik, 2007) †
  • Valvata procera (L.S. Russell, 1952) †
  • Valvata prutulensis (Gozhik, 2007) †
  • Valvata pseudoadeorbis Sinzov, 1880 †
  • Valvata pseudoalpestris Brusina, 1902 †
  • Valvata pulchra (L.-S. Huang, 1987) †
  • Valvata pusilla Martinson, 1961 †
  • Valvata pygmaea Moore, 1867 †
  • Valvata pygmaea Noulet, 1854 †
  • Valvata pyramidula Esu & Girotti, 2015 †
  • Valvata radiatula F. Sandberger, 1872 †
  • Valvata radovanovici Pavlović, 1931 †
  • Valvata rakovetzae Popova & Starobogatov, 1970 †
  • Valvata ranjinai Brusina, 1902 †
  • Valvata rehetaiensis G.-X. Zhu, 1980 †
  • Valvata ristici (Pavlović, 1931) †
  • Valvata robusta Martinson, 1982 †
  • Valvata rothleitneri Bittner, 1884 †
  • Valvata rugaoensis H.-J. Wang, 1977 †
  • Valvata salebrosa Meijer, 1990 †
  • Valvata salina A.B. Leonard, 1972 †
  • Valvata semigradata Pavlović, 1927 †
  • Valvata shakengensis W. Yü & X.-Q. Zhang, 1982 †
  • Valvata shansiensis W. Yü, 1965 †
  • Valvata shuguangensis L.-S. Huang, 1987 †
  • Valvata sibinensis Neumayr, 1875 †
  • Valvata sichuanensis W. Yü, H.-Z. Pan & H.-J. Wang, 1974 †
  • Valvata sinensis W. Yu & Z.-S. Li, 1983 †
  • Valvata singularis (Gozhik, 2007) †
  • Valvata skhiadica Bukowski, 1896 †
  • Valvata soceni Jekelius, 1944 †
  • Valvata splendida Szőts, 1953 †
  • Valvata stevanovici Iljina, 1982 †
  • Valvata stiriaca Rolle, 1860 †
  • Valvata striolata Pavlović, 1927 †
  • Valvata subbiformis Gozhik, 1978 †
  • Valvata subcarinata Brusina, 1878 †
  • Valvata subgradata Lörenthey, 1902 †
  • Valvata subpulchella (Gozhik, 2007) †
  • Valvata subumbilicata (Meek & Hayden, 1856) †
  • Valvata sulekiana Brusina, 1874 †
  • Valvata symmetra (Ludwig, 1865) †
  • Valvata tanaiticus Sanko, 2007 †
  • Valvata tihanyensis Lörenthey, 1906 †
  • Valvata toplicani Milošević, 1984 †
  • Valvata tournoueri Capellini, 1880 †
  • Valvata transbaicalensis Martinson, 1956 †
  • Valvata trigeri Deshayes, 1862 †
  • Valvata trouessarti Brusina, 1902 †
  • Valvata truckeensis Yen, 1950 †
  • Valvata truncatella Y.-T. Li, 1984 †
  • Valvata tuostaiensis J.-M. Wei, 1984 †
  • Valvata turbinata Stache, 1889 †
  • Valvata turgensis Martinson, 1961 †
  • Valvata turislavica Jekelius, 1944 †
  • Valvata unicarinata Lörenthey, 1893 †
  • Valvata unicarinifera Hislop, 1860 †
  • Valvata uralica G.I. Popov, 1965 †
  • Valvata vallestris Fontannes, 1876 †
  • Valvata vanciana Tournouër, 1875 †
  • Valvata variabilis T. Fuchs, 1870 †
  • Valvata varians Lörenthey, 1902 †
  • Valvata varicosa Koert, 1898 †
  • Valvata velitzelosi Schütt, 1991 †
  • Valvata vivipariformis Oppenheim, 1891 †
  • Valvata vrabceana Gorjanović-Kramberger, 1890 †
  • Valvata wenzi A. Papp, 1953 †
  • Valvata yongkangensis W. Yü, 1980 †
  • Valvata zhongbaensis W. Yü, 1974 †
  • Valvata zhongjingensis H.-Z. Pan, 1984 †
  • Valvata zhuchengensis (H.-Z. Pan, 1983) †

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Müller, O.F. 1773. Vermivm terrestrium et fluviatilium, seu animalium infusoriorum, helminthicorum, et testaceorum, non marinorum, succincta historia. Voluminis primi, pars prima. Str. 198, pp. 214. Havniæ & Lipsiæ.
  2. 1 2 3 MolluscaBase eds., Valvata O. F. Müller, 1773, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-05-09] (ang.).
  3. ↑ Kumaniecki 1975 ↓.
  4. 1 2 3 4 5 6 7 Piechocki 1979 ↓.
  5. ↑ Kołodziejczyk i Koperski 2000 ↓.
  6. ↑ Fretter, V. & A. Graham. 1978. The prosobranch mollusks of Britain and Denmark; Part 3: Neritacea, Viviparacea, Valvatacea, terrestrial and fresh water Littorinacea and Rissoacea. J. Molluscan Stud. Suppl. 5: 101–150.
  7. 1 2 Glöer 2002 ↓.
  8. ↑ Anistratenko O., Degtiarenko E., Anistratenko V. 2010. Сравнительная морфология раковины и радулы брюхоногих моллюсков семейства Valvatidae из Северного Причерноморья. Ruthenica 20(2): 91–101. pdf
  9. ↑ MolluscaBase eds., Valvata pulchella S. Studer, 1789, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-05-09] (ang.).
  10. ↑ MolluscaBase eds., Borysthenia naticina (Menke, 1845), [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-05-09] (ang.).

Bibliografia

  • Andrzej Piechocki: Mięczaki (Mollusca) : ślimaki (Gastropoda). T. 7: Fauna słodkowodna Polski. Warszawa ; Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 187. ISBN 83-01-01143-2.
  • Peter Glöer: Süßwassergastropoden Nord- und Mitteleuropas. T. Die Tierwelt Deutschlands. Hackenheim: ConchBooks, 2002. ISBN 3-925919-60-0.
  • Kazimierz Kumaniecki: Słownik łacińsko-polski. Warszawa: PWN, 1975, s. 546.
  • Andrzej Kołodziejczyk, Paweł Koperski: Bezkręgowce słodkowodne Polski: klucz do oznaczania oraz podstawy biologii i ekologii makrofauny. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2000, s. 249. ISBN 83-235-0192-0.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.