Gubernator generalny Kanady

Gubernator generalny Kanady

Governor General of Canada / Gouverneure générale du Canada

Obecny
Gubernator generalna od 2021 – Mary Simon
Stanowisko
Państwo	Kanada
Data utworzenia	1627
Pierwszy	Samuel de Champlain
Obecny	Mary Simon
Obecny od	26 lipca 2021
Siedziba	Rideau Hall i Citadelle de Québec
Strona internetowa

Gubernator generalny Kanady – najstarsza instytucja polityczna w Kanadzie. Gubernator generalny jest namiestnikiem monarchy Kanady, który jest głową Kanady. Dawniej gubernator generalny sprawował realną władzę nad koloniami brytyjskimi w Kanadzie. Współcześnie wykonuje funkcje głównie reprezentacyjne i honorowe, choć z szerokimi uprawnieniami konstytucyjnymi, z których może skorzystać w sytuacjach wyjątkowych. Jest wodzem naczelnym kanadyjskich sił zbrojnych. Gubernator generalny mianowany jest przez monarchę, współcześnie za radą premiera Kanady, zwykle na okres pięciu lat. Oficjalną rezydencją gubernatora generalnego jest Rideau Hall w Ottawie. Drugą rezydencją, w której spędza zazwyczaj kilka tygodni w roku jest La Citadelle w Quebecu.

Gubernator generalny Nowej Francji był przedstawicielem i namiestnikiem króla Francji. Jego władza była jednak znacznie ograniczona przez drugi urząd: intendenta. Gubernator sprawował funkcje reprezentacyjne, kierował polityką zagraniczną oraz był dowódcą sił zbrojnych, natomiast intendent zajmował się sprawami administracyjnymi. Brak jasnego oddzielenia kompetencji obu urzędów powodował częste konflikty personalne, a wpływ na politykę uzyskiwała osoba o silniejszej osobowości lub mająca większe poparcie na dworze w Paryżu.

Gubernator generalny Brytyjskiej Kanady był przedstawicielem i namiestnikiem króla lub królowej Anglii. Sprawował pełną polityczną, militarną i administracyjną władzę w kolonii. Mimo że istniały w obu częściach Kanady (Górna Kanada i Dolna Kanada) wybieralne zgromadzenia legislacyjne, spełniały one wyłącznie rolę doradczą. W istocie gubernatorzy najczęściej ignorowali zdanie wyborców, współpracując z konserwatywnymi elitami brytyjskich lojalistów. Taki stan rzeczy doprowadził do wybuchu niezadowolenia społecznego w postaci rebelii roku 1837.

Po wprowadzeniu Unii gubernator generalny stracił część swojej władzy na rzecz wybieralnego i posiadającego poparcie w zgromadzeniu legislacyjnym rządu (rządu przedstawicielskiego – responsible government). Mimo tego gubernator zachowywał dużą część swej poprzedniej władzy. To on powoływał i dymisjonował rządy, niekiedy wbrew woli wyborców oraz posiadał prawa odwoływania ustaw, jeśli jego zdaniem były sprzeczne z interesami brytyjskimi.

Do zakresu uprawnień i obowiązków gubernatora generalnego wchodzą

• Reprezentowanie suwerena (monarchy) w Kanadzie – w związku z faktem, że na wzór westminsterski parlament Kanady ma strukturę trójczłonową – Korona, Senat i Izba Gmin, gubernator generalny ma obowiązek i przywilej zastępowania króla (lub królowej) we wszystkich jej normalnych funkcjach, do których należą:
  • zapewnienie ciągłości władzy
  • zatwierdzanie ustaw
  • wygłaszanie „mowy tronowej”
  • zwoływanie, otwieranie i zamykanie sesji parlamentu
  • rozwiązywanie parlamentu i zarządzanie wyborów
  • przyjmowanie przysięgi od premiera, Sędziego Najwyższego i członków gabinetu (ministrów)
• Mianowanie senatorów na podstawie wskazówek premiera
• Reprezentowanie niepodległości Kanady
  • gubernator generalny przyjmuje listy uwierzytelniające od ambasadorów obcych krajów, wita także głowy obcych państw i inne ważne osobistości przybywające oficjalnie do Kanady.
  • gubernator generalny jest konstytucyjnym zwierzchnikiem Commander-in-Chief kanadyjskich sił zbrojnych.
• Przyznawanie wyróżnień, orderów
  • The Order of Canada – najwyższe odznaczenie przyznawane w Kanadzie
  • Order of Military Merit – najwyższe odznaczenie wojskowe w Kanadzie
  • Decoration of Bravery – honorujące osoby za nadzwyczajną odwagę
  • Caring Canadian Award – wyróżnienie za osiągnięcia w działalności społecznej
• Przyznawanie herbów – gubernator generalny stoi na czele Canadian Heraldic Authority przyznającego herby osobom i instytucjom w Kanadzie. Nadawanie emblematów heraldycznych nie jest tożsame z tytułami szlacheckimi, które w Kanadzie nie istnieją. Prawo zabrania też obywatelom kanadyjskim przyjmowania tytułów szlacheckich od obcych państw (np. król nie może nadać obywatelowi kanadyjskiemu godności lorda, gdyż jest to tytuł angielski).
• Zapewnianie spójności państwowej i przywództwo moralne – poprzez uczestniczenie w ważnych uroczystościach państwowych i lokalnych, kontakty z siłami politycznymi, reprezentantami mniejszości kulturalnych i ważnych organizacji społecznych i kulturalnych.

Zwracając się do gubernatora generalnego używa się następującej formuły: His Excellency the Right Honourable / Son Excellence le très honorable gdy jest nim mężczyzna lub Her Excellency the Right Honourable / Son Excellence la très honorable gdy jest nim kobieta.

Znakiem gubernatora generalnego jest flaga z herbem. Flaga zawsze poprzedza osobę gubernatora i zawieszona jest na maszcie przed budynkiem, w którym aktualnie gubernator się znajduje. Herb i flaga zostały nadane gubernatorowi przez królową Kanady w 1981 r. i są wzorowane na poprzedniej fladze używanej od 1931 r. Przed tą datą gubernatorzy generalni używali swoich własnych herbów rodowych.

W 1968 królowa nadała generalnym gubernatorom Kanady status wicekrólewski. W związku z tym przysługuje im odgrywanie hymnu powitalnego, gdy wstępują lub opuszczają miejsce oficjalnych spotkań. Hymn gubernatora generalnego złożony jest z sześciu pierwszych taktów hymnu monarchy God Save the King, a następnie cztery pierwsze i cztery ostatnie takty hymnu Kanady O Canada.

Gubernatorowi generalnemu wraz z objęciem urzędu przyznawane są następujące insygnia:

• The Order of Canada
• The Order of Merit of the Police Forces
• The Most Venerable Order of the Hospital of St. John of Jerusalem
• The Canadian Centennial Medal
• The Commemorative Medal for the 125th Anniversary of the Confederation of Canada
• The Queen’s Golden Jubilee Medal
• The Canadian Forces Decoration

• Rulers.org