Język ponosakan

Ponosakan
Obszar

Celebes Północny (Indonezja)

Liczba mówiących

4 (2014)[1]

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 8a umierający↗
Kody języka
ISO 639-3 pns
IETF pns
Glottolog pono1240
Ethnologue pns
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język ponosakan (a. ponasakan[2][3], ponosaken[4], ponosokan[5]), także: belang, tou-bélang (a. toöembélang)[6] – prawie wymarły język austronezyjski, który był używany w rejonie miasta Belang w indonezyjskiej prowincji Celebes Północny (w północno-wschodniej części wyspy Celebes)[2][7].

Jest przedstawicielem języków filipińskich[8]. Ze względu na swoją lokalizację bywa zaliczany do języków minahaskich (w ujęciu geograficznym)[9]. Niemniej jest wyraźnie bliżej spokrewniony z językiem mongondow[10] bądź wręcz chodzi o jego dialekt[11][12]. W 1925 r. N. Adriani określił go jako archaiczną odmianę mongondow[13][14]. Spośród języków gorontalo-mongondow wyróżnia się konserwatywnym charakterem gramatyki i fonologii[15]. Lud Ponosakan miał przybyć z regionu Mongondow, w okresie konfliktu między Minahasa a Mongondow[16]; według miejscowego folkloru Mongondow i Ponosakan to siostrzane grupy etniczne, przy czym Mongondow wyemigrowali dalej na zachód[17].

Jego użytkownicy zamieszkiwali cztery główne miejscowości: Belang, Borgo, Buku i Tababo, a po części również wieś Molompar, którą dzielili z użytkownikami języka ratahan[18]. Znalazł się pod presją malajskiego miasta Manado (lingua franca) i indonezyjskiego (wykorzystywanego w edukacji)[19]. Rozpowszechniły się małżeństwa mieszane, m.in. z grupami Gorontalo i Minahasa[20].

Wyniki badań z lat 80. XX w. sugerowały, że został w ogromnej mierze wyparty przez malajski (często służył wręcz jako tajny język starszego pokolenia)[21]. Według szacunków z 1991 r. miał wówczas 2 tys. użytkowników[22][23]. W latach 90. wciąż pozostawał w użyciu, aczkolwiek w ograniczonym zakresie; o ile w dwóch wsiach posługiwały się nim jedynie osoby w podeszłym wieku (powyżej 60 lat), to w miejscowości Buku znały go także młodsze grupy wiekowe (30–40 lat), a według lokalnych doniesień wciąż bywał przekazywany dzieciom (przy czym nie zaobserwowano, by był szeroko używany)[24]. W 2007 r. J.W. Lobel ocenił, że ponosakan ma mniej niż 10 użytkowników, którzy potrafią formułować w nim zdania[25]. W 2014 r. językiem tym władały cztery osoby, które zachowały dobrą jego znajomość[1]. Według doniesień z 2024 r. kompetencje językowe młodszych grup wiekowych nie wykraczają poza opanowanie pewnego zbioru utartych wyrażeń w języku ponosakan[26].

Do osłabienia pozycji języka ponosakan przyczyniły się nasilone kontakty z innymi grupami etnicznymi i małżeństwa mieszane; procesowi temu towarzyszył zanik rodzimej kultury[27]. W II poł. XX w. liczbę jego użytkowników szacowano na 2–5 tys. osób, jednak prawdopodobnie dane te są mało dokładne. Początków redukcji przekazu międzypokoleniowego można się doszukiwać w latach 20. i 30. XX w., na długo przed rozwojem szkolnictwa indonezyjskiego[28]. Dostępne informacje sugerują, że już w latach 50. ponosakan nie był powszechnie przyswajany jako język ojczysty wśród etnicznej ludności Ponosakan[29].

Do pocz. XXI w. pozostawał bliżej nieopisany. Wiele dostępnych materiałów ogranicza się właściwie do danych leksykalnych[15], istnieje także mało obszerny opis fonologiczny z 1991 r.[5] Również sama społeczność Ponosakan rzadko kiedy była wzmiankowana w zapiskach historycznych[30]. Od 2007 r. badania nad tym językiem prowadził J.W. Lobel, który opisał pewne aspekty jego gramatyki wraz z omówieniem fonologii oraz sytuacji socjolingwistycznej[31]. Lokalnie podjęto działania na rzecz dokumentacji i rewitalizacji ponosakan, m.in. poprzez opracowanie materiałów leksykograficznych i wprowadzenie podstaw języka do programu szkolnego (od 2024 r.)[26].

Przypisy

  1. 1 2 Lobel 2015 ↓, s. 396.
  2. 1 2 David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Ponosakan, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2019-06-06] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
  3. ↑ Barbara F. Grimes i inni, Listing of Austronesian languages, [w:] Darrell T. Tryon (red.), Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995 (Trends in Linguistics. Documentation 10), s. 244, DOI: 10.1515/9783110884012.1.201, ISBN 978-3-11-088401-2, OCLC 868970232 [dostęp 2022-08-06] (ang.).
  4. ↑ R.Z. Leirissa, Minahasa di awal perang kemerdekaan Indonesia: peristiwa Merah-Putih dan sebab-musababnya, Jakarta: Pustaka Sinar Harapan dan Yayasan Malesung Rondor, 1997, s. 21, ISBN 978-979-416-465-5, OCLC 38257887 [dostęp 2023-01-12] (indonez.).
  5. 1 2 Danie i in. 1991 ↓.
  6. ↑ David Mead: Ponosakan. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-01-12]. (ang.).
  7. ↑ Lobel 2015 ↓, s. 398 (Map. 1), s. 429.
  8. ↑ Zorc, Lobel i Hall 2024 ↓, s. 85.
  9. ↑ Sneddon 1970 ↓, s. 12–13.
  10. ↑ Lobel 2015 ↓, s. 399.
  11. ↑ Watuseke 1956 ↓, s. 3.
  12. ↑ Watuseke 1977 ↓, s. 128.
  13. ↑ Sneddon 1970 ↓, s. 15–16.
  14. ↑ Adriani 1925 ↓, s. 135.
  15. 1 2 Lobel 2015 ↓, s. 397.
  16. ↑ Merrifield i Salea 1996 ↓, s. 8.
  17. ↑ Lobel 2015 ↓, s. 429.
  18. ↑ Merrifield i Salea 1996 ↓, s. 293.
  19. ↑ Danie i in. 1991 ↓, s. 6, 24–25.
  20. ↑ Danie i in. 1991 ↓, s. 21.
  21. ↑ Danie i in. 1991 ↓, s. 25.
  22. ↑ Danie i in. 1991 ↓, s. 66.
  23. ↑ J. Noorduyn, A Critical Survey of Studies on the Languages of Sulawesi, Leiden: KITLV Press, 1991 (Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde: Bibliographical series 18), s. 53, ISBN 90-6718-028-9, OCLC 24778246 (ang.).
  24. ↑ Merrifield i Salea 1996 ↓, s. 8, 128–129.
  25. ↑ Lobel 2015 ↓, s. 432.
  26. 1 2 Famega Syavira Putri: Bahasa: Kisah penutur terakhir bahasa Ponosakan di Sulawesi Utara yang hampir punah. BBC News Indonesia, 2024-11-01. [dostęp 2024-11-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-11-03)]. (indonez.).
  27. ↑ Lobel 2015 ↓, s. 429–430.
  28. ↑ Lobel 2015 ↓, s. 431–432.
  29. ↑ Lobel 2015 ↓, s. 430.
  30. ↑ Danie i in. 1991 ↓, s. 13–14.
  31. ↑ Lobel 2015 ↓.

Bibliografia

  • Jason William Lobel, Ponosakan: A Dying Language of Northeastern Sulawesi, „Oceanic Linguistics”, 54 (2), 2015, s. 396–435, DOI: 10.1353/ol.2015.0022, ISSN 1527-9421, OCLC 7973568496, JSTOR: 43897709 (ang.).
  • N. Adriani, De Minahasische Talen, „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde”, 81 (1), 1925, s. 134–164, DOI: 10.1163/22134379-90001541, ISSN 0006-2294, OCLC 6015496710, JSTOR: 20770152 (niderl.).
  • J. Akun Danie i inni, Fonologi bahasa Ponosokan, Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1991, ISBN 979-459-117-3, OCLC 28961981 [dostęp 2023-01-12] (indonez.).
  • Scott Merrifield, Martinus Salea, North Sulawesi Language Survey, Dallas: Summer Institute of Linguistics, 1996 (Publications in Sociolinguistics 1), ISBN 1-55671-000-3, OCLC 36657959 (ang.).
  • James N. Sneddon, The Languages of Minahasa, North Celebes, „Oceanic Linguistics”, 9 (1), 1970, s. 11–36, DOI: 10.2307/3622930, ISSN 0029-8115, OCLC 5546308537, JSTOR: 3622930 (ang.).
  • F.S. Watuseke, Bahasa Tondano, „Bahasa dan budaja”, 4/5, 1956, s. 3–14 (indonez.).
  • F.S. Watuseke, ‘Kolano’ in the Tondano Language, [w:] C. Court, R.A. Blust, F.S. Watuseke, Papers in Borneo and Western Austronesian linguistics No. 2, Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1977 (Pacific Linguistics A-33), s. 123–132, DOI: 10.15144/PL-A33, ISBN 0-85883-164-3, OCLC 7614413 [dostęp 2022-12-24] (ang.).
  • R. David Zorc, Jason W. Lobel, William Hall, Historical linguistics of the Philippines, [w:] K. Alexander Adelaar, Antoinette Schapper (red.), The Oxford Guide to the Malayo-Polynesian Languages of Southeast Asia, Oxford: Oxford University Press, 2024, s. 79–94, DOI: 10.1093/oso/9780198807353.003.0007, ISBN 978-0-19-880735-3, ISBN 978-0-19-253426-2, OCLC 1449546728 (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Jason Lobel i inni, Ponosakan Talking Dictionary [online], Living Tongues Institute for Endangered Languages, 2015 [dostęp 2023-01-14] (ang. • indonez.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.