2 Bateria Pomiarów Artylerii

2 samodzielna bateria pomiarów artylerii (2 sbpa) – oddział artylerii Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Zgodnie z planem rozbudowy artylerii pomiarowej z 1930 roku, w dniu 1 marca 1930 roku utworzono samodzielną baterię pomiarową artylerii w Wilnie. Baterię utworzono ze składu kadrowego dywizjonu artylerii pomiarowej w Toruniu. Do baterii w Wilnie z Torunia przeniesiono niezbędną kadrę pod dowództwem kpt. Witolda Grabińskiego i 24 szeregowych. Ponadto w marcu skierowano z 3 pac 60 rekrutów, przydzielono 12 koni pociągowych i 4 wierzchowe. Dodatkowo przydzielono do baterii 12 podoficerów zawodowych z jednostek artylerii OK III. Ustalono organizację baterii:

• drużyna dowódcy,
• pluton pomiarów wzrokowych
• pluton pomiarów dźwiękowych
• sekcja gospodarczo-administracyjna.

Stan osobowy baterii to 3 oficerów, 130 podoficerów i szeregowych. Bateria przydzielona została pod względem ewidencyjnym i mobilizacyjnym do 3 pac, a podporządkowana dowódcy Obszaru Warownego Wilno. W lipcu 1931 roku bateria otrzymała nazwę - 2 bateria pomiarów artylerii. 2 bpa posiadała niski stan oficerów i braki w zakresie środków transportu, nie posiadała w stanie pokojowym plutonu topograficzno-ogniowego, co ograniczało jej zakres prac i działań^[1].

Z uwagi na ww. braki w planie „W” możliwe było utworzenie tylko jednej bpa na stopie wojennej na bazie pokojowej 2 sbpa. W 1938 roku do 33 dywizjonu artylerii lekkiej przeniesiono mobilizację 2 bpa, gdzie miała zostać zmobilizowana w ramach I rzutu mobilizacji powszechnej w jej 7 dniu^[2]. Mobilizacja rozpoczęta została 31 sierpnia, a zakończona została 5 września 1939 roku^[3]. Mobilizowała się bez plutonu topograficzno-ogniowego^[2]. Dowódcą baterii pozostał kpt. Jerzy Brożyna.

Zgodnie z planem "Z" 2 bateria pomiarowa artylerii miła wejść w skład Armii „Prusy”, w nocy 5/6 września została załadowana do transportu kolejowego i rozpoczęła podróż do macierzystej armii na front. Z uwagi na zniszczenie linii kolejowej baterie wyładowano w miejscowości Czarna Woda i dalszy marsz odbyła pieszo do Białegostoku, gdzie przybyła 8 września. 10 września 2 bpa ponownie została załadowana do eszelonu kolejowego i wysłana w kierunku Bielska Podlaskiego. 11 września transport był atakowany przez lotnictwo niemieckie na stacji Strabla, w Bielsku transport ostrzelały 2 czołgi niemieckie. Poprzez Hajnówkę, Baranowicze, Sarny, Łunieniec 15 września bateria osiągnęła Brody. Po wyładunku przeszła w rejon pobliskich lasów. Następnie nocą 17/18 września wyruszyła w kierunku Złoczowa. We wsi Sokołów bateria rozbroiła grupę ukraińskich dywersantów. W nocy 18/19 września w rejonie Złoczowa 2 bateria złożyła broń przed napotkanym pododdziałem czołgów sowieckich maszerujących na Lwów. Cała 2 bpa została puszczona wolno, więc rozpoczęła marsz bez broni w kierunku Brzeżan, jednak wobec agresywnej postawy Ukraińców - zawróciła. W rezultacie po nadejściu innych jednostek sowieckich większość żołnierzy dostała się do niewoli sowieckiej. W trakcie wywózki w rejonie Zdołbunowa, część oficerów, podoficerów i szeregowych zbiegła. W zbrodni katyńskiej został zamordowany dowódca baterii i jeden z oficerów. W garnizonie pozostały nadwyżki mobilizacyjne 2 sbpa pod dowództwem ppor. Szpiganowicza, jego losy nie są znane^[4].

Dowódcy baterii^[5]

• kpt./mjr Witold Grabiński (1 III 1930-16 I 1939)
• kpt. Jerzy Brożyna (17 I - 19 IX 1939)

Obsada personalna 2 bpa IX 1939^[6]

• dowódca baterii - kpt. Jerzy Brożyna
• oficer zwiadowczy - por. rez. Zygmunt Garwacki
• dowódca plutonu topograficzno-ogniowego - ogn. Kosicki
• dowódca plutonu wzrokowego - por. Kazimierz Lewakowski
  • oficer młodszy - ppor. rez. Witkowski
• dowódca plutonu dźwiękowego - por. Andrzej Gil
  • oficer młodszy - ppor. rez. Tadeusz Bejnar

• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Piotr Zarzycki: Artyleria Pomiarowa. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 53. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1998. ISBN 83-87103-10-1.