Cmentarz przy ul. Pośpiecha w Katowicach

Cmentarz przy ul. Pawła Pośpiecha w Katowicach

Cmentarz od strony północnej (2024)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	ul. P. Pośpiecha
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	rzymskokatolicki
Stan cmentarza	czynny
Powierzchnia cmentarza	2,0815 ha
Liczba pochówków	ok. 12,3 tys.
Liczba grobów	ok. 5,4 tys.
Data otwarcia	ok. 1898
Zarządca	parafia św. Józefa w Katowicach-Załężu
Położenie na mapie Katowic cmentarz przy ul. Pośpiecha
Położenie na mapie Polski cmentarz przy ul. Pośpiecha
Położenie na mapie województwa śląskiego cmentarz przy ul. Pośpiecha
50°15′44″N 19°00′00″E/50,262222 19,000000

Cmentarz przy ul. Pawła Pośpiecha w Katowicach – rzymskokatolicki cmentarz parafialny parafii św. Józefa, zlokalizowany w Katowicach przy ulicy P. Pośpiecha, we wschodniej części dzielnicy Załęże. Założony został pod koniec XIX wieku.

Mieszkańcy Załęża pierwotnie przynależeli do parafii św. Szczepana w Bogucicach, dlatego też na tamtejszym cmentarzu parafialnym chowano zmarłych mieszkańców^[1]. Pierwsze plany powstania kościoła i cmentarza na górce w Załęskiej Hałdzie powstały w 1855 roku z inicjatywy ks. Leopolda Markiefki i ówczesnego właściciela Załęża – Ernesta Georges de la Tour, jednak nie zrealizowano ich ze względu na brak poparcia finansowego przez potentatów finansowych z terenów planowanej parafii^[2].

W nocy z 3 na 4 marca 1896 roku doszło do pożaru w kopalni „Cleophas”, w wyniku którego życie straciło ponad stu górników^[1]. W czasie pogrzebu proboszcz bogucicki ks. Ludwik Skowronek złożył ślubowanie zbudowania w Załężu kościoła pw. św. Józefa, patrona dobrej śmierci^[3]. Parcelę pod załęski cmentarz zakupiono w 1894 (bądź 1898^[3]) roku wraz z terenem planowanym na kościół parafialny oraz budynek plebanii^[4], o powierzchni 3,34 ha. 27 grudnia 1895 roku kard. Georg von Kopp zaakceptował plany^[2]. Cmentarz założono około 1898 roku^[5].

W latach międzywojennych kopalnia „Kleofas” ufundowała nagrobki górników, którzy stracili życie w różnych katastrofach górniczych. W latach 1943–1945 cmentarzem zarządzały władze miejskie^[3].

Cmentarz parafialny parafii św. Józefa w Katowicach-Załężu położony jest przy ulicy P. Pośpiecha w Katowicach, pomiędzy kościołem parafialnym a linią kolejową nr 137^[4], na terenie dzielnicy Załęże^[6]. Obsługuje on również parafie śś. Cyryla i Metodego w Załęskiej Hałdzie i Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Herberta na osiedlu W. Witosa (osobny cmentarz drugiej z tych parafii poświęcono 5 czerwca 2023 roku)^[5].

Załęski cmentarz o powierzchni 2,0815 ha^[7] wzniesiony jest na planie trapezu, otoczony ogrodzeniem ceglanym pełnym^[8]. W połowie wysokości cmentarz przecina główna aleja^[5], a kwatery wyznaczają alejki boczne, przecinające się pod kątem prostym. Przy głównej alejce znajdują się nagrobki górników, którzy stracili życie w różnych katastrofach kopalnianych^[3]. Na skrzyżowaniu alejek znajduje się krzyż z figurą Chrystusa na cokole ze sztucznego kamienia, w którym znajduje się nisza z figurą Matki Bożej, a pod spodem napis: Jam jest zmartwychwstanie i życie^[8]. Znajduje się tu także Grób Dzieci Utraconych^[9].

W 2010 roku cmentarz składał się z około 5,4 tys. nagrobków, a od czasu otwarcia odbyło się do tego czasu blisko 12,3 tys. pochówków. Średnia roczna liczba pochówków na rok wynosi 200^[10]. Najstarszy istniejący nagrobek pochodzi z 1902 roku^[8], a na murze cmentarza umieszczono tablice nagrobne Włochów (m.in. rodziny Petruccio)^[5].

Spoczywają tu m.in.:

• Franciszek Anioł (1895–1910) – działacz narodowy^[11][12],
• Konrad Bryzek (1921–1976) – skrzypek i dyrygent^[3][13],
• Paweł Chrószcz (1900–1983) – powstaniec śląski, działacz „Sokoła”, w okresie okupacji niemieckiej i po jej zakończeniu działacz Armii Krajowej^[5],
• Henryk Chrupała (1938–2015) – dyrektor Planetarium Śląskiego^[14],
• ks. prałat Józef Kubis (1867–1942) – pierwszy proboszcz parafii załęskiej (grób zlokalizowano przy krzyżu cmentarnym)^[3][15],
• Matylda Ossadnik-Ogierman (1917–1997) – gimnastyczka, najmłodsza uczestniczka Igrzysk Olimpijskich w Berlinie w 1936 roku, sędzia sportowy międzynarodowy, trenerka^[16],
• Iwona Rutkowska (1955–2019) – artystka muzyczna^[17][18],
• Stanisław Sapa (1903–1963) – działacz młodzieżowy i pionier harcerstwa w Katowicach^[19].

• GrzegorzG. Grzegorek GrzegorzG., PiotrP. Tabaczyński PiotrP., Parafie i kościoły Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2014, ISBN 978-83-63780-06-7  (pol.).
• MariaM. Kasprzyk MariaM., Studium historyczno-urbanistyczne Katowic w granicach administracyjnych. Załęże. Tom I Tekst, Opublikowano w: Miejski System Zarządzania – Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki, Kraków: Pracownie Konserwacji Zabytków „ARKONA” Sp. z o.o. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, 1994  (pol.).
• WaldemarW. Jama WaldemarW., AleksandraA. Niesyto AleksandraA., Cmentarze Katowic, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1997, ISBN 83-907154-5-7  (pol.).
• BarbaraB. Lewicka BarbaraB., Nekropolie: socjologiczne studium cmentarzy Katowic, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2017, ISBN 978-83-8012-961-0  (pol.).
• AntoniA. Steuer AntoniA., Leksykon załęski, Muzeum Historii Katowic, 2024 [dostęp 2024-10-01]  (pol.).
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice – II edycja. Część 1. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, Załącznik nr 1 do uchwały nr XXI/483/12 Rady Miasta Katowice z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie uchwalenia „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice” – II edycja, Miasto Katowice, 2012  (pol.).