Aleksandr Izwolski

Aleksandr Izwolski

Aleksander Izwolski (1900)
Data i miejsce urodzenia	18 marca 1856 Moskwa
Data i miejsce śmierci	16 sierpnia 1919 Paryż
Minister spraw zagranicznych Imperium Rosyjskiego
Okres	od 11 maja 1906 do 27 września 1910
Poprzednik	Władimir Lamsdorf
Następca	Siergiej Sazonow

Aleksandr Pietrowicz Izwolski (ros. Александр Петрович Извольский, ur. 6 marca^?/18 marca 1856 w Moskwie, zm. 16 sierpnia 1919 w Paryżu) – rosyjski dyplomata, pisarz, minister spraw zagranicznych od 1906 do 1910 roku, który odegrał jedną z kluczowych ról w utworzeniu ententy^[1].

Urodził się w starej rodzinie szlacheckiej. Ukończył ze złotym medalem prestiżowe^[2] Liceum Aleksandryjskie. Od 1875 roku był pracownikiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych, m.in. jako poseł w Belgradzie, Tokio i Kopenhadze. W maju 1906 roku car Mikołaj II Romanow mianował go ministrem spraw zagranicznych. Jego największym^[2] osiągnięciem stało się rozwiązanie problemów w Azji z Wielką Brytanią oraz podpisanie z nią w sierpniu 1907 roku traktatu politycznego, co zakończyło proces powstawania Trójporozumienia^[2]. Mimo to w trakcie kryzysu bośniackiego w latach 1908–1909 baron Alois Lexa von Aehrenthal doprowadził do dyplomatycznej porażki Izwolskiego, którą Alan Palmer opisał następującymi słowami: został wyprowadzony w pole przez przebiegłego ministra spraw zagranicznych [Aehrenthala]^[2]. We wrześniu 1910 roku zdymisjonowano Izwolskiego, który został następnie ambasadorem we Francji. W Paryżu miał za zadanie umacniać związki militarne między Francją a Rosją. Późniejsi historycy niemieccy^[2] przeceniali rolę Izwolskiego jako „mistrza intryg”^[2], który doprowadził do politycznej izolacji Niemiec w momencie wybuchu I wojny światowej w lipcu 1914 roku. Po rozpoczęciu działań wojennych zainicjował poufne negocjacje, dzięki którym wiosną 1915 roku tajny traktat zapewnił Rosji prawo do zaanektowania Konstantynopola i cieśniny Dardanele. W 1917 roku Mikołaj II abdykował, kończąc historię ustroju monarchicznego w Rosji. Po tym wydarzeniu Izwolski zdecydował się na pozostanie we Francji, gdzie resztę życia spędził na pisaniu pamiętników.

Postać Aleksandra Izwolskiego pojawiła się w filmie Polonia Restituta (1980, reż. Bohdan Poręba), w którym jego rolę odegrał Gustaw Lutkiewicz^[3].

• Rogers Platt Churchill, The Anglo-Russian Convention of 1907, Cedar Rapids, IA, 1939
• Izwolski Aleksandr P., [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2014-09-06] .
• Aleksander Izwolski, Recolletions of a Foreign Minister, Nowy Jork, 1921
• Alan Palmer, Kto jest kim w polityce. Świat od roku 1860, Wydawnictwo Magnum, Warszawa, 1998, przeł. Wiesław Horabik, Tadeusz Szafrański, s. 197
• B. Schmitt, The Annexation of Bosnia, Cambridge, 1937
• A. J. P. Taylor, The Struggle for Mastery in Europe, Oksford, 1954