Czaroit

Czaroit
Ilustracja
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

(Ca,Na)2K[(OH)2/Si4O10] • nH2O (uwodniony krzemian wapnia, sodu i potasu)[1]

Twardość w skali Mohsa

5–6[1][2]

Przełam

nierówny, zadziorowaty, ziarnisty[1]

Łupliwość

dobra w trzech kierunkach

Pokrój kryształu

krótko słupkowy, masywny[2], włóknisty, pryzmatyczny[3]

Układ krystalograficzny

jednoskośny[1]

Właściwości mechaniczne

dobrze obrabialny, kruchy

Gęstość

2,40 – 2,69 g/cm³[1]

Właściwości optyczne
Barwa

fiołkowa w różnych odcieniach, różowawa, rzadziej białoszara, żółtawa, brunatna bądź czarna[1]

Rysa

biała[1]

Połysk

szklisty, perłowy, woskowy, jedwabisty[1][2], perłowy

Współczynnik załamania

1,545–1,560 (dwuosiowy)[2]

Inne

optycznie dodatni dwójłomność: 0,009[2] pleochroizm:słaby; X = różowy; Z = bezbarwny;[3]

Dodatkowe dane
Postacie alotropowe

brak

Szczególne własności

wykazuje żółto-pomarańczową katodoluminescencję

Klasyfikacja Strunza

9.DG.92

Czaroit (charoit) – minerał z gromady krzemianów. Należy do minerałów rzadkich i występuje tylko w jednym miejscu na świecie. Jest minerałem o zagadkowej strukturze między krzemianami warstwowymi a wstęgowymi i bardzo zmiennym składzie chemicznym. Jego skład chemiczny nie jest do końca znany. Co jakiś czas odnajduje się w nim inne pierwiastki mające mniejsze lub większe znaczenie w jego strukturze. Podawany w literaturze wzór chemiczny czaroitu nie jest wzorem w 100% dokładnym.

Charakterystyka

Właściwości

Czaroit z egirynem (czarny) i innymi asocjacjami

Bardzo rzadko tworzy kryształy, najczęściej niewielkie o pokroju krótkosłupkowym, wrosłe[1]. Występuje w formie skupień ziarnistych, zbitych, promienistych, spilśnionych i włóknistych[1]. Jest przeświecający do nieprzezroczystego[1], przeważnie wykazuje obecność nieregularnych, barwnych plam. Niejednorodna, często kontrastowa barwa wynika z różnorodności i dużej zmienności składu mineralnego[1]. Najczęściej asocjującym minerałem jest egiryn. Czaroit współwystępuje w zbitych agregatach mineralnych z pomarańczowym tinaksytem, kanasytem, białymi skaleniami, fedorytem, tokkoitem, z kwarcem, mikroklinem[4][3]. Skałę zbudowaną z czaroitu nazywamy czaroitytem. Daje się doskonale obrabiać na kamienie ozdobne. Niektóre okazy (po oszlifowaniu) wykazują efekt kociego oka[1]. Jest słabo fluorescencyjny[4].

Chemizm

Geneza

Stanowi produkt metamorfizmu kontaktowo-metasomatycznego. Występuje w skałach zwanych czaroitytami. Tworzy się w strefach kontaktowych intruzji alkalicznych syenitów nefelinowych z utworami wapiennymi. Czaroit stanowi od 20 do 100% objętości czaroitytu. Zazwyczaj przedział waha się od 50 do 90%.

Zabarwienie

Powód barwy czaroitu nie jest do końca wyjaśniony. Czaroit ma barwę fioletowo-liliową w różnych odcieniach (fiołkowo-ametystowa). Rzadziej bywa białoszary, złotawy, brunatny. Przeważnie wykazuje obecność nieregularnych, barwnych plam (białych, brunatnopomarańczowych, brunatnych, żółtych, szarych i czarnych). Istotne znaczenie ma mangan. Ale Mn2+ występuje w za małej ilości by był pierwiastkiem barwiącym. Mn3+ zabarwia na kolor malinowy-malinowoczerwony jak w rodochrozycie. Następnym domniemanym powodem dobarwienia jest efekt przejścia ładunku z Fe2+ do O2-.

Galeria

Historia odkrycia

  • Rok 1948. Rosyjski geolog W. G. Dietmar badając Masyw Muruński na granicy obwodu Irkuckiego i Czityńskiego nad rzeką Czarą, zauważył ładną fioletowo – szarą skałę i zidentyfikował ją jako łupek cummingtonitowy.
  • Rok 1974. Rosyjski geolog J. G. Rogow ponownie znalazł skałę odkrytą przez Dietmara i zachwycony jej jedwabistym połyskiem podarował fragment swojej żonie, która też była geologiem i postanowiła okaz zbadać. Po bardzo szczegółowych i długotrwałych analizach okazało się, że jest to nowy i nieznany minerał o bardzo skomplikowanym składzie chemicznym.
  • Odkrycie to potwierdziła specjalna Komisja ds. Badań Minerałów w Moskwie, a w roku 1977 Komisja Nowych Minerałów przy Międzynarodowym Stowarzyszeniu Mineralogicznym (IMA) nadała nazwę nowemu minerałowi: CZAROIT, od rzeki Czara (lewy dopływ Leny) gdzie występuje.

Występowanie

Występuje w formie żyłowych lub soczewkowych skupień w obrębie sjenitów nefelinowych masywu Muruńskiego. Skały czariotowe, zawierające jego białą odmianę związane są z karbonatytami muruńskiego masywu alkalicznego[1]. Często towarzyszą mu: egiryn, ekanit, tinaksyt, mikroklin, kwarc, kalcyt, galena[1][3]. Jak dotychczas jedyne stwierdzone miejsce wystąpienia tego minerału na świecie znajduje się w dorzeczu rzeki Czary (lewy dopływ Leny) we wschodniej Syberii. Spotykany jest tam na obszarze o powierzchni około 10 km²[1].

Zastosowanie

  • ma znaczenie naukowe[1]
  • jest bardzo atrakcyjnym i poszukiwanym kamieniem kolekcjonerskim[1]
  • kamień ozdobny[1]
  • szlifowany najczęściej kaboszonowo, kuliście lub płytkowo[1]
  • kamień jubilerski – do wyrobu artystycznej biżuterii[1]

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Jerzy Żaba: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 103-104. ISBN 978-83-8293-231-7.
  2. 1 2 3 4 5 Charoite. Gemdat. [dostęp 2025-03-24].
  3. 1 2 3 4 Charoite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2025-03-24] (ang.).
  4. 1 2 Charoite. National Gem Lab. [dostęp 2025-03-24].

Bibliografia

  • W. Schuman – Kamienie szlachetne i ozdobne – Wyd. „Alma –Press” 2004 r.
  • W. Heflik, L. Natkaniec-Nowak – Zarys Gemmologii – Wyd AGH 1996
  • R. Duda, L. Rejl – Przewodnik – Kamienie szlachetne – Multico W-wa 1998
  • W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma – Press” 2003 r.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.