Białobrzuch
| Niviventer | |||
| J.T. Marshall, 1976[1] | |||
 Białobrzuch kasztanowaty (N. fulvescens) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
białobrzuch | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Mus niviventer Hodgeson, 1836 | |||
| Gatunki | |||
| |||
Białobrzuch[2] (Niviventer) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).
Rozmieszczenie geograficzne
Rodzaj obejmuje gatunki występujące we wschodniej i południowo-wschodniej Azji[3][4][5].
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) 102–205 mm, długość ogona 120–270 mm, długość ucha 17–29 mm, długość tylnej stopy 18–40 mm; masa ciała 21,5–213 g[4][6].
Systematyka
Rodzaj (w randze podrodzaju w obrębie Rattus) zdefiniował w 1976 roku amerykański teriolog i ornitolog Joe Truesdell Marshall w książce swojego autorstwa zatytułowanej Rodzina Muridae: szczury i myszy[1]. Gatunkiem typowym jest (absolutna tautonimia) białobrzuch himalajski (N. niviventer).
Etymologia
Niviventer: epitet gatunkowy Mus niviventer Hodgson, 1836; łac. nix, nivis ‘śnieg’; venter, ventris ‘brzuch’[1][7].
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[8][6][3][2]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[2] | Podgatunki[4][3][6] | Rozmieszczenie geograficzne[4][3][6] | Podstawowe wymiary[4][6][a] | Status IUCN[9] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Niviventer cremoriventer | (G.S. Miller, 1900) | białobrzuch ciemnoogonowy | gatunek monotypowy | skrajnie południowa Mjanma (archipelag Mergui), Półwysep Malajski, Wielkie Wyspy Sundajskie oraz przybrzeżne wyspy; zakres wysokości: około 1650 m n.p.m. | DC: 12,5–14,8 cm DO: 15,8–20 cm MC: 51–58 g |
LC | |
| Niviventer rapit | (Bonhote, 1903) | białobrzuch długoogonowy | gatunek monotypowy | wyżyny Borneo (Malezja i Indonezja); zakres wysokości: 600–3360 m n.p.m. | DC: około 14,3 cm DO: około 19,7 cm MC: około 60 g |
LC | |
| Niviventer cameroni | (Chasen, 1940) | białobrzuch wyżynny | gatunek monotypowy | endemit Malezji (Wyżyna Camerona); zakres wysokości: 1520–2010 m n.p.m. | DC: 13–17 cm DO: 20–27 cm MC: 58–129 g |
VU | |
| Niviventer fraternus | (H.C. Robinson & Kloss, 1916) | białobrzuch sumatrzański | gatunek monotypowy | endemit Indonezji (zachodnia Sumatra); zakres wysokości: 1250–3500 m n.p.m. | DC: około 16,2 cm DO: około 23 cm MC: brak danych |
LC | |
| Niviventer lepturus | (Jentink, 1879) | białobrzuch cienkoogonowy | gatunek monotypowy | endemit Indonezji (zachodnia i środkowa Jawa); zakres wysokości: 1000–2000 m n.p.m. | DC: około 13,5 cm DO: około 17,8 cm MC: brak danych |
LC | |
| Niviventer hinpoon | (J.T. Marshall, 1976) | białobrzuch wapienny | gatunek monotypowy | endemit Tajlandii (obszary wapiennego krasu) | DC: 12–16 cm DO: 12–16 cm MC: 50–70 g |
EN | |
 |
Niviventer fulvescens | (J.E. Gray, 1847) | białobrzuch kasztanowaty | gatunek monotypowy | północne Indie i Nepal na wschód do południowo-środkowej Chińskiej Republiki Ludowej (wschodni Tybet i Junnan), Mjanma i północny Wietnam; być może północny Pakistan i Tajlandia | DC: 10,5–16 cm DO: 15–22 cm MC: 40–91 g |
LC |
| Niviventer huang | (Bonhote, 1905) | gatunek monotypowy | endemit Chińskiej Republiki Ludowej (na wschód od Syczuanu, Junnanu i Hubei, także wyspa Hajnan); zakres wysokości: 200–2300 m n.p.m. | DC: 11,9–16,5 cm DO: 14–20 cm MC: 40–120 g |
NE | ||
| Niviventer mekongis | (H.C. Robinson & Kloss, 1922) | gatunek monotypowy | Chińska Republika Ludowa (południowy Junnan i Kuangsi), Laos i Wietnam; zakres wysokości: 50–2300 m n.p.m. | DC: 10,5–16,3 cm DO: 14,3–22 cm MC: 46–126 g |
NE | ||
| Niviventer fengi | Ge, Feijó & Yang Qisen, 2020 | gatunek monotypowy | endemit Chińskiej Republiki Ludowej (dolina Jilong (Tybet) w pobliżu granicy z Nepalem); zakres wysokości: 2900–3200 m n.p.m. | DC: 11–16 cm DO: 12,7–18 cm MC: 41–80 g |
NE | ||
| Niviventer andersoni | (O. Thomas, 1911) | białobrzuch chiński | 2 podgatunki | endemit Chińskiej Republiki Ludowej (południowe Shaanxi, Syczuan i Junnan); zakres wysokości: 2000–3000 m n.p.m. | DC: 13,6–20 cm DO: 20–27 cm MC: 88–182 g |
LC | |
| Niviventer excelsior | (O. Thomas, 1911) | białobrzuch syczuański | gatunek monotypowy | endemit Chińskiej Republiki Ludowej (południowo-zachodni Syczuan,oraz północno-zachodni i środkowy Junnan); zakres wysokości: 2300–3000 m n.p.m. | DC: 12,1–14,5 cm DO: 18,5–22 cm MC: 56–95 g |
LC | |
| Niviventer culturatus | (O. Thomas, 1917) | białobrzuch puszysty | gatunek monotypowy | endemit Republiki Chińskiej (zalesione wyżyny); zakres wysokości: 2000–3000 m n.p.m. | DC: 13–15 cm DO: 17–20 cm MC: 53–213 g |
LC | |
| Niviventer brahma | (O. Thomas, 1914) | białobrzuch bramiński | gatunek monotypowy | północno-wschodnie Indie (Arunachal Pradesh), północna Mjanma (Kaczin) i południowo-środkowa Chińska Republika Ludowa (Junnan); zakres wysokości: 2000–2800 m n.p.m. | DC: 13,5–15,5 cm DO: 20–24 cm MC: brak danych |
LC | |
| Niviventer niviventer | (Hodgeson, 1836) | białobrzuch himalajski | gatunek monotypowy | północne i północno-wschodnie Indie, Nepal, Bhutan, północna Mjanma, północny Laos, północny Wietnam i południowo-środkowa Chińska Republika Ludowa; zakres wysokości: 235–2700 m n.p.m. | DC: 13,3–16 cm DO: około 21 cm MC: brak danych |
LC | |
| Niviventer eha | (Wroughton, 1916) | białobrzuch przydymiony | gatunek monotypowy | Nepal, Indie (Bengal Zachodni, Sikkim i Arunachal Pradesh), północna Mjanma, południowo-zachodnia i środkowa Chińska Republika Ludowa; być może Bhutan; zakres wysokości: 2000–3700 m n.p.m. | DC: 11,2–13 cm DO: 16,5–19,5 cm MC: 21–63 g |
LC | |
 |
Niviventer coninga | (Swinhoe, 1864) | białobrzuch kolczasty | gatunek monotypowy | endemit Republiki Chińskiej (zalesione i krzewiaste niziny); zakres wysokości: do 2000 m n.p.m. | DC: 14–20 cm DO: 17,4–26 cm MC: 108–176 g |
LC |
| Niviventer lotipes | (G.M. Allen, 1926) | gatunek monotypowy | endemit Chińskiej Republiki Ludowej (południowo-wschodnia część na południe od rzeki Jangcy i wyspa Hajnan); zakres wysokości: 15–2300 m n.p.m. | DC: 10–18,3 cm DO: 10,3–20 cm MC: 32–118 g |
NE | ||
| Niviventer tenaster | (O. Thomas, 1916) | białobrzuch dżunglowy | gatunek monotypowy | zachodnio-środkowa i południowa Mjanma, północno-zachodnia Tajlandia (prowincja Chiang Mai), Laos, Wietnam i południowa Kambodża (góry Phnum Dâmrei); zakres wysokości: 1300–3000 m n.p.m. | DC: 12–19 cm DO: 17,5–23 cm MC: 50–140 g |
LC | |
| Niviventer gladiusmaculus | Ge Deyan, Liu Liang, Xia Lin, Du Yuanbao, Wen Zhixin, Jilong Cheng, Abramov & Yang Qisen, 2018 | gatunek monotypowy | endemit Chińskiej Republiki Ludowej (południowo-wschodni Tybet (znany z Linzhi i okolic)); zakres wysokości: 2890–4415 m n.p.m. | DC: 10,2–14,5 cm DO: 12,3–18 cm MC: 32–82 g |
NE | ||
| Niviventer pianmaensis | Li Song & Yang Junxing, 2009 | gatunek monotypowy | endemit Chińskiej Republiki Ludowej (południowo-wschodni Tybet i południowo-zachodni Junnan); zakres wysokości: 1160–4530 m n.p.m. | DC: 12,8–17 cm DO: 17,9–23 cm MC: 75–150 g |
NE | ||
 |
Niviventer confucianus | (Milne-Edwards, 1871) | białobrzuch konfucjański | 3 podgatunki | środkowa i północna Chińska Republika Ludowa, północna Mjanma i północny Wietnam; zakres wysokości: 30–4475 m n.p.m. | DC: 11,3–21 cm DO: 11,5–18,9 cm MC: 43–124 g |
LC |
| Niviventer bukit | (Bonhote, 1903) | gatunek monotypowy | południowo-środkowa Chińska Republika Ludowa (Junnan), północny Laos, południowy Wietnam, Półwysep Malajski, Sumatra, Jawa i Bali; zakres wysokości: 95–1400 m n.p.m. | DC: 12–15,7 cm DO: 14,4–18,5 cm MC: 60–135 g |
NE | ||
| Niviventer sacer | (O. Thomas, 1908) | gatunek monotypowy | endemit Chińskiej Republiki Ludowej (góry i wzgórza w całym Szantungu) | DC: 12,2–16,9 cm DO: 12,1–17,9 cm MC: brak danych |
NE |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Opisano również gatunki wymarłe z plejstocenu[10]:
- Niviventer gracilis Chaimanee, 1998[11] (Tajlandia)
- Niviventer preconfucianus Zheng Shaohua, 1993[12] (Chińska Republika Ludowa)
Uwagi
- ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
Przypisy
- 1 2 3 J.T. Marshall Jr.: Family Muridae: rats and mice. Bangkok: Privately printed by the Government Printing Office, 1976, s. 402. (ang.).
- 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 275. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 468–470. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- 1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 820–826. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Niviventer. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-05].
- 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 300–302. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-30]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Niviventer – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-30]. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Niviventer Marshall, 1976, Hesperomys project (Version 24.9.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2025-01-30] (ang.).
- ↑ Y. Chaimanee. Plio-Pleistocene rodents of Thailand. „Thai Studies in Biodiversity”. 3, s. 116, 1998. (ang.).
- ↑ 郑绍华 / S.-h. Zheng: 川黔地区第四纪啮齿类 / Quaternary Rodents of Sichuan-Guizhou Area, China. 北京 / Beijing: 科学出版社 / Science Press, 1993, s. 1–270. ISBN 978-7-03-003122-8. (chiń. • ang.).