Chur

Chur
	Herb
Państwo	Szwajcaria
Kanton	Gryzonia
Okręg	Plessur
BFS Nummer	3901
Powierzchnia	54,24 km²
Wysokość	593 m n.p.m.
Populacja (31 grudnia 2022); • liczba ludności; • gęstość	; 38 129; 703 os./km²
Nr kierunkowy	081
Kod pocztowy	7000-7007, 7023, 7026, 7062
Tablice rejestracyjne	GR
	Położenie na mapie Gryzonii Chur
	Położenie na mapie Szwajcarii Chur
	46°51′N 9°32′E/46,850000 9,533333
	Strona internetowa

Chur (fr. Coire, wł. Coira, rm. Cuira) – miasto i gmina w Szwajcarii, stolica kantonu Gryzonia oraz siedziba administracyjna regionu Plessur. Najstarsze miasto w Szwajcarii oraz największa gmina pod względem liczby mieszkańców w regionie. 1 stycznia 2020 do miasta przyłączono gminę Maladers, a 1 stycznia 2021 gminę Haldenstein^[2].

Planetoida (269550) Chur otrzymała nazwę pochodzącą od tego miasta.

Geografia

Miasto położone jest w Alpach Retyckich, w dolinie rzeki Plessur, w pobliżu jej ujścia do Renu^[3].

Historia

Osadnictwo w tym rejonie prawdopodobnie zaczęło się około 5 tys. lat p.n.e. W 15 r. p.n.e. ten obszar należący do plemienia Retów podbili Rzymianie tworząc prowincję Raetia prima. Wówczas na terenie obecnego miasta powstała twierdza Curia Raetorum. W roku 451 powstało biskupstwo, okolica stała się lennem należącym do kościoła, dopiero w 1465 r. Chur uniezależniło się otrzymując status wolnego miasta. Rok przed tym wydarzeniem w mieście wybuchł wielki pożar, który zniszczył dużą część wcześniejszej zabudowy^[4].

Demografia

W Chur mieszkają 38 123 osoby^[1]. W 2020 roku 20,9% populacji gminy stanowiły osoby urodzone poza Szwajcarią^[1].

Najważniejsze obiekty

katedra Najświętszej Marii Panny (St. Mariä Himmelfahrt) - romańska świątynia z XII i XIII wieku, w którą wkomponowano fragmenty z VI i IX wieku. W środku uwagi warta jest krypta oraz gotycki ołtarz główny w formie tryptyku z XV w.^[5]
kościół św. Marcina (Martinskirche) - protestancki kościół, obecną późnogotycką formę (1491) otrzymał po pożarze miasta. Przy kościele barokowa fontanna z 1716 r.^[5]
barokowy pałac biskupi^[3] (Bischöfliches Schloss)
kościół św. Lucjusza z kryptą merowińską^[3] (St. Luziuskirche)
kościół św. Regula (Regulakirche) - późnogotycki, zbudowany przez mistrza Baltazara Bilgeriego w latach 1494–1500. W kościele znajduje się fresk Chrystusa na krzyżu z roku 1504 oraz malowane okna, dzieło Hansa Studera z lat 60. XX wieku.^[5]
ratusz
liczne wieże i bramy oraz fragmenty murów obronnych miasta^[5]
Muzeum Retyckie (Rätisches Museum) - mieszczące się w dawnym arsenale, który został przekształcony w 1675 roku na prywatną rezydencję barona Paula von Buol-Strassberga. W XIX wieku budynek stał się miejscem spotkań i dyskusji na temat problemów dotyczących ówczesnej kultury i polityki. W obawie przed utratą cennych dóbr kultury, stworzono pierwszą kolekcję historyczną, która dała impuls do powstania muzeum. Współcześnie wystawa prezentuje archeologiczne, kulturalne i ludowe dzieła sztuki, pochodzące z regionu całej Gryzonii^[5]
stacja kolejowa Chur wchodząca w skład kolei Rhätische Bahn – wpisanej na listę światowego dziedzictwa UNESCO; trasy charakteryzują się pięknymi widokami^[5]

Osoby

urodzone w Chur

Daniel Salis-Soglio, austro-węgierski generał broni, baron, budowniczy twierdzy Przemyśl
Hans Rudolf Giger, autor postaci i scenografii do filmu Obcy - ósmy pasażer Nostromo. Od jego nazwiska pochodzi nazwa baru Giger Bar.

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł precyzyjny, maszynowy i spożywczy. Dodatkowo, w pobliżu miasta znajduje się browar, warzący piwo tradycyjnymi metodami^[4]. Infrastruktura turystyczna jest dobrze rozwinięta (ponad 20 hoteli)^[3]