4MT

4MT

Dane ogólne
Kraj produkcji	Czechosłowacja
Producent	Královopolská, DPMB
Miejsce produkcji	Brno
Lata produkcji	1950–1954
Dane techniczne
Liczba członów	1
Długość	10 800 mm
Szerokość	2450 mm
Wysokość	3085 mm
Masa	12 500 kg
Rozstaw wózków	1435 mm
Moc silników	2×72 kW
Typ silników	Škoda AD 2748 / hN
Napięcie zasilania	600 V DC
Wnętrze
Liczba miejsc siedzących	21
Liczba miejsc ogółem	64

4MT – typ dwuosiowego, jednokierunkowego, silnikowego tramwaju, produkowanego w latach 1950–1951 w fabryce Královopolská w Brnie na potrzeby miejscowego przewoźnika DPMB. Ostatnią serię wagonów wyprodukowano w 1954 r. według dokumentacji z Královopolskiej własnymi siłami przewoźnika w zajezdni Pisárky. Były to ostatnie dwuosiowe tramwaje dostarczone do Brna.

W ramach dwuletniego planu gospodarczego na lata 1947–1948 Královopolská (KPS) miała opracować nowy typ czteroosiowego tramwaju dla Brna. Jednak w 1946 r. zarządzenie Ministerstwa Transportu zostało anulowane i miasto zamówiło jedynie 50 dwuosiowych tramwajów. Tramwaje te zostały następnie opracowane przez Královopolską. W związku z planowaniem centralnym rolę producenta tramwajów dla Czechosłowacji powierzono fabryce Tatra Smíchov, w związku z czym Brno otrzymało tylko 25 tramwajów 4MT i 30 doczep. Pozostałe pięć wagonów wyprodukowano później na miejscu, w centralnych warsztatach w zajezdni Pisárky, zgodnie z dokumentacją z Královopolskiej^[1].

Nadwozie tramwaju oparte było na konstrukcji dwóch serii wagonów doczepnych dostarczonych przez Královopolską do Brna w 1939 i 1947 roku (nr 261–296)^[1]. Nadwozie było w całości metalowe, spawane. Z prawej strony umieszczono troje drzwi składanych sterowanych elektrohydraulicznie. Dwuosiowe podwozie również zostało wykonane metodą spawania z blach stalowych i profili walcowanych. Nazwa tramwaju 4MT pochodzi od oznaczenia wyposażenia elektrycznego, które dostarczyły zakłady Škoda z Pilzna. Składało się ono z rezystorów rozruchowych umieszczonych pod podłogą i dwóch silników trakcyjnych AD 2748/hN, każdy o mocy 72 kW^[2]. Nastawnik w wagonach nr 126 i 128–146 był typu Škoda KPBS 201, a w nr 117–125 i 127 typu Siemens OR 8. Wagony posiadały hamulec elektrodynamiczny, który uzupełniał mechaniczny hamulec klockowy działający na obie osie wagonu oraz hamulec szynowy zasilany prądem hamowania silników. Prąd elektryczny z sieci trakcyjnej pobierany był przez odbierak kolejowy^[2]. Tapicerowane siedzenia rozmieszczono poprzecznie we wnętrzu w układzie 2+1. Wsiadanie odbywało się tylnymi drzwiami, gdzie znajdowało się stanowisko konduktora^[1].

Produkowano także wagony doczepne nr 297–326 o niemal identycznych nadwoziach, które tworzyły z nimi składy^[2].

Łącznie w latach 1950–1954 wyprodukowano 30 wagonów w czterech seriach produkcyjnych.

Państwo	Miasto	Lata dostaw	Liczba	Numery taborowe
Czechosłowacja	Brno	1950–1954	30	117–146	[3]
Łączna liczba:			30

Tramwaje 4MT (nazywane „blaszakami”) otrzymały numery taborowe 117–146, będące kontynuacją numerów starszych tramwajów z Královopolskiej, które stanowiły podstawę floty brneńskiego przewoźnika pod koniec lat 40. XX wieku, a w 1950 r. zostały przenumerowane na 34–116^[1]. Wprowadzenie do eksploatacji tramwajów 4MT oznaczało zwiększenie prędkości i komfortu podróży. Pierwsze wagony wprowadzono do ruchu w sierpniu 1950 roku. Początkowo, ze względu na brak wagonów doczepnych, kursowały pojedynczo na linii 3 jako brygady posiłkowe. Ostatnich pięć tramwajów nr 137–141 zostało wyprodukowanych przez Královopolską w 1951 roku, ale do eksploatacji weszły dopiero w sierpniu 1952 roku. Pierwotnie zakładano, że tramwaje typu 4MT będą łączone w składy z dwiema doczepami. Jednakże ze względu na niewystarczającą moc hamulców, zrezygnowano ze składów potrójnych, w związku z czym pięć doczep stało się zbędnych. Aby zrównać liczbę wagonów silnikowych i doczepnych, DPMB wyprodukowało brakujących pięć tramwajów (nr 142–146) własnymi siłami w centralnych warsztatach w zajezdni Pisárky, zgodnie z dokumentacją z Královopolskiej. Wprowadzono je do ruchu w maju 1954 roku. Tramwaje 4MT obsługiwały linie 3 i 7. Od 1962 roku obsługiwały także linię 10, a po reformie systemu w 1964 roku linie 1 i 3. W 1969 roku zmieniono numerację taboru tramwajowego, a tramwaje 4MT otrzymały numery 1117–1146. W związku z dalszymi dostawami wagonów koncepcji PCC, tj. Tatra T3 i Tatra K2, od 1970 roku 4MT przydzielono do linii 12 i 13, a wraz z pozostałymi drewnianymi tramwajami dwuosiowymi (nr 34–116) pojawiały się na linii 7. Jesienią 1971 roku przeniesiono je do zajezdni Královo Pole (dziś zajezdnia Medlánky)^[1].

Pierwsze dwa tramwaje 4MT wycofano z eksploatacji jesienią 1973 roku po wypadkach. Do końca stycznia 1974 roku na liniach 12 i 13 kursowały składy prowadzone przez tramwaje 4MT, kiedy zastąpiono je tramwajami przegubowymi K2. Później pojedyncze wagony kursowały jeszcze na brygadach posiłkowych. Ostatnim dniem eksploatacji był 29 marca 1974 r., w którym zakończono eksploatację dwuosiowych tramwajów w Brnie. Część wagonów 4MT wycofano ze służby i zezłomowano, jednak 19 z nich przekwalifikowano na techniczne (nr 4041–4059). Łącznie dziesięć tramwajów przeszło remont i pomalowano je na pomarańczowo, trzy z nich (nr 4042, 4049, 4053) przebudowano na towarowe. Były używane do 1990 roku, kiedy DPMB przerobiło dwa tramwaje Tatra T2R na techniczne, w związku z czym w 1991 roku techniczne 4MT zezłomowano. Numer samochodu: Wagon nr 4058 jeszcze do 1994 r. służył jako manewrowy na terenie centralnych warsztatów^[1].

Niedługo po zakończeniu eksploatacji wagonów typu 4MT, w maju 1974 roku, Muzeum Techniki w Brnie (TMB) włączyło wagon nr 1126 do swojej kolekcji^[4]. W połowie lat 70. XX wieku TMB odkupiło od DPMB kilka kolejnych tramwajów 4MT, które następnie wykorzystano jako źródło części zamiennych^[1]. W latach 1982–1984 wagon nr 1126 odrestaurowano w centralnych warsztatach DPMB, po czym przywrócono mu historyczny numer 126^[4].

Wagon nr 4058 służył w latach 1974–1994 jako manewrowy na terenie centralnych warsztatów w zajezdni Medlánky^[1]. W 1994 roku DPMB przekształciło go w tramwaj-kawiarenkę, który od tamtej pory jest wykorzystywany do przewozów specjalnych. W latach 2020–2022 tramwaj przeszedł remont generalny, zmodernizowano jego wnętrze („tramwaj imprezowy”) i przywrócono pierwotny wygląd zewnętrzny. Tramwaj powrócił także do swojego pierwotnego numeru 145^[5].

W 2017 roku DPMB kupiło od TMB wrak oryginalnego wagonu numer 134, który od dłuższego czasu znajdował się na terenie TMB w Líšeniu. Tramwaj wycofany z eksploatacji w 1974 r. początkowo krótko służył jako techniczny z numerem 4051, jednakże w 1976 roku przekazano go Muzeum Techniki na części zamienne. W latach 2017–2019 został odremontowany wraz z doczepą nr 313 i od tamtej pory jest wykorzystywany do przejazdów specjalnych^[6][7][8].