Gieorgij Malenkow

Gieorgij Malenkow

Георгий Маленков

Gieorgij Malenkow (1954)
Pełne imię i nazwisko	Gieorgij Maksimilianowicz Malenkow
Data i miejsce urodzenia	8 stycznia 1902 Orenburg, gubernia orenburska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	14 stycznia 1988 Moskwa, RFSRR, ZSRR
Sekretarz generalny KC KPZR
Okres	od 5 marca 1953 do 7 września 1953
Pierwsza dama	Walerija Gołubcowa
Poprzednik	Józef Stalin
Następca	Nikita Chruszczow
Przewodniczący Rady Ministrów ZSRR
Okres	od 5 marca 1953 do 8 lutego 1955
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego
Poprzednik	Józef Stalin
Następca	Nikołaj Bułganin
Minister elektrowni ZSRR
Okres	od 9 lutego 1955 do 29 czerwca 1957
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego
Poprzednik	Aleksiej Pawlenko
Następca	Aleksiej Pawlenko
Wiceprzewodniczący Rady Ministrów ZSRR
Okres	od 2 sierpnia 1946 do 5 marca 1953
Przynależność polityczna	Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików) / Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego
Odznaczenia

Gieorgij Maksimilianowicz Malenkow (ros. Георгий Максимилианович Маленков; ur. 26 grudnia 1901^?/8 stycznia 1902 w Orenburgu, zm. 14 stycznia 1988 w Moskwie) – rosyjski polityk komunistyczny, działacz państwowy ZSRR, wysoki funkcjonariusz WKP(b)/KPZR. Jeden z najbliższych współpracowników Józefa Stalina, a po jego śmierci przez niespełna dwa lata (1953–1955) premier ZSRR i faktyczny przywódca tego państwa.

W 1919 wstąpił do Armii Czerwonej, w rok później do Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików). W czasie służby wojskowej był komisarzem politycznym (politrukiem). Następnie studiował w Moskwie. Później był pracownikiem technicznym aparatu partyjnego, od 1927 sekretarzem technicznym Biura Politycznego KC WKP(b). Po XVII zjeździe WKP(b) w lutym 1934 został zastępcą kierownika wydziału kierowniczych organów partyjnych KC WKP(b), od marca 1935 kierownikiem wydziału był Nikołaj Jeżow. W lutym 1936 Malenkow zastąpił Jeżowa na funkcji kierownika wydziału, aktywnie uczestnicząc w przygotowaniu i przeprowadzeniu wielkiej czystki – m.in. osobiście uczestniczył w przesłuchaniach aresztowanych działaczy partyjnych. Wydziałem kierował przez cały okres wielkiego terroru – do roku 1939.

Na XVIII zjeździe WKP(b) w marcu 1939 Malenkow został członkiem KC, sekretarzem KC WKP(b) i kierownikiem wydziału kadr KC (do wiosny 1946). W czasie wojny wszedł w skład Państwowego Komitetu Obrony, był wysyłany często na krytyczne odcinki frontu; kierował też produkcją samolotów. 30 września 1943 otrzymał Medal Sierp i Młot i tytuł Bohatera Pracy Socjalistycznej wraz z Orderem Lenina (w 1945 i 1952 ponownie odznaczono go Orderami Lenina). Od 1944 wicepremier ZSRR, od 1946 członek Biura Politycznego KC WKP(b). Mimo przejściowej niełaski stał się drugą osobą w państwie. W 1949 organizował tzw. sprawę leningradzką, a następnie sprawę „Żydowskiego Komitetu Antyfaszystowskiego”^[1]. W 1952 przewodniczył XIX Zjazdowi WKP(b) i wygłosił na nim referat sprawozdawczy (zgodnie z jego konwencją, Stalin wyłącznie przysłuchiwał się obradom, składającym się głównie z pochwał jego osoby i polityki).

Po śmierci Józefa Stalina w marcu 1953, Malenkow zastąpił go na stanowisku premiera ZSRR^[2]. Przez kolejne kilka dni po 5 marca, tj. do czasu wyboru nowego kierownictwa, jako drugi po Stalinie w hierarchii partyjnej, pełnił też obowiązki generalnego sekretarza partii komunistycznej. Z funkcji sekretarza zrezygnował 14 marca po oskarżeniach o próbę zbytniej konsolidacji władzy^[3]. Nie ulegało wątpliwości, że w nowej sytuacji politycznej, pełniąc również funkcję sekretarza KC KPZR (jednego z pięciu równoprawnych – przewodniczący im Nikita Chruszczow początkowo miał uprawnienia wyłącznie w zakresie koordynacji ich pracy), jest faktycznym przywódcą państwa, ale jego wpływy polityczne systematycznie malały na rzecz Chruszczowa, zwłaszcza po aresztowaniu i straceniu Ławrientija Berii, do czego sam się przyczynił zawiązując sojusz z Chruszczowem^[4].

8 lutego 1955 został zmuszony do złożenia samokrytyki, a plenum KC zwolniło go z funkcji premiera i przesunęło na funkcję wicepremiera i ministra energetyki. Na stanowisku szefa rządu zastąpił go marszałek Nikołaj Bułganin. Prawdziwym przywódcą państwa został Chruszczow, który objął stanowisko I sekretarza KC^[5].

Stosunki między nowym przywódcą a starymi współpracownikami Stalina nie układały się i wreszcie w 1957 „antypartyjna grupa”, w skład której wchodzili Malenkow, Wiaczesław Mołotow, Łazar Kaganowicz, Dmitrij Szepiłow, Nikołaj Bułganin i Klimient Woroszyłow podjęła nieudaną próbę obalenia Chruszczowa. Kariera polityczna Malenkowa dobiegła końca, od 1957 pracował jako dyrektor elektrowni, a w 1961 został zwolniony na emeryturę i wydalony z partii. Nie odebrano jednak jego przywilejów: bezpłatnej daczy i zaopatrzenia^[6]. Pochowany na Cmentarzu Kuncewskim w Moskwie^[7].

• Маленков Георгий Максимилианович (ros.)
• Маленков Георгий Максимилианович na portalu hrono.ru (ros.)
• S. Bialer, Stalin's succesors: Leadership, Stability and Change in the Soviet Union, Cambridge, 1980
• Wiera Dawydowa, Leonard Gendlin, Wyznania kochanki Stalina, Wydawnictwo WP MOST, Warszawa, 1990, tłum. Krzysztof Kowalski
• A. Werth, Russia, the Post-War Years, Nowy Jork, 1972
• Aleksandr Fursenko: Khrushchev's Cold War. W.W. Norton & Co., 2006. ISBN 978-0-393-05809-3. (ang.).
• William Taubman: Khrushchev: The Man and His Era. W.W. Norton & Co., 2003. ISBN 978-0-393-32484-6. (ang.).
• William J. Tompson: Khrushchev: A Political Life. St. Martin's Press, 1995. ISBN 978-0-312-12365-9. (ang.).
• Маленков Георгий Максимилианович na portalu warheroes.ru (ros.)