Gołąb kasztanowaty
| Columba thomensis[1] | |||
| Bocage, 1888 | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
gołąb kasztanowaty | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Gołąb kasztanowaty[3] (Columba thomensis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny gołębiowatych (Columbidae), występujący na Wyspie Świętego Tomasza. Gatunek słabo poznany, zagrożony wyginięciem.
Występowanie
Gołąb kasztanowaty występuje endemicznie na Wyspie Świętego Tomasza[2][4]. Zamieszkuje głównie południową, zachodnią i środkową część wyspy, praktycznie zniknął z suchszej i najbardziej zaludnionej części północno-wschodniej[2]. Dawniej zasięg tego ptaka obejmował także wysepkę Ilhéu das Rolas położoną na południe od głównej wyspy[5][6].
Systematyka
Taksonomia
Gatunek po raz pierwszy opisany naukowo przez J.V.B. du Bocage’a w 1888 roku pod nazwą Columba arquatrix var. thomensis[7]. Jako miejsce typowe autor wskazał Wyspę Świętego Tomasza[7]. Ściśle związany z gołębiem żółtookim (C. arquatrix), gołębiem kameruńskim (C. sjostedti) i gołębiem śniadym (C. pollenii) i czasami wszystkie cztery taksony uznawane są za jeden gatunek[5]. Występujący w Azji gołąb himalajski (C. hodgsonii) również może należeć do tej grupy[5]. Takson monotypowy, nie wyróżniono podgatunków[4][8].
Etymologia
Nazwa rodzajowa pochodzi od łacińskiego słowa columba – „gołąb”. Epitet gatunkowy pochodzi od nazw wyspy São Tomé lub São Thomé, miejsca występowania tego ptaka[9].
Morfologia
Długość ciała 37–40 cm, masa ciała samców 520–530 g, samic 350 g[5]. Cała głowa koloru ciemnoszarego, pióra na szyi lancetowate, ale mniejsze niż u gołębia żółtookiego i gołębia kameruńskiego, każde pióro czarne z niebiesko-szaro-perłowym połyskiem na końcówkach. Szyja z odcieniem ciemnofioletowym. Okrywa ciemnokasztanowata, grzbiet i kuper popielato-czarny, pokrywy podskrzydłowe ciemnobrązowe. Spód ciała mocno bordowy, brzuch i boki z małymi białymi plamami. Tęczówki oliwkowobrązowe lub oliwkowoszare, dziób żółtawy, nogi żółte. Samica podobna, ale bardziej matowa, piersi oraz górna część skrzydeł głównie ciemnobrązowe, z plamami, jak u samców. Osobniki młodociane ciemnobrązowe, na skrzydłach brakuje białych plam, pióra obszyte kolorem kasztanowatym[5].
Ekologia
Ptak najprawdopodobniej osiadły, zamieszkujący pierwotne lasy do wysokości 2024 m n.p.m., jednak we wschodniej części wyspy występuje tylko powyżej 1300 m n.p.m.[5]
Skład pożywienia słabo poznany, zaobserwowano jak spożywa jagody gatunku Scheffleria mannii[5].
Brak informacji na temat rozrodu i wychowania młodych[5].
Status i ochrona
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii EN (zagrożony wyginięciem)[2]. Globalną populację szacuje się na 2600–3700 dorosłych osobników, a jej trend ocenia się jako spadkowy[2][6]. Główne zagrożenie dla gatunku stanowi myślistwo; ponadto lasy na wyspie (zwłaszcza na północy) są zagrożone przez wycinkę drzew dla pozyskania drewna oraz ekspansję i intensyfikację rolnictwa[2][6]. Gatunek ten wymarł na Ilhéu das Rolas z powodu dużych zniszczeń lasu[5].
Przypisy
- ↑ Columba thomensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- 1 2 3 4 5 6 BirdLife International, Columba thomensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2024-2 [dostęp 2025-02-24] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Columbinae Leach, 1819 - gołębie (Wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-24].
- 1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pigeons. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-05]. (ang.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 L.F. Baptista, P.W. Trail, H.M. Horblit: Sao Tome Olive-pigeon (Columba thomensis). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2015. [dostęp 2015-10-25]. (ang.).
- 1 2 3 Species factsheet: Sao Tome Olive-pigeon Columba thomensis [online], BirdLife International, 2021 [dostęp 2025-02-24] (ang.).
- 1 2 J.V.B. du Bocage. Oiseaux nouveaux de Tile de St. Thomé. „Jornal de sciencias mathematicas, physicas e naturaes publicado sob os auspicios Academia Real das Sciencias de Lisboa”. 12, s. 230, 232, 1887–1888. (fr.).
- ↑ D. Lepage: Goląb kasztanowaty Columba thomensis Bocage, 1888. Avibase. [dostęp 2015-10-25].
- ↑ Thomensis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia gołębia kasztanowatego i krótki film. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).