4 Warszawski Pułk Strzelców Pieszych
 Barwy pułku | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
listopad 1939 |
| Nazwa wyróżniająca | |
| Tradycje | |
| Rodowód |
2 Pułk Piechoty (zbiorczy) |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Antoni Cieszkowski |
| Ostatni |
ppłk Aleksander Gembal |
| Działania zbrojne | |
| kampania francuska 1940 | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
Camp de Coëtquidan (organizacja) |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
.svg.png){kind=small}
4 Warszawski Pułk Strzelców Pieszych – oddział piechoty Wojska Polskiego we Francji.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Formowanie 4 pułku piechoty rozpoczęto 17 listopada 1939 r., w obozie Coëtquidan, na bazie rozwiązanego 2 pułku piechoty (zbiorczego) i pułku szkolnego. Wchodził w skład 2 Dywizji Strzelców Pieszych. Głównym źródłem pochodzenia żołnierzy byli ochotnicy narodowości polskiej spośród emigracji z Francji i Belgii oraz żołnierze ewakuowani z obozów internowania w Rumunii, na Węgrzech, Litwy i Łotwy, ponadto poborowi z Francji. Z dniem 18 grudnia 1939 roku 4 pułk piechoty został dyslokowany do Parthenay w departamencie Deux-Sevres, liczył wówczas ok. 3200 żołnierzy. W dniu 14 lutego 1940 roku z 4 pułku piechoty wydzielono zawiązki dla 5 i 6 pułków piechoty, 2 i 202 pułków artylerii, ponadto zmieniono dyslokację części pododdziałów pułku. W miejsce przeniesionych żołnierzy do innych jednostek tworzonej 2 dywizji, przybyli poborowi spośród Polonii z terenu Francji, uzupełnianie pułku trwało do końca maja 1940 roku. Ponadto z pułku odesłano 283 żołnierzy jako niepożądanych ze względu na zły stan zdrowia lub niewłaściwą postawę moralną[1]. Pułk przez cały okres istnienia prowadził szkolenie. Uzbrojenie i wyposażenie bojowe i ekwipunek żołnierze pułku zaczęli otrzymywać dopiero od dnia 23 kwietnia 1940 i do czasu wyjazdu na front nie otrzymano pełnego ekwipunku bojowego. Tabory pułku zostały całkowicie zmotoryzowane poprzez przydzielenie 109 samochodów ciężarowych i ciągników. Zakwaterowanie szeregowych było bardzo złe, żołnierze kwaterowali w stajniach, strychach, stodołach i garażach w okresie srogiej zimy.
Działania zbrojne
Od 17 maja 1940 roku pułk został postawiony w stan gotowości bojowej i od dnia 19 maja 1940 roku rozpoczęto transportem kolejowym przewóz stanu osobowego wraz otrzymanym uzbrojeniem i sprzętem na zaplecze linii Maginota do Wassy i Doulevant de Chateau, gdzie znalazł się 21 maja. Następnie od 25 do 29 maja pułk odbył 100 km marsz pieszy w rejon Colombey-les-Belles i wraz z dywizją znalazł się w odwodzie 3 armii francuskiej. W dniu 30 maja 1940 roku nadano pułkowi oficjalną nazwę 4 Warszawski Pułk Strzelców Pieszych. Od 30 maja do 9 czerwca pułk intensywnie szkolił się i pobierał brakujące wyposażenie. Od 17 maja do końca działań we Francji nie dołączyła większość pułkowej kompanii broni towarzyszącej por. Jana Kantego Roehra, wraz z batalionowymi plutonami ppanc. (przy pułku była część komp. br. tow. z plutonem dowodzenia i moździerzy), została przydzielona do 11 francuskiej DP[2]. W dniu 9 czerwca w pułku zarządzono pogotowie transportowe, 11 czerwca przewieziono koleją go w rejon Belfortu. Pułk wraz z 2 Dywizją Strzelców Pieszych wszedł w skład 45 Korpusu Armijnego 8 Armii francuskiej. Kwaterował w rejonie Hericourt. W dniach 13-16 czerwca najpierw organizował obronę na kanale Montbeliard, a następnie w rejonie wcześniejszego zakwaterowania. W dniu 17 czerwca 1940 roku pozostawiając 6 kompanię strzelecką jako pododdział osłonowy, pułk wykonał marsz i zaczął organizować obronę w rejonie; Maiche-Trevillers-Damprichard. 6 kompania podstępem niemieckim została zaskoczona, rozbrojona i częściowo wzięta do niewoli. I batalion pułku w dniu 18 czerwca stoczył całodzienne walki z czołowymi oddziałami niemieckiej 29 DP Zmot. o Maiche i wieczorem na rozkaz wycofał się do Fessevillers. W dniu 19 czerwca od rana II i III bataliony pułku broniły do wieczora swoich pozycji przy skutecznym wsparciu całej artylerii dywizyjnej. W trakcie walk na pozycjach obronnych wzgórz Clos du Doubs, do pułku przydzielono II batalion 5 psp. Odcinek pułku został utrzymany. W godzinach nocnych 19/20 czerwca w kierunku granicy francusko-szwajcarskiej rozpoczął odwrót tabor pułku i przekroczył granicę ok. północy, ok. godz. 2 granicę przekraczały pododdziały bojowe pułku. Straty pułku w walkach; 15 zabitych, 40 rannych i 242 wziętych do niewoli i zaginionych[3].
Dalsze losy warszawskich strzelców pieszych
Od 20 czerwca 1940 4 Warszawski pułk strzelców pieszych został rozbrojony i internowany w Szwajcarii. Internowanych zostało 2469 żołnierzy. W okresie od sierpnia 1944, do maja 1945 roku ewakuowanych zostało ok. 600 żołnierzy i oficerów pułku do Francji, z tego niespełna 300 przybyło do Wielkiej Brytanii i odtwarzało 2 Brygadę Strzelców Pieszych 4 DP, natomiast kilkudziesięciu trafiło do 2 Korpusu Polskiego we Włoszech[4]. Pułk formalnie rozwiązany w 1945. Jego tradycje kultywował w Wielkiej Brytanii 4 Warszawski Batalion Strzelców Pieszych.
Obsada personalna
- Dowódcy pułku
- ppłk piech. Antoni Cieszkowski (XI 1939 - 1 IV 1940[5])
- ppłk piech. Aleksander Gembal (8 IV 1940[5] - 20 VI 1940)
| Obsada personalna pułku w maju 1940[6] | ||
|---|---|---|
| Stanowisko etatowe | Stopień, imie i nazwisko | Uwagi |
| dowództwo | ||
| dowódca pułku | ppłk piech. Aleksander Gembal | |
| szef sztabu | mjr dypl. piech. Jan II Nowaczyński | |
| adiutant | kpt. piech. Antoni Bem | |
| oficer informacyjny | kpt. adm. (piech.) Stanisław Brunon Otwinowski | |
| oficer łącznikowy | por. Bolesław Ordon-Skwarczyński
(por. kaw. rez. Bolesław Zygmunt Skwarczyński?) |
|
| oficer gazowy | por. Stanisław Suszkiewicz | |
| naczelny lekarz pułku | kpt. lek. dr Kazimierz Szulc | |
| lekarz weterynarii | por. lek. wet. rez. Aleksander Wojciech Jezierski | |
| kwatermistrz | kpt. Marian Białasik | |
| oficer gospodarczy | por. int. rez. Feliks Piotr Plenkiewicz | |
| oficer ds. samochodowych | por. br. panc. Aleksander Stanisław Petzen | |
| kompania dowodzenia | ||
| dowódca kompanii | kpt. Zygmunt Jagodziński | |
| dowódca plutonu łączności | por. Jerzy Włodzimierz Karasiński[a] | †23 XII 1941[8] |
| dowódca plutonu łączności | ppor. rez. Adam Marcin Ignacy Kastner | |
| dowódca plutonu pionierów | por. Emund Witkowski ?
ppor. sap. rez. Władysław Malinowski[9] |
|
| dowódca plutonu zwiadu mot. | ppor. rez. Roman Ludwik Zdrowski | |
| dowódca plutonu plot. | ppor. art. Henryk Szperka | |
| kompania broni towrzyszących | ||
| dowódca kompanii | kpt. Marian Kuźniewicz | 5 pappanc |
| dowódca plutonu moździerzy | por. rez. Jan Kanty Roehr | |
| dowódca I plutonu działek ppanc. | ppor. Bronisław Nitka | |
| dowódca II plutonu działek ppanc. | ppor. rez. Antoni Maciej Data[10] | |
| kompania gospodarcza | ||
| dowódca kompanii | por. rez. Kazimierz Panaś[11] | |
| dowódca plutonu zaopatrzenia | ppor. rez. Józef Franciszek Śmietana | |
| dowódca plutonu żywnościowego | por. rez. Aleksander Wasung | |
| dowódca plutonu reperacyjnego | ppor. rez. Henryk Dawid | |
| dowódca plutonu sanitarnego | ppor. farm. rez. mgr Wincenty Kołodziejczyk | |
| kapelmistrz | mjr kplm. Juliusz Ludwik Rudolf Schreyer | |
| oficer broni pułku | ppor. rez. Tadeusz Józef Rapaczyński[12] | internowany w Szwajcarii |
| I batalion | ||
| dowódca batalionu | mjr piech. Antoni Chudzikiewicz | |
| zastępca dowódcy | kpt. Stanisław Getter | internowany w Szwajcarii |
| adiutant | por. Władysław Polaszek[13] | |
| lekarz | ppor. lek. dr Jan Koszyk | |
| dowódca 1 kompanii | kpt. Józef Wieteska | internowany w Szwajcarii |
| dowódcy plutonów | por. Zdzisław Dubicki[14] | |
| por. rez. Zdzisław Tadeusz Białas | ||
| ppor. rez. Longin Kubiakowski | ||
| dowódca 2 kompanii | por. Leon Zalasiński | |
| dowódcy plutonów | por. Zdzisław Korabiowski | |
| ppor. Tadeusz Michniowski-Michniewski | ||
| ppor. Bolesław Fijałkowski | ||
| ppor. Jerzy Binek | ||
| dowódca 3 kompanii | por. rez. Władysław Andrzej Szyjkowski | |
| dowódcy plutonów | por. Józef Wiktor Emil Blumski | |
| ppor. rez. Michał Biedroń | ||
| ppor. rez. Jan Wojnas | ||
| por. Zenon Minkiewicz | ||
| dowódca 1 kompanii ckm | por. Kazimierz Matyjaszewski | |
| dowódcy plutonów | ||
| II batalion | ||
| dowódca batalionu | mjr piech. Tadeusz Zarzycki | |
| dowódca 4 kompanii | por. Czesław Kruk | |
| dowódca plutonu | ppor. Paweł Miglus | |
| dowódca 5 kompanii | por. Bolesław Serednicki | |
| dowódcy plutonów | ppor. Jan Sawka | |
| ppor. Adam Polański | ||
| ppor. Edward Kryszyn | ||
| III batalion | ||
| dowódca batalionu | mjr piech. Franciszek Raczek | |
| zastępca dowódcy | kpt. Jan Tomicki | |
| adiutant | ppor. Józef Nahaczewski | |
| lekarz | ppor. dr Zbigniew Godłowski | |
| dowódca 7 kompanii | kpt. Tomasz Srokowski | |
| dowódca 8 kompanii | por. Zygmunt Starczynowski | |
| dowódca 9 kompanii | por. Tadeusz Jaworski | |
| dowódcy plutonów | ppor. Wilhelm Kohlman | |
| ppor. Stanisław Łuczyński | ||
| ppor. Stanisław Kaprocki | ||
| dowódca 3 kompanii ckm | kpt. Tadeusz Daniszewski | |
Uwagi
- ↑ Por. Jerzy Włodzimierz Karasiński (ur. 27 grudnia 1909) w marcu 1939 pełnił służbę w batalionie KOP „Orany” na stanowisku dowódcy plutonu łączności[7].
Przypisy
- ↑ Smoliński 1994 ↓, s. 3-6.
- ↑ Blum (red.) 1983 ↓, s. 109-110.
- ↑ Smoliński 1994 ↓, s. 14-29.
- ↑ Smoliński 1994 ↓, s. 41-43.
- 1 2 Smoliński 1994 ↓, s. 4.
- ↑ Smoliński 1994 ↓, s. 30–32.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 84, 936.
- ↑ Wykaz poległych 1952 ↓, s. 15.
- ↑ Władysław Malinowski. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.4953 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-06-04].
- ↑ Data Antoni Maciej. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2024-08-15].
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 22, 492.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 77, 497.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 97, 614.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 95, 562.
Bibliografia
- Witold Biegański, Zaczęło się w Coëtquidan, Z dziejów polskich jednostek regularnych we Francji, Wydawnictwo MON, Warszawa 1977, wyd. I, s. 72,
- Aleksander Blum (red.): Artyleria polska.Kampania francuska 1940. Materiały do księgi pamiątkowej artylerii polskiej na zachodzie 1940-1945. Londyn: Koło Oficerów Artylerii, 1983.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939; Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
- Józef Smoliński: 2 Dywizja Strzelców Pieszych : (Francja - Szwajcaria). Warszawa: [s. n], 1992. ISBN 83-00-03620-2.
- Józef Smoliński: 4 Warszawski Pułk Strzelców Pieszych. Pruszków: Wydawnictwo Ajaks, 1994, seria: Zarys historii wojennej pułków Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. ISBN 83-85621-47-4.
- Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939–1946. Londyn: Instytut Historyczny im. gen. Sikorskiego, 1952.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.