Zasłonak fioletowy
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
zasłonak fioletowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Cortinarius violaceus (L.) Gray A Natural Arrangement of British Plants: 217 (Londyn, 1821) | |
_Gray_18241_crop.jpg)
.jpg)
.jpg)
Zasłonak fioletowy (Cortinarius violaceus (L.) Gray) – gatunek grzybów z rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz, nadając mu nazwę Agaricus violaceus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1821 r. Samuel Frederick Gray[1]. Synonimy naukowe[2]:
- Agaricus violaceus L. 1753
- Agaricus violaceus var. elegans Pers. 1800
- Agaricus violaceus var. opacus Pers. 1800
- Agaricus violaceus L. 1753 var. violaceus
- Amanita araneosa var. violaceus (L.) Lam. 1783
- Cortinarius violaceus (L.) Gray 1821 subsp. violaceus
- Cortinarius violaceus (L.) Gray 1821 var. violaceus
- Gomphos violaceus (L.) Kuntze 1898
- Inoloma violaceum (L.) Wünsche 1877
Nazwę polską podał Andrzej Nespiak w 1975 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako tabakierka, tłuściocha, tłustocha[3].
Morfologia
Średnica przeciętnie od 4 do 15 cm< Młode egzemplarze mają owocniki o intensywnej, niebieskofioletowej barwie z lekko metalicznym połyskiem. U starszych egzemplarzy kolor brązowy z fioletowym odcieniem. Powierzchnia ziarnista, sucha, aksamitna. Kształt półkolisty do płaskiego u starszych[4].
Rozstaw dość mocno zróżnicowany w tym gatunku, od rzadkiego do umiarkowanie gęstego, szerokie i szeroko przyrośnięte, barwy od fioletowej u młodych osobników, poprzez fioletowobrązową do ciemnobrązowej u starszych[4]. Ostrza blaszek pokryte kosmkami (dostrzec to można tylko pod lupą)[5].
Wysokość 8–12 cm, grubość 1–3 cm. Kształt pałkowaty z wyraźnie zgrubiałą podstawą (osiąga grubość ok. 4 cm). U młodych okazów pełny, u starszych pusty wewnątrz. Powierzchnia łuskowata, ciemnofioletowa, a podczas suchej pogody niemal czarna. U młodych okazów otoczony jest zasnówka, która jednak szybko zanika[5].
Barwa od jasno- do ciemnofioletowej, o łagodnym smaku i cedrowym zapachu. Zasada barwi miąższ na czerwono, kwas na zielonkawo.
Brązowy[6].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki migdałowatte lub elipsoidalne, drobno brodawkowate, o średnicy 11,5–13,5 × 7–9 µm. Cheilocystydy duże, z fioletową treścią, co wśród zasłonaków jest cechą charakterystyczną tylko dla tego gatunku[6].
- Gatunki podobne
- zasłonak wonny (Cortinarius traganus), który ma blaszki ochrowe, później rdzawobrązowe, miąższ szafranowoochrowy i nieprzyjemny zapach acetylenu[5].
- zasłonak hercyński (Cortinarius hercynicus), czasami uważany za podgatunek zasłonaka fioletowego[2]. Występuje pod świerkami i sosnami, ma szersze zarodniki[6].
Występowanie i siedlisko
Występuje na niektórych wyspach i wszystkich kontynentach poza Afryką i Antaktydą[7]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – narażony na wyginięcie[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Niemczech, Danii, Anglii, Holandii[3].
Rośnie na ziemi w lasach liściastych i mieszanych, pojedynczo lub w niewielkich grupach w okresie letnio-jesiennym (od sierpnia do października). Rośnie głównie pod bukami, brzozami, na glebach kwaśnych lub zasadowych. Spotykany jest głównie w górach[5].
Znaczenie
Grzyb mykoryzowy. Nie jest trujący, jest jednak mało smaczny, a po ugotowaniu staje się gorzkawy[9]. W Polsce uważany jest za grzyb niejadalny[6]. Ze względu na rzadkość występowania zasługuje na ochronę, na Słowacji jest gatunkiem chronionym[5].
Przypisy
- 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
- 1 2 Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- 1 2 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 197, ISBN 83-89648-09-1.
- 1 2 Ewald Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 244, ISBN 83-7404-513-2.
- 1 2 3 4 5 Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 412, ISBN 978-83-245-9550-1.
- 1 2 3 4 Cortinarius violaceus (zasłonak fioletowy) [online], grzyby.pl [dostęp 2013-09-18].
- ↑ Występowanie Cortinarius violaceus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2025-04-21].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 63, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Nancy S. Weber, Alexander Hanchett Smith, Grzyb Hunter’s Field Guide, University of Michigan: Ann Arbor, 1980, s. 202–203, ISBN 0-472-85610-3.