Aretha Franklin

Aretha Louise Franklin urodziła się 25 marca 1942 przy Lucy Avenue 406 w Memphis w Tennessee^[6]. Była córką pianistki i wokalistki Barbary Vernice Franklin z domu Siggers (1917–1952) i Clarence’a LaVaughna „C. L.” Franklina z domu Walker (1915–1984), baptystycznego kaznodziei i obrońcy praw człowieka z Shelby^[7]. Miała dwie siostry: Ermę Vernice (1938–2002) i Carolyn Ann (1944–1988), oraz brata, Cecila (1940–1989), a także przyrodniego brata, Vaughna (z poprzedniego związku matki) i przyrodnią siostrę, Carol Allan (ur. 1940; z romansu ojca z wówczas 12-letnią Mildred Jennings)^[8].

W 1944 wraz z rodziną przeprowadziła się do Buffalo^[9], gdzie jej ojciec został pastorem w kościele baptystycznym Friendship^[10]. W 1946 przeniosła się z rodzicami do Detroit, gdzie jej ojciec został pastorem w New Bethel Baptist Church^[10]. W 1948 małżeństwo jej rodziców się rozpadło^[9] m.in. z powodu niewierności Franklina^[11]. Matka porzuciła rodzinę i wróciła do Buffalo, gdzie Aretha często ją odwiedzała; ojciec po rozstaniu z żoną był związany m.in. z Loli Moore i piosenkarką Clarą Ward^[12]. Wychowaniem Arethy zajmowała się głównie babka ze strony ojca, Rachel^[13]. Była nieśmiałym, wycofanym i niepewnym siebie dzieckiem, które po nagłej śmierci matki (wskutek raka piersi) jeszcze bardziej zamknęło się w sobie^[14]. Jako dziecko marzyła o karierze tancerki baletowej lub śpiewaczki operowej^[15]. Po 1957 przerwała edukację i poświęciła się muzyce^[16].

W dzieciństwie śpiewała w chórze kościelnym w New Bethel Baptist Church, gdzie jej ojciec prowadził nabożeństwa^[17]. W kościele poznała wokalistki gospel, takie jak Albertina Walker, Mahalia Jackson i Clara Ward^[9]. Kiedy miała siedem lat, samodzielnie, ze słuchu, nauczyła się grać na fortepianie^[18][9]. Oc 1954 śpiewała i grała na fortepianie podczas nabożeństw prowadzonych przez ojca w różnych miastach^[19]. Jej występy w kościołach były nagrywane i dystrybuowane po kraju^[20]. Kiedy miała 15 lat, zaśpiewała utwór „Take My Hand, Precious Lord” w Oakland Auditorium^[21]. W 1958 wystąpiła gościnnie z zespołem gospelowym The Caravans, a niedługo później postanowiła porzucić muzykę gospel na rzecz R&B I popu^[22].

Pod koniec lat 50. zatrudniła Jo King jako swoją menedżerkę i, z pomocą ojca, wyjechała do Nowego Jorku, by rozwinąć karierę muzyczną^[23]. Tam nagrała jazzowe dema podczas sesji nagraniowej z Majorem Holleyem, a nagraniami zainteresowała Johna Hammonda z wytwórni CBS, który wkrótce podpisał z nią kontrakt płytowy^[24]. Od sierpnia 1960 przez kolejne pół roku nagrała materiał na swój debiutancki album studyjny pt. Aretha, który wydała w lutym 1961 i za który zebrała entuzjastyczne recenzje, choć płyta nie osiągnęła sukcesu komercyjnego^[25]. Album promowała singlami: „Love Is the Only Thing”, „Today I Sing the Blues”, „Won’t Be Long” i „Right Now”, przy czym drugi i trzeci dotarł do Top10 listy Hot R&B/Hip-Hop Songs^[26]. Również w lutym 1961, jeszcze przed premierą albumu, zagrała koncert promocyjny w Village Vanguard w Greenwich Village^[27]. Po nawiązaniu w 1961 współpracy menedżerskiej z Tedem White’em zagrała krótką trasę koncertową z Jackiem Wilsonem i Samem Cooke’em^[28]. Została także okrzyknięta najlepszą nową wokalistką w międzynarodowym głosowaniu krytyków jazzowych, a jej felieton pt. „Od gospel do jazzu – to nie brak szacunku dla Boga” został opublikowany w czasopiśmie „Down Beat”^[29]. 30 października 1961 zadebiutowała w telewizji, śpiewając utwór „Rock-A-Bye Your Baby with a Dixie Melody” w programie American Bandstand^[30]. W tym czasie nagrywała materiał na swój album pt. The Electrifying Aretha Franklin^[31], który wydała w 1962. 20 lutego 1962 zagrała koncert w klubie jazzowym „Village Gate”, na którym zebrało się blisko 500 słuchaczy^[32]. W tym samym roku nawiązała współpracę z producentem Bobem Merseyem, z którym w kwietniu i maju nagrała materiał na album pt. The Tender, the Moving, the Swinging Aretha Franklin z 1962^[33]. Na płycie umieściła m.in. swój pierwszy w pełni autorski utwór – „Without the One You Love”, a także single: „Don’t Cry, Baby” i „Try a Little Tenderness”, które nie osiągnęły sukcesu komercyjnego, nie trafiając na listy przebojów^[34]. Wciąź grała koncerty po klubach jazzowych, a w lipcu 1962 zagrała koncert na Newport Jazz Festivalu, za który zebrała przychylne recenzje^[35]. W maju 1963 zaśpiewała na wiecu wolności Freedom Fund Festival w Detroit, podczas którego zbierano fundusze na organizację Konferencji Przywództwa Południowych Chrześcijan (ang. Southern Christian Leadership Conference) Martina Luthera Kinga^[36]. Wznowiła współpracę z Bobem Merseyem, który wyprodukował jej kolejne dwa albumy: Laughing on the Outside (1963) i Unforgettable. A Tribute to Dinah Washington (1964)^[37]. W marcu i maju 1964 wystąpiła w telewizyjnym programie Steve’a Allena, w którym przedstawiona została jako „jedna z najbardziej ekscytujących młodych współczesnych wokalistek”^[38].

Rozczarowana brakiem przeboju na koncie, porzuciła śpiewanie piosenek jazzowych na rzecz popu i R&B^[39]. Nagrała wówczas m.in. piosenki „Take a Look” i „Sweet Bitter Love”, które jednak nie stały się przebojami^[40]. W 1964 wydała album pt. Runnin’ Out of Fools z coverami piosenek wykonawców z Motown Records, a tytułowy utwór z płyty zdobył radiową popularność^[41]. Wydała także singiel z piosenką „Can’t You Just See Me”, z którą dotarła do 95. miejsca na liście przebojów Hot 100^[42]. Od lutego do kwietnia 1965 nagrywała materiał na album pt. Yeah!!! In Person with Her Quartet^[43]. W maju tego samego roku wydała singiel „One Step Ahead” notowany na liście Hot R&B/Hip-Hop Songs^[44]. W październiku 1965 odbyła ostatnie sesje nagraniowe dla Columbia Records, po czym zakończyła współpracę z wytwórnią, rozczarowana brakiem zapewnienia odpowiedniej promocji jej piosenkom^[45].

Pod koniec 1966 podpisała kontrakt z Atlantic Records^[46]. W styczniu i lutym 1967 zrealizowała nagrania studyjne z Jerrym Wexlerem jako producentem^[47]. Efektem tych sesji był m.in. singiel „I Never Loved a Man (The Way I Love You)”, który był notowany na listach Hot 100 i Hot R&B/Hip-Hop Songs, i rozszedł się w milionowym nakładzie^[48]. 10 marca 1967 wydała album, również zatytułowany I Never Loved a Man the Way I Love You, na którym umieściła m.in. przebojowy cover piosenki Otisa Reddinga „Respect”^[49]. Nagranie zapewniło jej największą popularność^[50] i sukces komercyjny – trafiła z nim na szczyt listy Hot 100 i Hot R&B/Hip-Hop Songs^[51] i otrzymała za niego dwie nagrody Grammy^[5]. Wraz z sukcesem utworu zaczęła grać więcej koncertów po USA, które organizowała jej nowa agentka – Ruth Bowen, a jej stawka koncertowa wzrosła czterokrotnie^[52]. W czerwcu i lipcu 1967 nagrała materiał na album pt. Aretha Arrives; promujący płytę singiel „Baby, I Love You” rozszedł się w milionowym nakładzie^[53]. W tym samym roku zagrała serię koncertów charytatywnych na rzecz Konferencji Przywództwa Południowych Chrześcijan, a za sprawą Martina Luthera Kinga jeszcze aktywniej włączyła się w walkę o prawa obywatelskie^[54]. Pod koniec 1967 i na początku 1968 wystąpiła w programach telewizyjnych: Kraft Music Hall, The Mike Douglas Show i Jonathan Witters Show^[55]. Mimo wielkiego sukcesu w życiu zawodowym zmagała się z zaburzeniami depresyjnymi z powodu kryzysu małżeńskiego, presji medialnej i braku czasu na odpoczynek^[56].

Na początku 1968 wydała album pt. Lady Soul, na którym znalazły się przeboje: „Chain of Fools”, „(You Make Me Feel Like) A Natural Woman”, „Since You’ve Been Gone” i „Ain’t No Way”^[57]. Za wysoką sprzedaż Lady Soul otrzymała certyfikat złotej płyty^[58]. 23 stycznia 1968 otworzyła centrum koncertowe w Inglewood (Kalifornia)^[59]. W następnym miesiącu burmistrz Detroit James Cavanagh ustanowił 16 lutego Dniem Arethy Franklin^[59]. Artystka tego dnia otrzymała nagrodę dla wokalistki roku od redakcji czasopism: „Record World”, „Billboard” i „Cash Box”^[59]. W maju 1968 rozpoczęła swoją pierwszą w karierze trasę koncertową po Europie, która obejmowała występy w Londynie, Frankfurcie, Sztokholmie, Rotterdamie, Amsterdamie i Paryżu; koncert w Olimpii został zarejestrowany i wydany w 1968 w formie albumu koncertowego pt. Aretha in Paris^[60]. W tym samym roku nagrała i wydała płytę pt. Aretha Now, którą promowała przebojowymi singlami: „Think”, „I Say a Little Prayer” i „I Can’t See Myself Leaving You”, a za wysoką sprzedaż drugiej z piosenek uzyskała certyfikat złotej płyty^[61]. Znalazła się także na okładce czerwcowego wydania magazynu „Time”, ale nieprzychylny artykuł opublikowany w tym czasopiśmie (przedstawiający jej rodzinę i częściowo ją samą w negatywnym świetle) spowodował, że Franklin na wiele lat straciła zaufanie do prasy^[62]. 28 czerwca 1968 zagrała koncert w Madison Square Garden dla 21 tys. widzów, a dwa miesiące później zaśpiewała hymn państwowy na Narodowej Konwencji Demokratów w Chicago, poza tym odbyła trasę koncertową po Ameryce Południowej^[63].

Pod koniec lat 60. zrezygnowała z usług menedżerskich swojego męża, a jej nowym agentem został jej brat, Cecil Franklin^[64]. W styczniu 1969 wydała jazzowy album pt. Soul ’69, który promowała singlem „Gentle on My Mind”^[65]. 14 kwietnia zaśpiewała utwór „Funny Girl” na 41. gali rozdania Oscarów^[66]. Jeszcze w tym samym roku wydała single: „The Weight” i „Share Your Love with Me”, z którym dotarła do Top20 na liście Hot 100^[67]. Obie piosenki umieściła na albumie pt. This Girl’s in Love with You wydanym w styczniu 1970, na który nagrała także m.in. swoją wersję piosenek: „Son of a Preacher Man” Dusty Springfield „Let It Be” zespołu The Beatles; oba utwory zostały napisane z myślą o nagraniu ich przez Franklin, ale artystka początkowo odrzuciła propozycję ich nagrania^[68]. Część materiału stworzonego podczas sesji nagraniowej do This Girl’s in Love with You opublikowała kilka miesięcy później na albumie pt. Spirit in the Dark^[69]. Pochodzące z płyty single: „Spirit in the Dark”, „The Thrill Is Gone” i „Don’t Play That Song” były wysoko notowane na liście Hot R&B/Hip-Hop Songs^[70]. W październiku 1970 wystąpiła w programie telewizyjnym This Is Tom Jones, w którym zaśpiewała kilka piosenek, w tym „See Saw” w duecie z Tomem Jonesem^[71]. W 1971 wzięła udział jako pianistka w nagraniu albumu Sama Moore’a pt. Plenty Good Lovin’: The Lost Solo Album, który ukazał się dopiero w 2002^[72]. Również w 1971 dotarła z coverem przeboju duetu Simon & Garfunkel „Bridge Over Troubled Water” do pierwszego miejsca na liście Hot R&B/Hip-Hop Songs i do szóstego miejsca na Hot 100^[73]. W marcu 1971 wystąpiła w sali koncertowej Fillmore West w San Francisco, a zapis z wydarzenia został wydany dwa miesiące później na albumie koncertowym pt. Aretha Live at Fillmore West^[74]. W tym samym roku powróciła z koncertami do Europy, gdzie wystąpiła m.in. na Montreux Jazz Festivalu^[75]. Wydała też singiel „Spanish Harlem”, który stał się jednym z jej największych przebojów i z którym dotarła do drugiego miejsca na liście Hot 100^[76]. W październiku i listopadzie 1971 wystąpiła w Madison Square Garden^[76].

W 1971 nagrała w studiu Criteria w Miami m.in. single: „Rock Steady”, „Day Dreaming” i „All the King’s Horses”, które były wysoko notowane na liście Hot R&B/Hip-Hop Songs, a dwa pierwsze trafiły także do notowania Hot 100^[77]. Wszystkie trzy piosenki umieściła na albumie pt. Young, Gifted and Black ze stycznia 1972, za który otrzymała nagrodę Grammy za najlepszy album R&B roku^[78]. Również w styczniu 1972 wystąpiła w koncercie charytatywnym na rzecz ofiar rodzin ofiar zamieszek w więzieniu Attica z września 1971 i zagrała epizodyczną rolę w serialu Room 222 (1972)^[79]. W tym samym miesiącu nagrała w kościele New Temple Missionary w Los Angeles album gospel pt. Amazing Grace, który został wydany w czerwcu 1972 i rozszedł się w ponad 2 mln egzemplarzy (za co Franklin otrzymała certyfikat podwójnie platynowej płyty^[80]), stając się najlepiej sprzedającą się płytą w karierze Franklin i najlepiej sprzedającą się płytą w historii czarnego gospel^[81]. Jednocześnie porażkę sprzedażową poniósł pierwszy singiel z Amazing Grace – „Wholy Holy”^[82]. Franklin uzyskała słabe wyniki sprzedaży i recenzje również za album pt. Hey Now Hey (The Other Side of the Sky), który pd kwietnia do sierpnia 1972 nagrywała z Quincym Jonesem i który ukazał się w czerwcu 1973^[83]. Na płycie umieściła m.in. singiel „Angel”, który napisała dla niej siostra, Carolyn Franklin^[84]. Wiosną 1973 podpisała nowy kontakt z Atlantic Records, za co otrzymała 6 mln dol.^[85]. Wystąpiła także w odcinku programu telewizyjnego We Love You Madly poświęconym Duke’owi Ellingtonowi^[86]. W marcu 1973 odnowiła współpracę z producentem Jerrym Wexlerem, jednak nagrany przez nich album pt. Let Me in Your Life był kolejnym w dorobku Franklin, który poniósł artystyczną i komercyjną porażkę, choć promujący go cover przeboju Stevie’ego Wondera, Clarence’a Paula i Morrisa Broadnaxa „Until You Come Back to Me (That’s What I Got to Do)” dotarł do trzeciego miejsca na liście Hot 100^[87]. Franklin w tym okresie ponownie popadła w depresję^[88]. W lipcu 1973 ponownie wystąpiła na Newport Jazz Festivalu^[89]. W styczniu 1974 rozpoczęła nagrania albumu pt. With Everything I Feel in Me, który wydała w listopadzie tego samego i który poniósł komercyjną i artystyczną porażkę^[90]. Odbyła też kolejną trasę koncertową po USA^[91]. W styczniu 1975 zaśpiewała utwór „Wherever Love Takes Me” na 47. gali rozdania Oscarów^[92]. W październiku tego samego roku wydała album pt. You, który promowała singlem „Mr. D.J” i był kolejną płytą Franklin, która poniosła sprzedażową porażkę, wskutek czego artystka zakończyła współpracę producentką z Jerrym Wexlerem^[93]. W 1976 zaśpiewała na uroczystości inauguracyjnej prezydenturę Jimmy’ego Cartera^[94].

Na szczyty list przebojów wróciła ciepło przyjętym przez krytyków albumem pt. Sparkle z 1976, który stanowił ścieżkę dźwiękową do filmu Sama O’Steena Błysk (Sparkle, 1976)^[95]. Płytę promowała singlami: „Something He Can Feel”, którzy przez 19 tygodni utrzymywał się na liście Hot R&B/Hip-Hop Songs, i „Jump”, który dotarł do 17. miejsca na tej liście^[96]. Jej kolejne albumy – Sweet Passion (1977) i La Diva (1979) – poniosły sprzedażową porażkę i zebrały krytyczne recenzje^[97]. W 1978 i 1979 zagrała serię koncertów w Las Vegas^[98]. W maju 1979 wystąpiła na Dodgers Stadium w Los Angeles na imprezie charytatywnej Excel-A-Thon zorganizowanej przez Operation PUSH na rzecz ubogich studentów oraz zagrała przychylnie oceniony przez prasę koncert na Kool Jazz Festivalu w Hackensack w New Jersey^[99]. Otrzymała też własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles^[100] i zagrała panią Murphy, kelnerkę, która rusza w trasę koncertową z tytułowymi bohaterami, w komedii muzycznej Johna Landisa The Blues Brothers (1980)^[101].

Na początku 1980 podpisała kontrakt z Clive’em Davisem z wytwórni Arista Records i rozpoczęła pracę nad albumem popowym z Arifem Mardinem i Chuckiem Jacksonem jako producentami^[102]. W październiku tego samego roku wydała chłodno przyjętą płytę pt. Aretha z okładką autorstwa Andy’ego Warhola^[103]. Album promowała m.in. singlem „United Together”, z którym dotarła do trzeciego miejsca na liście Hot R&B/Hip-Hop Songs, i coverem piosenki Otisa Reddinga „Can’t Turn You Loose”, za który była nominowana do nagrody Grammy dla najlepszej wokalistki R&B^[104]. W tym samym roku zagrała też serię koncertów w Londynie, m.in. w London Palladium, gdzie na publiczności zasiadła królowa Elżbieta II^[105]. Następnie wydała dość ciepło przyjęty przez krytyków album pt. Love All the Hurt Away, a tytułowy singiel z płyty stał się jej kolejnym przebojem R&B-owym w dorobku^[106]. Przychylne recenzje uzyskała za taneczno-funkowy album pt. Jump to It, który wyprodukował jej Luther Vandross^[107]. Płytę promowała m.in. tytułowym singlem, który stał się przebojem^[108]. Na pierwsze miejsce listy Hot R&B/Hip-Hop Songs trafiła także z utworem „Get It Right”, tytułowym singlem z jej kolejnego albumu z 1983^[109]. Mimo sukcesów płytowych popadła w kłopoty finansowe, co było spowodowane m.in. jej nierozważnymi działaniami, m.in. odwoływaniem koncertów w ostatniej chwili czy organizacją niedochodowego przyjęcia charytatywnego Artist’s Ball^[110].

Po podjęciu współpracy z producentem Naradą Michaelem Waldenem wydała w 1985 album pt. Who’s Zoomin’ Who?, który rozszedł się w milionowym nakładzie^[111]. Za pochodzący z płyty przebój „Freeway of Love”, do którego nakręciła swój pierwszy teledysk w karierze, otrzymała nagrodę Grammy^[112] za najlepsze żeńskie wokalne wykonanie R&B. Na płycie umieściła także utwór „Sisters Are Doin’ It for Themselves”, który nagrała z zespołem Eurythmics^[113]. Również w 1985 powróciła do koncertowania po kilkumiesięcznej przerwie związanej z żałobą po śmierci ojca^[114]. Wkrótce zakończyła współpracę menedżerską z Ruth Bowen, a na jej miejsce zatrudniła Dicka Alena z agencji William Morris Endeavor, z którym pracowała przez kolejne 27 lat^[114]. W 1986 wydała album pt. Aretha, który promowała duetem „I Knew You Were Waiting (for Me)” z George’em Michaelem, z którym dotarli do pierwszego miejsca na liście Hot 100, i singel „Jimmy Lee”, z którym dotarła do drugiego miejsca na liście Hot R&B/Hip-Hop Songs^[115]. Na płycie umieściła też cover piosenki zespołu The Rolling Stones „Jumpin’ Jack Flash”, który nagrała na potrzeby komedii Penny Marshall o tym samym tytule i za który była nominowana do nagrody Grammy dla najlepszej wokalistki R&B^[116]. W styczniu 1987 została – jako pierwsza kobieta w historii^[117] – wprowadzona do Rock and Roll Hall of Fame^[4]. W tym samym roku wyprodukowała i wydała dwupłytowy, chłodno przyjęty przez krytyków album gospel pt. One Lord, One Faith, One Baptism, stanowiący kontynuację Amazing Grace z 1972, na którym umieściła trzy koncerty-nabożeństwa zarejestrowane w New Bethel Baptist Church w rodzinnym Detroit^[118]. Latem 1988 zagrała koncert w Chicago, który został nagrany i wyemitowany w programie telewizyjnym Soundstage, a następnie wydany w formie albumu koncertowego pt. Live at Park West^[119]. Została także bohaterką jednego z odcinków programu dokumentalnego American Masters w PBS^[120]. W 1989 na rynku ukazała się książka biograficzna pt. „The Queen of Soul” autorstwa Marka Begi^[120]. W tym samym roku nagrała album pt. Through the Storm, który promowała duetami: „It Isn’t, It Wasn’t, It Ain’t Never Gonna Be” z Whitney Houston, „Gimme Your Love” z Jamesem Brownem i tytułowy z Eltonem Johnem; jedynie trzeci z nich dotarł do Top20 listy Hot 100^[121]. W 1990 udzieliła wywiadu Edowi Bradleyowi w programie 60 Minutes w CBS^[122]. W 1990 i 1991 dała koncerty w Radio City Musical Hall w Nowym Jorku^[123].

W styczniu 1991 uzyskała od Uniwersytetu Stanowego Wayne’a tytuł doktora honoris causa^[124]. W tym samym roku wydała album pt. What You See Is What You Sweat, który poniósł sprzedażową porażkę i nie wylansował żadnego przeboju, choć singiel „Ever Changing Times” z gościnnym udziałem Michaela McDonalda dotarł do Top20 listy Hot R&B/Hip-Hop Songs^[125]. Wystąpiła także w jednym z odcinków serialu Murphy Brown^[126]. W 1992 zaśpiewała na krajowej konwencji Patrii Demokratycznej i podczas przyjęcia inaugurującego prezydenturę Billa Clintona oraz nagrała cover piosenki Donny’ego Hathawaya „Someday We’ll All Be Free” na potrzeby filmu Spike’a Lee Malcolm X (1992)^[127]. W 1993 wystąpiła w koncercie telewizji Fox Aretha Franklin. Duety zorganizowanym na rzecz organizacji Gay Men’s Health Crisis w Nederlander Theatre w Nowym Jorku^[128]. Nagrała też duet „What Now My Love” z Frankiem Sinatrą na jego album pt. Duets (1993)^[129]. W 1994 wydała album kompilacyjny pt. Greatest Hits: 1980–1994, na którym umieściła swoje największe przeboje i trzy premierowe single: „A Deeper Love”, „Honey” i „Willing to Forgive”^[130]. Ostatni z utworów stał się przebojem i dotarł do piątego miejsca na liście Hot R&B/Hip-Hop Songs, na której utrzymał się przez 25 tygodni^[131]. Sama składanka osiągnęła sukces sprzedażowy i uzyskała certyfikat platynowej płyty^[132]. Również w 1994 wróciła do brzmień R&B-owych albumem pt. A Tribute to Curtis Mayfield, zagrała koncert w Carnegie Hall oraz otrzymała nagrodę Grammy za całokształt twórczości i nagrodę Kennedy Center Honors^[133]. Nagrała piosenkę „It Hurts Like Hell” na ścieżkę dźwiękową do filmu Czekając na miłość (Waiting to Inhale, 1995)^[134]. W 1994 i 1995 ponownie wystąpiła w Carnegie Hall^[135]. W 1995 zaśpiewała także na plenerowym koncercie z okazji Narodowej Konwencji Demokratów^[136]. W 1996 premierę miał album Curtisa Mayfielda pt. New World Order, na którym znalazł się m.in. utwór „Back to Living Again” z gościnnym udziałem Franklin^[137]. W styczniu 1997 zaśpiewała na uroczystości inaugurującej drugą kadencję prezydentką Billa Clintona^[138]. W czerwcu tego samego roku wystąpiła z programem „Aretha Franklin’s Gospel Crusade for AIDS” na JVC Jazz Festivalu w Avery Fisher Hall w Nowym Jorku^[139]. Również w 1997 nagrała hymn „I’ll Fly Away” na album kompilacyjny pt. Diana, Princess the Wales: Tribute, który został wydany w hołdzie zmarłej tragicznie księżnej Dianie^[140].

W lutym 1998 wystąpiła na 40. gali wręczenia nagród Grammy, na której wykonała operową arię „Nessun dorma” i – z Danem Aykroyda i zespołem The Blues Brothers — utwór „Respect”, czym zapowiedziała do roli pani Murphy w Blues Brothers 2000 (2000), sequelu komedii The Blues Brothers z 1980^[141][142]. W marcu 1998 wydała ciepło przyjęty przez słuchaczy i krytyków album pt. A Rose Is Still a Rose, który przez pierwsze pół roku po premierze rozszedł się w nakładzie 292 tys. egzemplarzy^[143]. Płytę promowała tytułowym utworem, który napisała i wyprodukowała dla niej Lauryn Hill; singiel dotarł do 26. miejsca na liście Hot 100 i uzyskał certyfikat złotej płyty^[144]. Również w 1998 zaśpiewała „Chain of Fools” w duecie z Mariah Carey i „(You Make Me Feel Like) A Natural Woman” z Carey, Carole King, Céline Dion, Glorią Estefan i Shanią Twain podczas koncertu dobroczynnego Divas Live, który zorganizowała telewizja VH1; zapis koncertu został wydany w 1999 na albumie pt. VH1 Divas Live 98^[145]. W czerwcu 1998 znalazła się na liście najbardziej wpływowych ludzi XX wieku sporządzonej przez redakcję czasopisma „Time”, a w lipcu 1999 zajęła pierwsze miejsce na liście 100 największych kobiet rock and rolla stworzonej przez telewizję VH1^[146]. Również w 1999 otrzymała Narodowy Medal Sztuki przyznany przez prezydenta USA Billa Clintona, wydała książkę autobiograficzną pt. „Aretha. From These Roots”, którą napisała z Davidem Ritzem, udzieliła wywiadu w programie The Oprah Winfrey Show i nagrała duet „Don’t Waste Your Time” z Mary J. Blige, za który obie zostały nominowane do nagrody Grammy^[147].

Od 2000 coraz rzadziej występowała publicznie i grała mniej koncertów, co było spowodowane nawrotem u niej zaburzeń depresyjnych i mniejszym zapotrzebowaniem na jej występy^[148]. W 2000 zagrała chłodno przyjęty koncert na JVC Jazz Festival w Newport^[149]. W 2001 wystąpiła w nowojorskim Radio City Musical Hall w programie VH1 Divas Live 2001: The One and Only Aretha Franklin^[150]. W 2003 zaśpiewała duet „At Last” z Lou Rawlsem na koncercie z serii American Soundtrack organizowanej przez sieć telewizyjną PBS oraz wydała album pt. So Damn Happy, który promowała m.in. singlem „The Only Thing Missin’”^[151]. W 2004 zaśpiewała podczas koncertu charytywnego na rzecz organizacji Southwest Women Working Together pomagającej kobietom i dzieciom będącym ofiarami przemocy domowej oraz zagrała dwa koncerty w Greek Theater w Los Angeles^[152]. W 2005 wystąpiła na McDonald’s Gospelfest w Madison Square Garden, zaśpiewała na pogrzebach Luthera Vandrossa i Rosy Parks, nagrała scat do remiksu utworu Treya Songza „I Gotta Make It” i została odznaczona przez prezydenta USA George’a W. Busha Prezydenckim Medalem Wolności, najwyższym cywilnym odznaczeniem Stanów Zjednoczonych^[153]. W 2007 wydała album kompilacyjny pt. Jewels in the Crown: All-Star Duets with the Queen, a za umieszczony na płycie duet „Never Gonna Break My Faith” z Mary J. Blige otrzymała nagrodę Grammy^[154]. W 2008 zagrała koncerty w Nokia Theater w Los Angeles i Radio City Music Hall w Nowym Jorku oraz wydała, dystrybuowany przez firmę Rhino Records, album świąteczny pt. This Christmas, Aretha, który okazał się sprzedażową klapą^[155]. W tym samym roku redakcja czasopisma „Rolling Stones” umieściła Franklin na pierwszym miejscu swojego zestawienia 100 najlepszych wokalistów wszech czasów^[156]. W styczniu 2009 zaśpiewała na inauguracji pierwszego w historii USA czarnoskórego prezydenta Baracka Obamy, a w czerwcu tego samego rolu zaśpiewała w hołdzie zmarłemu Michaelowi Jacksonowi w Hollywood Bowl i zagrała swój kolejny koncert w Radio City Music Hall^[157].

W 2010 wystąpiła w reklamie producenta batonów Snickers, a w drugiej połowie roku ograniczyła działalność z powodu zdiagnozowania u niej raka trzustki^[158]. W lutym 2011 na 53. gali wręczenia nagród Grammy hołd Franklin oddały Jennifer Hudson, Christina Aguilera, Yanda Adams, Florence Welch i Christina McBride, śpiewając jej przeboje; Franklin nie uczestniczyła w ceremonii, ale nagrała pozdrowienia, króre wyemitowano publiczności^[159]. W tym samym roku udzieliła wywiadu do programu Wendy Williams Show, zagrała koncert w Chicago Theater i, nakładem własnej wytwórni Aretha’s Records, wydała album pt. A Woman Falling Out of Love, który poniósł artystyczną i sprzedażową klęskę^[160]. W 2011 wystąpiła na Toronto Jazz Festivalu, zagrała koncert na Wolf Trap i nagrała duet „How Do You Keep the Music Playing?” z Tonym Bennettem na jego album pt. Duets II^[161]. W lutym 2012 zagrała koncert w nowojorskim Radio City Music Hall, podczas którego oddała hołd zmarłej Whitney Houston, śpiewają dwie piosenki kojarzone z artystką: „I Will Always Love You” i „The Greatest Loce of All”^[162]. W 2013 podjęła współpracę menedżerską z agencją ICM i zagrała krytycznie ocenione koncerty na Essence Music Festivalu w Nowym Orleanie i w Nokia Theater w Los Angeles, poza tym zagrała w Performing Arts Center w Newark^[163]. W październiku 2014 nakładem RCA Records wydała album pt. Aretha Franklin Sings the Great Dova Classics, z którym dotarła do 13. miejsca na liście Billboard 200 i trzeciego miejsca na liście Top R&B/Hip-Hop Albums^[164]. Po raz ostatni zaśpiewała publicznie w listopadzie 2017 w Nowym Jorku na gali fundacji Eltona Johna, wspierającej walkę z AIDS^[165].

Jesienią 2010 zdiagnozowano u niej nieoperacyjnego raka trzustki^[2][166], na którego zmarła 16 sierpnia 2018 w wieku 76 lat w swoim domu w Detroit^[167][168]. 28 i 29 sierpnia trumna z jej ciałem była wystawiona na widok publiczny w Muzeum Historii Afroamerykanów Charlesa H. Wrighta w Detroit^[169][170]. Prywatna ceremonia pogrzebowa odbyła się 31 sierpnia 2018 w Greater Grace Temple i była transmitowana w telewizji. Franklin spoczęła na cmentarzu Woodlawn w Detroit^[170].