Widek podkamiennik
| Callistus lunatus | |||||
| (Fabricius, 1775) | |||||
.png) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina |
dzierowate | ||||
| Nadplemię |
Chlaeniitae | ||||
| Plemię |
Chlaeniini | ||||
| Podplemię |
Chlaeniina | ||||
| Rodzaj |
widek | ||||
| Gatunek |
widek podkamiennik | ||||
| |||||
Widek podkamiennik[1] (Callistus lunatus) – gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych i podrodziny dzierowatych, jedyny z monotypowego rodzaju Callistus, w języku polskim określanego jako widek[2] lub kraśnik[3].
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1775 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Carabus lunatus[4]. Do rodzaju Callistus przeniesiony został w 1810 roku przez Franca Andreę Bonelliego na łamach „Mémoires de l’Academie des Sciences de Turin”[5].
Wyróżnia się w jego obrębie trzy podgatunki[6]:
- Callistus lunatus gratiosus Mannerheim in Chaudoir, 1844
- Callistus lunatus lunatus (Fabricius, 1775)
- Callistus lunatus syriacus Pic, 1893.
Morfologia
Chrząszcz o ciele długości od 4,5[7] do 7,3 mm. Głowa jest czarna z lekkim, niebieskawym połyskiem metalicznym[8], określana też jako ciemnogranatowa[9]. Czułki są czarne z pomarańczowym członem pierwszym, a często też drugim, począwszy od członu trzeciego gęsto pokryte włoskami o odstających końcówkach i przylegającej części pozostałej. Barwa głaszczków jest brązowawa, a ich ostatni człon zaostrzony u szczytu[8]. Przedplecze jest pomarańczowoczerwone[8] do czerwonobrązowego[9], pozbawione metalicznego połysku[8], o zaokrąglonych krawędziach bocznych[9]. Pokrywy mają tło ochrowożółte z czarnym wzorem złożonym z trzech par plam – barkowej, środkowej i przedwierzchołkowej[8][9]. Plamy barkowe są małe i zaokrąglone. Plamy środkowe rozciągają się od krawędzi bocznych pokryw do ich drugich międzyrzędów. Plamy przedwierzchołkowe typowo łączą się w poprzeczną przepaskę i połączone są z plamami środkowymi wzdłuż krawędzi bocznych, a niekiedy łączą się z plamami środkowymi podłużnie, pozostawiając odizolowaną dodatkową parę plamek wierzchołkowych[8]. Tło pokryw między plamami środkowymi i przedwierzchołkowymi zazwyczaj jest bladożółto rozjaśnione[8][9]. Epipleury pokryw nie mają modyfikacji przed wierzchołkiem[8]. Skrzydła tylnej pary są w pełni wykształcone[8][7]. Odnóża są żółte z czarnymi udami oraz czarnymi nasadami i wierzchołkami goleni[8][9]. Odnóża przedniej pary samców odznaczają się stopami o trzech rozszerzonych członach[8].
Ekologia i występowanie
Owad rozmieszczony od nizin po przedgórza, najliczniejszy na wyżynach i podgórzach[8][10]. Gatunek ciepłolubny[1]. Zamieszkuje suche, nasłonecznione stanowiska, chętnie o kserotermicznym charakterze, w tym stepy, murawy kserotermiczne, nasłonecznione zbocza, pastwiska i skraje lasów[8][10][1]. Preferuje podłoże piaszczyste lub wapienne[7]. Bytuje pod kamieniami[1]. Postacie dorosłe są aktywne od wiosny do jesieni i stanowią stadium zimujące[9].
Gatunek palearktyczny[8]. Podgatunek nominatywny w Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburga, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji. W Afryce Północnej stwierdzony został z Madery i Maroka. W Azji podawany jest z syberyjskiej części Rosji, anatolijskiej części Turcji, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu, Syrii, Kazachstanu, Turkmenistanu, Uzbekistanu, Tadżykistanu, Kirgistanu, Iraku, Iranu oraz Chin[11][6]. C. l. syriacus[12][6] jest endemitem Syrii, a C. l. gratiosus endemitem Iraku[13][6].
W Polsce znany jest nielicznych, rozproszonych stanowisk w południowej części kraju[10]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek bliski zagrożenia wymarciem (NT)[14].
Przypisy
- 1 2 3 4 Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 144.
- ↑ Jan Kinel, Roman Kuntze: Chrząszcze i motyle krajowe. Przewodnik do określania rodzin i rodzajów. Warszawa: Komitet Wydawniczy Podręczników Akademickich, 1931, s. 10.
- ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Dział I zoologiczny, oddział zwierząt bezkręgowych. IV. Chrząszcze czyli tęgoskrzydłe (Coleoptera). Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886, s. 14.
- ↑ J.C. Fabricius: Systema entomologiae, sistens insectorum classes, ordines, genera, species, adjectis synonymis, locis, descriptionibus, observationibus. Flensburgi et Lipsiae: Officina Libraria Kortii, 1775.
- ↑ F.A. Bonelli. Observations Entomologiques, Première partie. „Mémoires de l’Academie des Sciences de Turin”. 18, s. 21–78, 1810.
- 1 2 3 4 Chlaeniini Brullé, 1834, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 347-356, ISBN 87-88757-73-0.
- 1 2 3 Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 79, 405.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-44, 364.
- 1 2 3 4 5 6 7 Callistus lunatus – Widek podkamiennik. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2025-04-28].
- 1 2 3 Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Callistus lunatus lunatus (Fabricius, 1775) in: CarabCat, O. Bánki i inni red., Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021, DOI: 10.48580/dfqf-3dk [dostęp 2025-04-28].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Callistus lunatus syriacus Pic, 1893 in: CarabCat, O. Bánki i inni red., Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021, DOI: 10.48580/dfqf-3dk [dostęp 2025-04-28].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Callistus lunatus gratiosus Mannerheim in Chaudoir, 1844 in: CarabCat, O. Bánki i inni red., Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021, DOI: 10.48580/dfqf-3dk [dostęp 2025-04-28].
- ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.