Zapora Luzzone
 Zapora Luzzone | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rzeka |
Brenno della Greina |
| Data budowy |
1960-1963 |
| Typ zapory |
betonowa, łukowa o podwójnej krzywiźnie |
| Wysokość lustra wody |
max. 1606 m n.p.m. |
| Wysokość zapory |
225 m |
| Długość zapory |
510 m |
| Głębokość |
dla max. piętrzenia (1606 m): ok. 200 m |
| Funkcja |
energetyczna |
Położenie na mapie Ticino  | |
Położenie na mapie Szwajcarii  | |
 46°33′49″N 8°57′48″E/46,563611 8,963333 | |
.svg.png){kind=small}
Zapora Luzzone (wł. Diga Luzzone) – zapora wodna, usytuowana w górnym biegu Brenno w dorzeczu Ticino w kantonie Ticino w Szwajcarii, jedna z najwyższych w całym kraju. Dzięki jej budowie powstało zaporowe jezioro Luzzone. Jej właścicielem jest przedsiębiorstwo Officine idroelettriche di Blenio (Ofible SA) z siedzibą w Locarno.
Położenie
Zaporę wzniesiono na cieku wodnym, będącym lewym dopływem potoku Brenno della Greina, jednym z dwóch źródłowych cieków rzeki Brenno. Składał się na niego szereg drobnych potoków, które obecnie wpadają wprost do zbiornika Luzzone. Zaporę usytuowano ok. 1,5 km na północny wschód i ok. 160 m powyżej niewielkiej wioski Ghirone (obecnie w granicach Blenio), w wyraźnym przewężeniu doliny między masywami Pizzo Pianca (2376 m n.p.m.) na północy i Stanga (2426 m n.p.m.) na południu[1].
Historia
Decyzję o budowie zapory podjęto w latach 50. XX w. w związku z rosnącym zapotrzebowaniem na energię elektryczną. Wznoszenie zapory było poprzedzone budową tunelu Töira (wł. galleria della Töira) między Olivone a Campo Blenio (otwarty w 1958 r.)[2], a następnie drogi dojazdowej z Ghirone do poziomu planowanej korony zapory. Projekt zapory został opracowany przez biuro Stucky SA. z Renens. Budowa trwała w latach 1960-1963[3].
Pierwotna konstrukcja, przy wysokości zapory wynoszącej 208 m, umożliwiała magazynowanie 87 mln m3 wody pochodzącej z topniejącego śniegu oraz z letnich i jesiennych opadów na terenie zlewni zbiornika. Po podwyższeniu zapory o 17 m w latach 1995-1999 pojemność zbiornika wzrosła o 20 mln m3[3].
Charakterystyka
Zapora Luzzone to lekka, żelbetowa zapora łukowa o podwójnej krzywiźnie. Posadowiona została na podłożu z litej skały na wysokości 1384 m n.p.m. Początkowo jej korona znajdowała się na wysokości 1592 m n.p.m., obecnie (po nadbudowie) leży na wysokości 1609 m n.p.m. Tym samym wysokość zapory wynosi obecnie 225 m. Grubość muru zapory u podstawy wynosi 36 m, szerokość w koronie 5,6 m, długość korony to 510 m. Kubatura zapory to 1,4 mln m3. Wydajność upustu dolnego wynosi 52 m3/s, a upustu pośredniego 54 m3/s. Wydajność przelewu to 88 m3/s[3].
Zapora wyposażona jest w rozbudowany system galerii wewnętrznych i zaopatrzona w bogate oczujnikowanie, pozwalające śledzić parametry jej pracy. M. in. maksymalna amplituda odkształceń sprężystych głównej sekcji zapory (w koronie) wynosi 82 mm, zaś sumaryczny średni przeciek 75 l/min.[3]
Wykorzystanie
Zapora wraz ze zbiornikiem stanowią ogniwo rozbudowanego systemu hydroenergetycznego, obejmującego m.in. sieć podziemnych sztolni. Kierują one wody piętrzone zaporą do hydroelektrowni w Olivone (spadek 545 m, moc zainstalowana 96 MW), a następnie do hydroelektrowni Biasca (spadek 680 m, moc zainstalowana 306 MW).
Przypisy
- ↑ Mapa SuisseMobile. [dostęp 2024-12-30].
- ↑ Luca Solari: Campo Blenio. Comune di Blenio, 1998. [dostęp 2024-12-31]. (wł.).
- 1 2 3 4 Andrea Baumer: Diga Luzzone. Ofima SA. [dostęp 2024-12-30]. (wł.).