Andrzej Jus

Po wybuchu II wojny światowej i nastaniu okupacji sowieckiej został wyznaczony na asystenta profesora Zakładu Psychiatrycznego w podległym rządowi sowieckiemu Lwowskim Instytucie Medycznym^[6]. Pracował tam przez kolejny rok^[7]. W 1940 poznał studentkę Karolinę Frist pochodzenia żydowskiego^[8]. Oboje zostali parą^[9]. Po nastaniu okupacji niemieckiej pracował nadal w szpitalu psychiatrycznym^[10]. W lipcu 1941 poślubił Karolinę, która została konwertytką na katolicyzm^[11]. W grudniu 1941 Andrzej Jus został zwolniony z pracy w szpitalu^[12]. Na początku 1942 A. i K. Jusowie opuścili Lwów i zamieszkali w Dydni^[13]. Tam Andrzej praktykował jako lekarz do nadejścia frontu wschodniego w lipcu 1944^[14].

Na początku 1945 A. i K. Jusowie zamieszkali na warszawskiej Pradze^[15]. W tym roku on pracował w Klinice Neurochirurgicznej Uniwersytetu Warszawskiego ^[15][4]. Następnie przenieśli się do Wrocławia, gdzie tworzono Wydział Lekarski na Uniwersytecie i Politechnice^[16]. W 1946 obronił doktorat^[17], na podstawie pracy Schizofrenia dziecięca a dementia infantilis Helleri. Od tego czasu pracował jako starszy profesor nadzwyczajny w Katedrze Psychiatrii^[17]. Do grudnia 1949 był zatrudniony w Klinice Psychiatrycznej Uniwersytetu Wrocławskiego^[4]. Równolegle od listopada 1947 do września 1949 był dyrektorem szpitala psychiatrycznego^[4]. W 1947 wraz z żoną odbywał roczny staż na Uniwersytecie Paryskim celem zgłębiania elektroencefalografii i badania fal mózgowych^[18]. Po powrocie do Polski wykładał w zakładzie psychiatrii^[19].

Andrzej i Karolina Jusowie, wobec braku elektroencefalografu, wykorzystali elektrokardiograf ze wzmocnionymi instrumentami i ostatecznie uzyskali i opublikowali pierwsze kliniczne badanie elektroencefalograficzne^[20]. Tym samym stali się pionierami w badaniu elektrycznej aktywności mózgu^[20]. Postanowieniem prezydenta Bolesława Bieruta z 22 lipca 1949 Andrzej Jus został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi w dziedzinie służby zdrowia”^[21].

Pod koniec 1949 został mianowany wicedyrektorem ds. naukowych i kierownikiem oddziału psychiatrycznego w nowo utworzonym Instytutu Psychoneurologicznego w Pruszkowie^[4]. Tam wraz z żoną zorganizował laboratorium badawcze i naukowe skupione na elektroencefalografii, neurofizjologii klinicznej i badaniu snu^[4][5].

6 lipca 1951 habilitował się na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie^[4] („Badania elektroencefalograficzne w schizofrenii”) i został docentem psychiatrii tej uczelni^[22]. Po przeniesieniu do Akademii Medycznej w Łodzi w Łodzi od 1 kwietnia 1953^[4] został współprzewodniczącym Katedry Psychiatrii, a 12 listopada 1954 profesorem nadzwyczajnym^[4][23]. Pod koniec 1954 został profesorem psychiatrii na Uniwersytecie w Łodzi^[24].

W 1955 Jusowie zostali przywróceni do pracy w Warszawie, gdzie Andrzej (od 1 września 1955^[4]) został dyrektorem naukowym w Instytucie Psychoneurologicznym w Katedrze Psychiatrii w Akademii Medycznej^[24]. Ponadto, od stycznia 1956 był kierownikiem Zakładu Psychiatrii w Instytucie Doskonalenia Kadr Lekarskich^[4]. 1 marca 1960 został kierownikiem Katedry i Kliniki Psychiatrycznej^[4].

Staraniem Andrzeja Jusa w 1965 otwarto nową siedzibę klinikę Szpitala Nowowiejskiego w budynkach przekazanych przez Ministerstwo Obrony Narodowej^[25][4]. Od 1963 do 1969 był prezesem Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (zrezygnował z tej funkcji)^[4][26]. Był autorem i współautorem 211 artykułów naukowych, 6 podręczników i monografii^[27]. Podczas swojej pracy w Polsce małżeństwo Jusów należało do zagranicznych towarzystw naukowych, utrzymywało kontakty naukowe oraz brali udział w zjazdach naukowych^[4]. Oboje w 1966 jako pierwsi wykonali badanie polisomnograficzne^[5]. Rok później publikowali prace naukowe na ten temat^[5]. Ich głównym zainteresowaniem był sen w zaburzeniach umysłowych oraz wpływ leków psychotropowych na sen^[5].

W 1970 A. i K. Jusowie wyjechali do Kanady, przyjmując zaproszenie w charakterze profesorów wizytujących na Uniwersytecie McGilla w Montrealu^[28][5][27]. W styczniu 1971 otrzymali w Kanadzie status stałych rezydentów (landed immigrants)^[29]. Następnie oboje przyjęli zaproszenie z Uniwersytetu Lavala w Québecu, gdzie otrzymali tytuły profesora zwyczajnego i uzyskali możliwość kontynuowania badań w zakresie elektroencefalografii, psychofarmakologii i badania snu^[29].

W wieku 65 lat oboje przeszli na emeryturę^[30]. Po czterech kolejnych latach przeprowadzili się do Toronto^[30]. Nie mieli dzieci^[31].

W 1991 ukazała się ich książka wspomnieniowa pt. Our Journey in the Valley of Tears^[5][31][32]. W 1992 w Kanadzie książka otrzymała nagrodę Joseph Tanenbaum Holocaust Book Award, zaś w 1993 i 1994 przyznawano tamże Drs Andrzej and Jus Holocaust Literature Award. Po śmierci Andrzeja Jusa żona zapisała 250 tys. dolarów na rzecz University of Toronto^[31]. Z tego zapisu ufundowano coroczny wykład imienia Andrzeja Jusa (Jus Lecture) w Joint Centre for Bioethics oraz badania Philipa Seemana nad biochemią i genetyką schizofrenii^[31].

Andrzej Jus zmarł 25 czerwca 1992 w Toronto^[33]. Karolina Jus zmarła w 2002^[31]. Oboje zostali pochowani na cmentarzu przy Szpitalu Tworkowskim.

W 2019 ukazała się publikacja pt. W dolinie łez. Profesor Andrzej Jus. Życie i dorobek naukowy. Przyczynek do historii polskiej i kanadyjskiej psychiatrii drugiej połowy XX wieku, autorstwa Ryszarda Kujawskiego^[34].