Wielkogon

Wielkogon
	Leopoldamys
	Ellerman, 1947
	; Wielkogon indochiński (L. sabanus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	myszowate
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszy
Plemię	Rattini
Rodzaj	wielkogon
	Typ nomenklatoryczny
	Mus sabanus O. Thomas, 1887
Gatunki
	11 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	11 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Wielkogon^[2] (Leopoldamys) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w południowo-wschodniej Azji^[3]^[4]^[5].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 178–290 mm, długość ogona 220–415 mm, długość ucha 20–45 mm, długość tylnej stopy 25–58 mm; masa ciała 204–500 g^[4]^[6].

Systematyka

Rodzaj (w randze podrodzaju w obrębie Rattus) zdefiniował w 1947 roku brytyjski teriolog John Ellerman w artykule zatytułowanym „Notatki na temat niektórych azjatyckich gryzoni z Muzeum Brytyjskiego”, opublikowanym w czasopiśmie Proceedings of the Zoological Society of London^[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) wielkogon indochiński (L. sabanus).

Etymologia

Leopoldamys: Ellerman nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej. Beolens i współpracownicy uważają że jedną z osób, o których Ellerman z pewnością słyszał i z którymi być może korespondował, był Aldo Leopold (1887–1948), amerykański specjalista w dziedzinie biologii środowiskowej który pracował w U.S. Forest Service w latach 1909–1933 i przeprowadził rozległe inspekcje i badania dotyczące dzikiej przyrody Ameryki Północnej^[7]; gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[8].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[9]^[6]^[3]^[2]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[2]	Podgatunki^[4]^[3]^[6]	Rozmieszczenie geograficzne^[4]^[3]^[6]	Podstawowe wymiary^[4]^[6]^[a]	Status IUCN^[10]
Leopoldamys herberti	(Kloss, 1916)		gatunek monotypowy	Bangladesz, północno-wschodnie Indie, południowo-środkowa Chińska Republika Ludowa, południowo-wschodnia Mjanma, Tajlandia, Laos, Wietnam oraz północna i zachodnia Kambodża	DC: 23–28 cm DO: 25–33 cm MC: 203–276 g	NE
Leopoldamys milleti	(H.C. Robinson & Kloss, 1922)	wielkogon wietnamski	gatunek monotypowy	endemit Wietnamu (wyżyna Đà Lạt)	DC: 21–28 cm DO: 29–36 cm MC: brak danych	LC
Leopoldamys ciliatus	(Bonhote, 1900)	wielkogon sundajski	gatunek monotypowy	półwyspowa Malezja i zachodnia Sumatra (Indonezja); zakres wysokości: powyżej 1000 m n.p.m.	DC: 21–25 cm DO: 30–39 cm MC: 204–425 g	LC
Leopoldamys neilli	(J.T. Marshall, 1976)	wielkogon tajski	gatunek monotypowy	północna i zachodnio-środkowa Tajlandia, środkowy Laos oraz północny i zachodnio-środkowy Wietnam; zakres wysokości: 100–800 m n.p.m.	DC: 20–23 cm DO: 24–30 cm MC: około 220 g	LC
Leopoldamys edwardsi	(O. Thomas, 1882)	wielkogon chiński	gatunek monotypowy	północno-wschodnie Indie, północna Mjanma, środkowa i południowa Chińska Republika Ludowa oraz północny Wietnam (włącznie z wyspą Cát Bà; zakres wysokości: 0–1400 m n.p.m.	DC: 21–29 cm DO: 26–31 cm MC: 230–480 g	LC
Leopoldamys hainanensis	(Xu Longhui & Yu Simian, 1985)		gatunek monotypowy	endemit Chińskiej Republiki Ludowej (wyspa Hajnan)	DC: 18,5–25 cm DO: 23–29 cm MC: 175–385 g	NE
Leopoldamys sabanus	(O. Thomas, 1887)	wielkogon indochiński	2 podgatunki	południowa Mjanma, Półwysep Malajski, Wielkie Wyspy Sundajskie i kilka małych przybrzeżnych wysp; zakres wysokości: 300–3100 m n.p.m.	DC: 20–27 cm DO: 27–41 cm MC: 250–500 g	LC
Leopoldamys siporanus	(O. Thomas, 1895)	wielkogon mentawajski	gatunek monotypowy	endemit Indonezji (Wyspy Mentawai (Siberut, Sipura, Północna i Południowa Pagai))	DC: 17,8–29 cm DO: 22–23 cm MC: brak danych	VU
Leopoldamys diwangkarai	Maryanto & Sinaga, 2008	wielkogon borneański	gatunek monotypowy	endemit Indonezji (znany tylko z trzech miejsc w środkowym Borneo (Kalimantan) i zachodniej Jawy); zakres wysokości: 400–1400 m n.p.m.	DC: 19,7–22 cm DO: 29–32 cm MC: brak danych	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, VU – gatunek narażony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe^[11]:

Leopoldamys edwardsioides Zheng Shaohua, 1993^[12] (Chińska Republika Ludowa; plejstocen)
Leopoldamys minutus Chaimanee, 1998^[13] (Tajlandia; pliocen–plejstocen)

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 J.R. Ellerman. Notes on some Asiatic Rodents in the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 117 (1), s. 267, 1947. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1947.tb00509.x. (ang.).
1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 270. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 466. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 854–856. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Leopoldamys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-05].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 299. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 240. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 160. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-26]. (ang.).
↑ Taxonomy: Leopoldamys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-26]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Leopoldamys Ellerman, 1947, Hesperomys project (Version 24.9.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2025-01-26] (ang.).
↑ 郑绍华 / S.-h. Zheng: 川黔地区第四纪啮齿类 / Quaternary Rodents of Sichuan-Guizhou Area, China. 北京 / Beijing: 科学出版社 / Science Press, 1993, s. 1–270. ISBN 978-7-03-003122-8. (chiń. • ang.).
↑ Y. Chaimanee. Plio-Pleistocene rodents of Thailand. „Thai Studies in Biodiversity”. 3, s. 116, 1998. (ang.).

[10] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Ellerman-1] 1 2 J.R. Ellerman. Notes on some Asiatic Rodents in the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 117 (1), s. 267, 1947. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1947.tb00509.x. (ang.).

[Cichocki&inni-2] 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 270. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-3] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 466. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Denys&inni-4] 1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 854–856. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Leopoldamys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-05].

[amw-6] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 299. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[edm-7] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 240. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[jae-8] E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 160. (ang.).

[mdd-9] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-26]. (ang.).

[11] Taxonomy: Leopoldamys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-26]. (ang.).

[zij-12] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Leopoldamys Ellerman, 1947, Hesperomys project (Version 24.9.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2025-01-26] (ang.).

[zhe-13] 郑绍华 / S.-h. Zheng: 川黔地区第四纪啮齿类 / Quaternary Rodents of Sichuan-Guizhou Area, China. 北京 / Beijing: 科学出版社 / Science Press, 1993, s. 1–270. ISBN 978-7-03-003122-8. (chiń. • ang.).

[cha-14] Y. Chaimanee. Plio-Pleistocene rodents of Thailand. „Thai Studies in Biodiversity”. 3, s. 116, 1998. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[a]

[10]

[11]

[12]

[13]