Łomkowate
 Łomka zachodnia | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
łomkowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Nartheciaceae Fr. ex Bjurzon Skandin. Växtfam.: 64. 1846[3] | |
Łomkowate (Nartheciaceae) – rodzina roślin z rzędu pochrzynowców (Dioscoreales). Należy tu 5 rodzajów roślin występujących na rozproszonych obszarach w Ameryce Północnej i Środkowej, w Europie i Azji wschodniej i południowo-wschodniej. Byliny o równowąskich liściach i groniastym kwiatostanie[2].
Rośliny z rodzaju Aletris używane są jako lecznicze, ich kłącze zwane „korzeniem jednorożca” (unicorn root) było istotnym składnikiem popularnego w XIX wieku leku używanego przez kobiety w czasie przekwitania i bolesnych menstruacji[4]. Z pomarańczowych owoców łomki zachodniej pozyskiwano barwnik[4], a Narthecium californicum jest uprawiana w Stanach Zjednoczonych jako roślina ogrodowa[5].
Morfologia
.jpg)
- Pokrój
- Rośliny zielne z krótkim lub płożącym kłączem[6], rzadziej z bulwocebulą[7], zakończonym prosto wznoszącą się łodygą ze szczytowym kwiatostanem i liśćmi skupionymi odziomkowo[4]. Łodyga okrągła na przekroju i pełna[8].
- Liście
- Liście głównie odziomkowe, o blaszce równowąskiej. Liście łodygowe nieliczne i krótsze od odziomkowych[4].
- Kwiaty
- Kwiaty obupłciowe, promieniste, zebrane w grono na szczycie łodygi z wzniesionymi szypułkami. Przysadki równowąskie do lancetowatych, dodatkowo na szypułkach obecne są drobne podkwiatki. Okwiat pojedynczy, 6-listkowy i trwały[4]. Pręciki w liczbie 6[7] osadzone u nasady listków okwiatu. Nitki pręcików są owłosione w przypadku rodzaju Narthecium, nagie u pozostałych. Pylniki są równowąskie. Zalążnie trójkomorowe, górne lub wpół dolne, z pojedynczą szyjką słupka i główkowatym znamieniem[4]. Zalążki liczne[7].
Systematyka
Ze względu na niewielkie i niezbyt wyróżniające się szczególnymi cechami kwiaty, ta grupa roślin była w przeszłości bardzo różnie klasyfikowana jako związana z kosatkowatymi Tofieldiaceae, Petrosaviaceae, melantkowatymi Melanthiaceae i liliowatymi Liliaceae[4]. W systemie Takhtajana (2009) włączona do rzędu Petrosaviales[6]. Badania molekularne pozwoliły ustalić ich pozycję w systemie klasyfikacyjnym roślin jako siostrzaną względem pozostałych rodzin w rzędzie pochrzynowców Dioscoreales. Ostatni wspólny przodek współczesnych przedstawicieli rodziny żył około 76 milionów lat temu. Najstarsze (bazalne) rodzaje w obrębie rodziny to kolejno Metanarthecium i Aletris[4].
- Pozycja systematyczna rodziny
Klad bazalny w rzędzie pochrzynowców (Dioscoreales) w obrębie jednoliściennych[2]. Relacje między pozostałymi rodzinami w rzędzie pozostawały w latach 20. XXI wieku niejasne i różnie przedstawiane[2][9].
Pozycja filogenetyczna rodziny w obrębie rzędu wg Martina Cheeka i in. (2024)[9]:
| pochrzynowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Aletris L.
- Lophiola Ker Gawl.
- Metanarthecium Maxim.
- Narthecium Huds. – łomka
- Nietneria Klotzsch ex Bentham
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-01] (ang.).
- 1 2 3 4 5 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-01] (ang.).
- ↑ James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. University of Maryland. [dostęp 2010-10-04]. (ang.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 132–133. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Kathleen A. Robson, Alice Richter, Marianne Filbert: Encyclopedia of northwest native plants for gardens and landscape. Portland, Or.: Timber Press, 2008, s. 269. ISBN 978-0-88192-863-1.
- 1 2 3 Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer Netherlands, 2009, s. 598-599. ISBN 978-1-4020-9609-9.
- 1 2 3 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 616, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Nartheciaceae. [w:] Monocot Families [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-11-10].
- 1 2 Martin Cheek i inni, Afrothismiaceae (Dioscoreales), a new fully mycoheterotrophic family endemic to tropical Africa, „Kew Bulletin”, 79, 2024, s. 55–73 [dostęp 2024-12-20].
- ↑ List of Genera in NARTHECIACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-10-04] (ang.).