Aminy alifatyczne

Aminy alifatyczne – grupa organicznych związków chemicznych z grupy amin, w których grupa aminowa jest przyłączona bezpośrednio do łańcucha alifatycznego.

Zasadowość prostych nasyconych amin alifatycznych jest nieco większa niż amoniaku. Ich pK_a wynosi ok. 10–11 (dla amoniaku pK_a = 9,3) i mieści się w tym zakresie niezależnie od rzędowości aminy. Jest ona ok. 5–6 rzędów wielkości wyższa niż zasadowość amin aromatycznych (np. dla aniliny pK_a = 4,6) i heterocyklicznych (np. dla pirydyny pK_a = 5,2)^[1].

Właściwości fizykochemiczne przykładowych amin^[2]

Nazwa	Wzór strukturalny	Rozpuszczalność [g/100 g H 2O]	Temp. topn. [°C]	Temp. wrz. [°C]	pKa	Rzędowość
Metyloamina		1156	−93	−7	10,6	I
Etyloamina		mieszalna	−81	17	10,7	I
Dietyloamina		mieszalna[3]	−50	56	11,0	II
Trietyloamina		6,9[4]	−12	90	10,6	III
Cykloheksyloamina		mieszalna[5]	−18[5]	134	10,6	I
Piperydyna		mieszalna	−42	106	11,2	II

Istnieje wiele metod otrzymywania amin alifatycznych^[6]:

• Alkilowanie amoniaku^[7], np.

6NH
3 + 6CH
3CH
2I → CH
3CH
2NH+
2I−
+ (CH
3CH
2)
2NH+
I−
+ (CH
3CH
2)
3N+
I−
+ 3NH
4I

Z otrzymanych soli można wydzielić wolne aminy działaniem zasady, np. roztworem NaOH (np. CH
3CH
2NH+
2I−
+ NaOH → CH
3CH
2NH
2 + NaI + H
2O). Pomimo powstawania mieszaniny amin o różnej rzędowości, metoda ta ma znaczenie syntetyczne, gdyż można je stosunkowo łatwo rozdzielić za pomocą destylacji frakcyjnej.

• Przegrupowanie Hofmanna^[8], np.

CH
3(O)NH
2 + Br
2 + 4NaOH → CH
3NH
2 + 2NaBr + Na
2CO
3 + 2 H
2O

• Przegrupowanie Curtisa^[9], np. (sumaryczny zapis uproszczony):

CH
3(O)N=N≡N + H
2O → CH
3NH
2 + N
2↑ + CO
2↑

• Przegrupowanie Beckmanna^[10], np. (sumaryczny zapis uproszczony; reakcja wymaga obecności kwasu, np. H
  2SO
  4):

R
2C=NOH + H
2O → RNH
2 + RCOOH

• Redukcja związków nitrowych^[11], nitryli^[12], amidów^[13] i in. związków zawierających atom azotu na niskich stopniach utlenienia^[11], np.

CH
3NO
2 + 3H
2 → CH
3NH
2 + 2H
2O

CH
3C≡N + [H] (np
. LiAlH
4) → CH
3NH
2

CH
3C(O)N(CH
2CH
3)
2 + [H] (np
. LiAlH
4) → (CH
3CH
2)
3N + H
2O

• aminy aromatyczne
• aminy heteroaromatyczne

• J.D.J.D. Roberts J.D.J.D., M.C.M.C. Caserio M.C.M.C., Chemia organiczna, Warszawa: PWN, 1969 .