Brookit
 | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Inne nazwy |
brukit |
|---|---|
| Skład chemiczny |
dwutlenek tytanu (TiO2) |
| Twardość w skali Mohsa |
5,5–6,0[1] |
| Przełam | |
| Łupliwość |
niewyraźna[1] |
| Pokrój kryształu |
cienkotabliczkowy, słupkowy, tabularny, wydłużony, prążkowany, piramidalny[4] |
| Układ krystalograficzny | |
| Właściwości mechaniczne |
kruchy[3] |
| Gęstość |
4,08 - 4,18 g/cm³[5] |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
żółtobrunatny, czerwonobrunatny do czarnego (arkansyt)[1], zielonkawy, niebieski[3], czerwony, pomarańczowy[4] |
| Rysa | |
| Połysk | |
| Współczynnik załamania |
2,583 - 2,741 (dwuosiowy)[4] |
| Inne |
|
Brookit (Brukit) – bardzo rzadki[5] minerał z gromady tlenków[1], będący dwutlenkiem tytanu.
Nazwa pochodzi od nazwiska angielskiego mineraloga i krystalografa Henry’ego Jamesa Brooke’a (1771-1857)[1].
Charakterystyka
Właściwości
Tworzy kryształy tabliczkowe i kolumnowe[2] i słupkowe. Występuje w postaci tabliczkowych kryształów, na ścianach których widać wyraźne prążkowanie często z budową klepsydrową. Wykształca także kryształy narosłe i wrosłe[3]. Nie wykształca kryształów bliźniaczych[4]. Posiada luminescencję od białej do szarawobiałej lub żółtawobiałej[4].
Często przyjmuje postać pseudoheksagonalną (podwójnej pseudoheksagonalnej piramidy). Jest jedną z trzech odmian polimorficznych dwutlenku tytanu – pozostałe odmiany to: rutyl i anataz. Jest przezroczysty lub nieprzezroczysty, wykazuje pleochroizm o barwach od żółto-, przez czerwoną, do złocistobrunatnej[5].
Występowanie
Występuje w żyłach hydrotermalnych, skałach magmowych, skałach metamorficznych: gnejsach, łupkach i skałach wulkanicznych[1], rzadziej w pegmatytach. Powstaje też jako produkt rozkładu innych minerałów zawierających tytan. Niekiedy tworzy koncentracje w skałach okruchowych: piaskach i żwirach[5]. Towarzyszą mu najczęściej anataz, rutyl, kwarc, albit, piryt, skaleń, hematyt, tytanit, kwarc dymny i magnetyt[3][6].
Miejsca występowania:
- Na świecie: Szwajcaria (Amsteg), Austria (Prägraten), Francja, Włochy, Rosja (Miass), USA (Magnet Cove), Wielka Brytania (Tremadoc)[1], Brazylia[6].
- W Polsce znajdowany jest w Sudetach (w okolicach Jeleniej Góry, Kowar, Sowiej Dolinie oraz na Pogórzu Izerskim)[5].
Zastosowanie
- ma znaczenie naukowe i kolekcjonerskie,
- okazjonalnie stosowany jako kamień ozdobny w jubilerstwie. Przezroczyste brukity są bardzo rzadkie i najbardziej poszukiwane,
- w niektórych złożach minerał występuje w ilościach opłacalnych do eksploatacji i wówczas jest używany do pozyskiwania tytanu.
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Medenbach i Sussieck-Fornefeld 1996 ↓, s. 118.
- 1 2 3 4 Medenbach i Sussieck-Fornefeld 1996 ↓, s. 279.
- 1 2 3 4 5 6 7 Rupert Hochleitner: Minerały, kamienie szlachetne skały. Multico Oficyna Wydawnicza, 2022, s. 296. ISBN 978-83-7073-816-7.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Brookite.
- 1 2 3 4 5 6 Jerzy Żaba: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 74. ISBN 978-83-8293-231-7.
- 1 2 Brookite [online], www.mindat.org [dostęp 2025-02-07].
Bibliografia
- Olaf Medenbach, Cornelia Sussieck-Fornefeld: Minerały. Warszawa: Świat Książki, 1996, seria: Leksykon Przyrodniczy. ISBN 83-7129-194-9.
Linki zewnętrzne
- brukit w serwisie Webmineral.com (ang.)
- brukit na stronie Mindat.org (ang.)