István Bethlen

István Bethlen

Data i miejsce urodzenia	8 października 1874 Gernyeszeg
Data i miejsce śmierci	5 października 1946 Budapeszt
Premier Królestwa Węgier
Okres	od 14 kwietnia 1921 do 24 sierpnia 1931
Przynależność polityczna	Partia Jedności
Poprzednik	Pál Teleki
Następca	Gyula Károlyi
Odznaczenia

István Bethlen (ur. 8 października 1874 w Gornești, zm. 5 października 1946 w Moskwie) – węgierski polityk, poseł do Sejmu Krajowego w 1901–1918, i Izby Reprezentantów Zgromadzenia Narodowego w 1920–1939, premier w 1921–1931^[1]; arystokrata, hrabia.

Urodził się w 1874 w Austro-Węgrzech we wsi Gorneşti (obecna Rumunia). Pochodził z rodziny transylwańskich arystokratów.

W 1901 Bethlen został wybrany do węgierskiego Parlamentu z ramienia Liberałów. W 1919 był jednym z reprezentantów nowego rządu Węgier podczas konferencji pokojowej w Paryżu. W międzyczasie na Węgrzech upadł rząd, a w jego miejsce powstała komunistyczna Węgierska Republika Rad pod przywództwem Béli Kuna. Po powrocie do kraju dołączył do rządu antykomunistycznego założonego m.in. przez Miklósa Horthy'ego, którego siedziba mieściła się w Segedynie.

W 1920, po odbiciu władzy z rąk komunistów, Horthy został wybrany na regenta Królestwa Węgier. Po nieudanej próbie zamachu stanu i restauracji monarchii Habsburgów na Węgrzech w marcu 1921 Bethlen został poproszony przez Horthy'ego o objęcie funkcji premiera Węgier.

Bethlenowi udało się zjednoczyć dwie najsilniejsze węgierskie warstwy społeczne: żydowskich przedsiębiorców z Budapesztu oraz ziemiaństwo z rolniczych terenów kraju. Co więcej, udało mu się również doprowadzić do porozumienia ze związkami zawodowymi, które poparły jego rząd, co osłabiło tarcia społeczne w polityce wewnętrznej, dzielące węgierską scenę polityczną.

Ponadto, Rząd Bethlena wprowadził Węgry w struktury Ligi Narodów oraz doprowadził do bliskiego sojuszu z faszystowskimi Włochami. Za porażkę Bethlena można uznać m.in. niepodjęcie prób rewizji Traktatu z Trianon, wymuszonego na Węgrzech przez siły Ententy po przegranej mocarstw centralnych w Wielkiej Wojnie, który obciążał państwo węgierskie licznymi niekorzystnymi zobowiązaniami i warunkami (porównywalnymi z Traktatem Wersalskim nałożonym na Niemcy czy traktatem w Saint-Germain-en-Laye nałożonym na Austrię).

Wielki kryzys na Węgrzech doprowadził do radykalizacji węgierskiej sceny politycznej, którą zdominowali zwolennicy skrajnej prawicy. Spowodowało to odwołanie Bethlena z funkcji premiera w 1931. Na jego miejsce Horthy powołał Gyulę Karolyi’ego, który jednak szybko został zastąpiony przez Gyulę Gömbösa - faszystę znanego ze swojego antysemityzmu.

Jako jeden z nielicznych węgierskich polityków, Bethlen był przeciwnikiem sojuszu z Niemcami. Kiedy III Rzesza zaczęła tracić inicjatywę w trakcie II wojny światowej, próbował, bez powodzenia, doprowadzić do zawarcia układu pokojowego pomiędzy Węgrami a aliantami.

W kwietniu 1945, po zdobyciu Budapesztu przez wojska radzieckie, został aresztowany i wysłany do Związku Radzieckiego. Zmarł 5 października 1946 w moskiewskim więzieniu.

• Tadeusz Kopyś: Polityka zagraniczna Węgier w latach 1867–1945. Kraków: WUJ, 2018. ISBN 978-83-233-4471-1.
• Rothschild, Joseph: East Central Europe Between the Two World Wars. University of Washington Press (1990)
• Seton-Watson, Hugh: Eastern Europe between the wars, 1918-1941. Cambridge : University Press, (1945)

• Artykuł poświęcony Istvanowi Bethlen. konzervatorium.hu. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-31)].