Fibik oliwkowy

Fibik oliwkowy
	Sayornis phoebe
	(Latham, 1790)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	tyrankowate
Podrodzina	wodopławiki
Plemię	Contopini
Rodzaj	Sayornis
Gatunek	fibik oliwkowy
Synonimy
	[Muscicapa] atra J.F. Gmelin, 1789; [Muscicapa] Phoebe Latham, 1790;
	[Muscicapa] atra J.F. Gmelin, 1789; [Muscicapa] Phoebe Latham, 1790;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym występuje przez cały rok przeloty zimowiska

Fibik oliwkowy^[4] (Sayornis phoebe) – gatunek małego ptaka z rodziny tyrankowatych (Tyrannidae), zamieszkujący Amerykę Północną. Monotypowy^[2]^[5]. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Ze stanów Alabama, Georgia, Tennessee i Wirginia wykazano szczątki kopalne fibika oliwkowego, łącznie datowane na wiek 126–12 tys. lat^[6].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy pod nazwą [Muscicapa] Phoebe opisał w 1790 roku angielski ornitolog John Latham zastępując nazwę nadaną przez niemieckiego przyrodnika Johanna Friedricha Gmelina w 1789 roku^[7]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Latham wskazał Nowy Jork^[7].

Morfologia

Wygląd: Wierzch szarawoczarny. Głowa, skrzydła i ogon nieco ciemniejsze niż grzbiet. Spód białawy z jasnożółtym nalotem. Dziób czarny. Obie płci podobne. U młodych ptaków rdzawe paski na skrzydłach, żółty odcień na spodzie ciała^[8].

Rozmiary: Długość ciała 14–17 cm, rozpiętość skrzydeł 26–28 cm^[9]. Masa ciała 16–21 g^[9].

Zasięg występowania

W sezonie lęgowym północno-zachodnia, środkowa i wschodnia część Ameryki Północnej – od północno-zachodniej Kanady po południowo-wschodnią Kanadę i na południe po południowo-wschodnie i południowo-środkowe USA^[2]^[5]. Zimę spędza w południowo-wschodniej i południowo-środkowej części USA i dalej na południe po południowy Meksyk^[2].

Ekologia i zachowanie

Gniazdo z jajami fibika oliwkowego oraz podrzuconym jajem starzyka brunatnogłowego

Pierwsza tyranka wiosną powracająca nad strumienie, w pobliże mostów i farm, gdzie gniazduje. Siedząc wyprostowana, kiwa ogonem^[8].

Żywi się głównie owadami latającymi, takimi jak osy, chrząszcze, ważki, motyle, ćmy, muchówki czy cykady, ale zjada też pająki, kleszcze czy krocionogi, sporadycznie drobne owoce i nasiona^[10].

W sezonie wyprowadza 1 lub 2 lęgi. Gniazdo zakłada w szczelinie, pod nawisem lub okapem budynków, mostów i innych obiektów sztucznych, gdzie pisklęta będą chronione przed warunkami pogodowymi i częściowo przed drapieżnikami. Zanim te obiekty stały się powszechnie dostępne, fibiki oliwkowe wykorzystywały do gniazdowania wychodnie skalne; niekiedy nadal tam gniazdują. Budową gniazda zajmuje się wyłącznie samica. Budulec stanowią błoto, mech i liście zmieszane z łodygami traw i sierścią zwierząt. Gatunek ten często wykorzystuje gniazda z poprzednich lat^[10]. W zniesieniu 2–6 (najczęściej 5^[11]) białawych jaj, niekiedy nakrapianych czerwonawo-brązowo. Okres inkubacji trwa 15–16 dni^[10]. Wysiadywaniem zajmuje się wyłącznie samica, ale pisklęta karmione są przez oboje rodziców^[11]. Młode opuszczają gniazdo po 16–20 dniach od wyklucia^[10]. Pasożytem lęgowym tego gatunku jest starzyk brunatnogłowy (Molothrus ater)^[11].

Status

IUCN uznaje fibika oliwkowego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Organizacja Partners in Flight w 2017 roku szacowała liczebność populacji na około 32 miliony dorosłych osobników^[10]. Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy^[3].

Przypisy

↑ Sayornis phoebe, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
1 2 3 4 Eastern Phoebe (Sayornis phoebe). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-09)]. (ang.).
1 2 Sayornis phoebe, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Contopini Fitzpatrick, 2004 (wersja: 2021-01-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-16].
1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tyrant flycatchers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-02]. (ang.).
↑ Sayornis phoebe. Fossilworks. [dostęp 2014-08-15].
1 2 J. Latham: Index ornithologicus, sive, Systema ornithologiae: complectens avium divisionem in classes, ordines, genera, species, ipsarumque varietates: adjectis synonymis, locis, descriptionibus, &c. Cz. 2. Londini: Sumptibus authoris, 1790, s. 489. (łac.).
1 2 Wiesław Dudziński, Marek Keller, Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Multico, 1994. ISBN 83-7073-059-0.
1 2 Eastern Phoebe Identification. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-03-16]. (ang.).
1 2 3 4 5 Eastern Phoebe Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-03-16]. (ang.).
1 2 3 Ivory, A.: Sayornis phoebe. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. 1999. [dostęp 2021-03-16]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Sayornis phoebe, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[ibc-2] 1 2 3 4 Eastern Phoebe (Sayornis phoebe). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-09)]. (ang.).

[iucn-3] 1 2 Sayornis phoebe, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Contopini Fitzpatrick, 2004 (wersja: 2021-01-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-16].

[ioc-5] 1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tyrant flycatchers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-02]. (ang.).

[6] Sayornis phoebe. Fossilworks. [dostęp 2014-08-15].

[Latham-7] 1 2 J. Latham: Index ornithologicus, sive, Systema ornithologiae: complectens avium divisionem in classes, ordines, genera, species, ipsarumque varietates: adjectis synonymis, locis, descriptionibus, &c. Cz. 2. Londini: Sumptibus authoris, 1790, s. 489. (łac.).

[atlas-8] 1 2 Wiesław Dudziński, Marek Keller, Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Multico, 1994. ISBN 83-7073-059-0.

[aabid-9] 1 2 Eastern Phoebe Identification. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-03-16]. (ang.).

[aablh-10] 1 2 3 4 5 Eastern Phoebe Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-03-16]. (ang.).

[adw-11] 1 2 3 Ivory, A.: Sayornis phoebe. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. 1999. [dostęp 2021-03-16]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]