Władysław Walecki

Władysław Walecki ps. „Władysław Iżykiewicz” (ur. 15 maja^?/27 maja 1895 w Kamieńcu Podolskim, zm. 20–22 kwietnia 1940 w Katyniu) – major kawalerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, artysta malarz, ofiara zbrodni katyńskiej.

Syn Józefa i Anieli z Iżykiewiczów urodzony 27 maja 1895 w Warszawie^[1][2][3].

Studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Wojciecha Kossaka. W czasie studiów należał do Związku Strzeleckiego. Nosił pseudonim „Wallenrod”. Należał do kompanii Tadeusza Furgalskiego ps. „Wyrwa”^[4].

9 września 1914 wstąpił do Legionów Polskich^[4]. Początkowo został przydzielony do Biura Werbunkowego na terenie Zagłębia Dąbrowskiego, a 15 marca 1915 do 2. kompanii 4 pułku piechoty^[4]. 1 maja został przeniesiony do 2 szwadronu kawalerii^[4][5] , a 27 października 1915 do 1. szwadronu 1 pułku ułanów^[4].

23 lipca 1917, po kryzysie przysięgowym, został internowany w Szczypiornie^[4]. 15 października 1917 został zwolniony z obozu i podjął studia na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych^[4].

3 maja 1926 prezydent RP nadał mu stopień rotmistrza ze starszeństwem z dnia 1 lipca 1925 i 30. lokatą w korpusie oficerów kawalerii^[6]. 13 grudnia 1928 został przeniesiony do 26 pułku ułanów w Baranowiczach z równoczesnym przeniesieniem służbowym na stanowisko dowódcy 9 szwadronu pionierów^[7][8]. 4 lutego 1934 prezydent RP nadał mu z dniem 1 stycznia 1934 stopień majora w korpusie oficerów kawalerii i 8. lokatą^[9]. W kwietniu 1934 został przeniesiony do 27 pułku ułanów w Nieświeżu na stanowisko kwatermistrza^[10]. W 1938 zajmowane przez niego stanowisko otrzymało nazwę „II zastępca dowódcy pułku”^[11]. Na początku sierpnia 1939 został odkomenderowany do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie^[7].

W czasie kampanii wrześniowej 1939 dostał się do niewoli sowieckiej (prawdopodobnie 19 września we Włodzimierzu Wołyńskim, gdzie występował jako parlamentariusz)^[7]. W kwietniu 1940 przebywał w obozie jenieckim w Kozielsku^[12]. Między 19 a 21 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego^[12] – lista wywózkowa 036/4 z 16 kwietnia 1940^[12][1]. Między 20 a 22 kwietnia 1940 zamordowany w Katyniu^[12][1] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu^[13][14]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne^[15][16]. W 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane w toku ekshumacji nadzorowanych przez Niemców^[17] pod numerem 2543^{[18][19][12][1][20]} – dosłownie opisany jako Walecki Wladyslaw^[18] (raport dzienny z 20 maja 1943)^[12]. Przy jego szczątkach znaleziono: legitymację oficerską MSWojsk., rozkaz gen. Smorawińskiego wyznaczający go na parlamentariusza, trzy karty pocztowe oraz list^[21][20]. Figuruje na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 02543^[21].

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień podpułkownika^[22][23][24]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

12 listopada 1918 ożenił się z Jadwigą Kożuchowską^[7] (zm. 1943)^[25]. Z pierwszego małżeństwa miał córkę˛ Helenę i syna Wojciecha, a z drugiego syna Andrzeja^[7]. Symboliczny grób Władysława Walickiego i jego żony Jadwigi znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie^[25]. Córka Helena (zm. 2011) była żoną Wiesława Opałka (1920-1980), reżysera, reżysera radiowego i scenografa^[25][26].

• Krzyż Niepodległości – 2 sierpnia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[27][28]
• Krzyż Walecznych^[29][30]
• Złoty Krzyż Zasługi^[7][31]
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę^[7]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[7]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[7]
• łotewski Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej^[7]

Był przedstawiony do odznaczenia Orderem Virtuti Militari^[32].

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu

• Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных - узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
• Jan Kiński. Pro memoria. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1 (143), 1993. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. 
• Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].

• Żołnierze Niepodległości : Walecki Władysław, ps. „Władysław Iżykiewicz”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2022-06-11].