Język enggano

Enggano
Obszar

wyspa Enggano (Indonezja)

Liczba mówiących

700 (2010)

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
UNESCO 2 wrażliwy↗
Ethnologue 6b zagrożony↗
Kody języka
ISO 639-3 eno
IETF eno
Glottolog engg1245
Ethnologue eno
BPS 0060 6
WALS eno
Występowanie
Ilustracja
Lokalizacja wyspy Enggano (kolor czerwony)
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język enggano – język austronezyjski używany na wyspie Enggano (na południowy zachód od Sumatry) w indonezyjskiej prowincji Bengkulu[1][2]. Według danych z 2010 roku posługuje się nim 700 osób[3]. Inne szacunki sugerują, że ma 1500 użytkowników[4][5].

Jego klasyfikacja i związki genetyczne z innymi językami nie zostały dobrze ustalone; przypuszczano, że jest językiem izolowanym z wpływami leksykalnymi o podłożu austronezyjskim[2]. Według innej propozycji (2015) jest to jednak język austronezyjski, ale znacząco odrębny od pozostałych przedstawicieli tej rodziny (tworzący samodzielną gałąź języków malajsko-polinezyjskich)[6]. Najbliższy związek mógłby łączyć go z językami innych wysp u zachodniego wybrzeża Sumatry (simeulue, sikule, nias, mentawai) oraz językami batackimi[7]. Bywał też rozpatrywany jako język mieszany[8].

Jest potencjalnie zagrożony wymarciem, jako że posługuje się nim niewielka społeczność[9]. Od I poł. XX w. za sprawą działalności misjonarzy rozpowszechniał się język malajski[10]. W późniejszym okresie do spadku żywotności enggano przyczyniły się migracje ludności i zawieranie małżeństw mieszanych[2]. W szerokim użyciu jest narodowy język indonezyjski[3]. Odnotowano, że indonezyjski stał się dominującym środkiem komunikacji wśród najmłodszej grupy wiekowej[4]. Jednocześnie we wsiach centralnych (Meok, Apoho, Malakoni) enggano pozostaje w stosunkowo intensywnym użyciu[5][11]. W edukacji, administracji i sytuacjach oficjalnych wykorzystywany jest język indonezyjski[12].

Zidentyfikowane źródła zapożyczeń w enggano to język malajski oraz różne języki Sumatry[13]. Najbliższy geograficznie język, który oddziałuje na enggano, to malajski centralny (odmiana z rejonu Bengkulu); na lokalną sytuację językową wpływają również minangkabau (regionalny język handlowy) i narodowy indonezyjski[12]. Malajski z Bengkulu oraz indonezyjski stanowią środki komunikacji międzygrupowej[14].

Nie odnotowano różnic dialektalnych[15][16]. Dostępne dane sugerują, że niegdyś enggano wykazywał większe zróżnicowanie wewnętrzne (w zakresie leksyki i fonologii); poza odmianami z wyspy Enggano istniały dialekty okolicznych wysp (Pulau Satu, Pulau Dua, Pulau Bangkai, Pulau Merbau)[10]. Wyspy te przestały być zamieszkane[16].

Nazwie „enggano”, odnoszonej do wyspy, grupy etnicznej i języka, przypisuje się obce pochodzenie. Według popularnego poglądu została nadana przez portugalskich podróżników (port. engano – „oszustwo, błąd”), który przybyli na wyspę Enggano, sądząc, że dotarli na Sumatrę[17]. Według innej propozycji określenie „enggano” wywodzi się od wyrażenia „ej, jedzmy” (εε kanↄ̃ↄ̃) w miejscowym języku[10].

Badaniem enggano zajmował się Hans Kähler, który zebrał pewne dane gramatyczne i leksykalne oraz materiały tekstowe[5][11]. W 1987 roku wydano słownik Enggano-deutsches Wörterbuch[18]. W języku indonezyjskim powstało opracowanie Morfologi dan sintaksis bahasa Enggano (1994), wydane pod auspicjami Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa[19]. Enggano jest zapisywany przy użyciu różnych wersji ortografii; w obrębie społeczności często stosuje się pisownię wzorowaną na ortografii indonezyjskiej, z ewentualnymi modyfikacjami[20]. W języku enggano tworzy się poezję[2].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Yoder 2014 ↓, s. 1.
  2. 1 2 3 4 M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Enggano, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [dostęp 2020-12-12] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-30] (ang.).
  3. 1 2 Brendon E. Yoder: Enggano. Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-30)]. (ang.).
  4. 1 2 Enggano. Faculty of Linguistics, Philology and Phonetics, University of Oxford. [dostęp 2024-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-09-21)]. (ang.).
  5. 1 2 3 Gede Primahadi Wijaya Rajeg i inni, Retro-digitising the Enggano-German dictionary: Challenges and prospects, University of Oxford, 2023, DOI: 10.25446/oxford.22141190 [zarchiwizowane z adresu 2023-06-01] (ang.).
  6. ↑ Owen Edwards, The Position of Enggano within Austronesian, „Oceanic Linguistics”, 54 (1), 2015, s. 54–109, DOI: 10.1353/ol.2015.0001, ISSN 0029-8115, OCLC 5861251748, JSTOR: 43897617 [dostęp 2021-08-18] (ang.).
  7. ↑ Adelaar 2024 ↓, s. 128.
  8. ↑ Blench 2014 ↓, s. 3.
  9. ↑ Nikelas, Rasyad i Semi 1994 ↓, s. 116.
  10. 1 2 3 Crowley 2020 ↓, s. 4.
  11. 1 2 Hemmings i in. 2023 ↓, s. 3.
  12. 1 2 Yoder 2014 ↓, s. 4.
  13. ↑ Blench 2014 ↓, s. 12.
  14. ↑ Yoder 2014 ↓, s. 5.
  15. ↑ Nikelas, Rasyad i Semi 1994 ↓, s. 9.
  16. 1 2 Yoder 2014 ↓, s. 13.
  17. ↑ Yoder 2014 ↓, s. 2.
  18. ↑ Hans Kähler, Enggano-deutsches Wörterbuch, Berlin: D. Reimer, 1987 (Veröffentlichungen des Seminars für Indonesische und Südseesprachen der Universität Hamburg 14), ISBN 978-3-496-00178-2, OCLC 18191699 (niem.).
  19. ↑ Nikelas, Rasyad i Semi 1994 ↓.
  20. ↑ Hemmings i in. 2023 ↓, s. 5.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

  • Enggano. Faculty of Linguistics, Philology and Phonetics, University of Oxford. [dostęp 2024-09-21]. (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.