Języki fleksyjne

Języki fleksyjne – języki syntetyczne cechujące się rozbudowaną strukturą morfologiczną, której jednostki służą do wyrażania stosunków syntaktycznych. Podstawowym zjawiskiem morfologicznym jest fleksja, czyli binarne tworzenie form gramatycznych z podstawy i formantu[1].

Języki fleksyjne od aglutynacyjnych różni zakres znaczeń gramatycznych wyrażanych przez pojedynczy morfem. W językach aglutynacyjnych morfemy mają charakter monofunkcyjny, tzn. każdy z nich przekazuje jedną informację gramatyczną. W językach fleksyjnych powszechna jest polifunkcyjność morfemów, co sprawia, że informacje gramatyczne są łączone w jednym afiksie. Np. liczbę mnogą węgierskiego wyrazu ház (dom) urabia się za pomocą formantu -ak, elativus jest natomiast – zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej – wyrażany za pomocą formantu -ból. Z kolei w języku słowackim (będącym językiem fleksyjnym) nierozkładalna morfologicznie końcówka -ov (w wyrazie domov) jednocześnie wyraża przypadek (dopełniacz) i liczbę (mnogą)[2].

Dla języków fleksyjnych charakterystyczne są wariacje wewnątrz podstawy lub na poziomie szwu morfemowego; formant może wykazywać wariantywność, w tym przyjmować postać formantu zerowego[1]. Na przykład biernik liczby pojedynczej w języku słowackim jest wyrażany za pomocą różnych morfemów: chlapc – a, žen – u, dom – 0; z kolei w języku węgierskim występuje jednolita forma, z ewentualną wokalizacją: fiú – t, nő – t, ház – at[2]. W językach fleksyjnych znane są również takie zjawiska jak homonimia i polisemia formantów gramatycznych[1].

Nie jest znany czysty język fleksyjny[1]. Języki klasyfikowane jako fleksyjne (ze względu na przewagę cech fleksyjnych) mogą jednocześnie wykazywać cechy izolujące czy aglutynacyjne[3].

Typowym przykładem języka fleksyjnego jest łacina[1]. Charakter fleksyjny wykazują również takie języki jak: polski[4], czeski, słowacki[2], rosyjski, arabski, nawaho (USA)[5] czy też rekonstruowany praindoeuropejski. Bułgarski i macedoński, w odróżnieniu od pozostałych języków słowiańskich, są klasyfikowane jako języki analityczne[2].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 Jozef Mistrík i inni, Encyklopédia jazykovedy, Bratislava: Obzor, 1993, s. 138, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
  2. 1 2 3 4 Juraj Dolník, Základy lingvistiky, Bratislava: Stimul, 1999, s. 99–103, ISBN 80-85697-95-5, OCLC 43470637 (słow.).
  3. ↑ Christian Bentz, Adaptive Languages: An Information-Theoretic Account of Linguistic Diversity, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018 (Trends in Linguistics. Studies and Monographs 316), s. 90, DOI: 10.1515/9783110560107, ISBN 978-3-11-055777-0, ISBN 978-3-11-056010-7, ISBN 978-3-11-055758-9, OCLC 1041979271 (ang.).
  4. ↑ Vlasta Juchniewiczová, Ku klasifikácii prídavných mien v slovenčine a v poľštine, [w:] Halina Mieczkowska, Julian Kornhauser (red.), Studia slawistyczne, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 1998 (Prace Instytutu Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego 17), s. 229–234, ISBN 978-83-7052-896-6, OCLC 44494286 (słow.), patrz s. 229.
  5. ↑ Kim Ballard, The Stories of Linguistics: An Introduction to Language Study Past and Present, London: Palgrave, 2016, s. 115, ISBN 978-1-137-00067-5, ISBN 978-1-137-09563-3, OCLC 962434621 [dostęp 2025-05-28] (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.