Jan Jamróz

Nie godząc się z realiami okupacyjnymi, zaangażował się czynnie w działalność konspiracyjną, podejmując współpracę z kpt. Janem Barcikiem „Sołą” i przyjmując partyzancki pseudonim Maczuga. Wiosną 1940 roku objął dowództwo nad drużyną dywersyjno-partyzancką Związku Walki Zbrojnej obwodu oświęcimskiego, liczącą około 12 ludzi.

W wyniku rozbicia obwodu oświęcimskiego ZWZ/AK przez Gestapo w październiku 1942 roku drużyna Jamroza straciła sześciu żołnierzy. Po reorganizacji obwodu, wiosną 1943 roku awansowany został do stopnia sierżanta, objął jednocześnie stanowisko zastępcy dowódcy Zgrupowania Partyzanckiego „Sosienki”^[1]. Wspólnie z kpt. Janem Wawrzyczkiem przyjmował przysięgę od partyzantów w sosnowym młodniku w Bielanach, od którego oddział przyjął swoją nazwę. Po dokonaniu podziału zgrupowania na kompanie, „Maczuga” objął dowództwo nad pierwszą z nich, pełniąc nadal funkcję zastępcy dowódcy oddziału. Po kolejnej reorganizacji stanął na czele 3 „oświęcimskiej” kompanii OP „Sosienki”. Pracując w rodzinnej miejscowości u jednego z niemieckich gospodarzy nazwiskiem Cerkwas, bez wzbudzania podejrzeń w czasie prac gospodarskich organizował bunkry i ziemianki leśne oraz schrony w specjalnie spreparowanych w tym celu stertach słomy. W tych melinach znajdowali schronienie zarówno więźniowie-uciekinierzy z obozu Auschwitz, jak i zagrożeni dekonspiracją partyzanci. Jan organizował także przerzut osób do Generalnego Gubernatorstwa oraz do innych oddziałów partyzanckich. W działalność konspiracyjną zaangażował całą rodzinę, przenosząc do domu iście wojskowy dryl. Swój dom i zabudowania gospodarcze przeznaczył na miejsce czasowego przechowywania wycieńczonych więźniów i tzw. lotnego sztabu OP „Sosienki”. Brał udział w wielu akcjach partyzanckich, a jego podoficerskie doświadczenie było wysoko cenione przez kpt. Wawrzyczka. Zagrożony dekonspiracją i aresztowaniem, pod koniec 1944 roku opuścił Bielany, przenosząc się do innego oddziału, operującego w rejonie Kocierza, Międzybrodzia i Wielkiej Puszczy - OP AK „Garbnik”, gdzie dotrwał końca wojny.

Po powrocie do Bielan wstąpił do odradzającego się pod kierownictwem Stanisława Mikołajczyka Polskiego Stronnictwa Ludowego. W kwietniu 1945 roku został zatrzymany przez NKWD wraz z innymi mieszkańcami Bielan i przewieziony do aresztu w Dziedzicach. Zwolniony, przeszedł znowu do konspiracji, kiedy Urząd Bezpieczeństwa (UB) zaczął interesować się jego wojenną działalnością. Bezpieka rozpoczęła wówczas inwigilowanie rodziny Jana Jamroza. Funkcjonariusze UB razem z lokalnymi działaczami partyjnymi nachodzili dom „Maczugi”, stosując nawet w stosunku do członków jego rodziny formy aresztu domowego, licząc na jego schwytanie.

Jan skutecznie unikał aresztowania przez 3 lata, ukrywając się początkowo w Dusznikach-Zdroju, a po powrocie w piwnicy domu u Jedlińskich lub w schowku, który wielokrotnie w okresie okupacji ratował życie partyzantom „Sosienek” i więźniom obozu. Kierując się doświadczeniem konspiracyjnym nigdy na noc nie pozostawał w domu.

Działał w grupie Franciszka Ruska, która wchodziła w skład zgrupowania Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) kapitana Henryka Flamego „Bartka”.

Ujawnił się 11 marca 1947 roku (Amnestia w 1947 roku). Urząd Bezpieczeństwa nie przestał jednak interesować się jego osobą, nadal stosując obserwację przez podstawione osoby. Jan otrzymał pracę w Gminnej Spółdzielni w Kętach, gdzie pozostawał pod stałym nadzorem działaczy partyjnych.

Zmarł 23 marca 1962 roku. Pochowany na cmentarzu komunalnym w Bielanach (S2/R12/N19).

Rozwinięcie poniższych informacji znajduje się w:^[2].

We wrześniu 1944 roku Jan Jamróz uczestniczył w ważnej naradzie konspiracyjnej dotyczącej przygotowania operacji pod kryptonimem „Cisza”^[4]. Spotkanie to miało miejsce w domu rodziny Bielasów na Bielańskich Brzegach. Celem akcji było zorganizowanie buntu więźniów w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau oraz umożliwienie ich masowej ucieczki^[4].

W naradzie wzięli udział przedstawiciele różnych ugrupowań konspiracyjnych: Armii Krajowej (AK), Armii Ludowej (AL), lokalnego ruchu oporu oraz pszczyńskich oddziałów partyzanckich. Całością operacji dowodził major Wawrzyczek „Danuta”. Początkowo akcję zaplanowano na drugą niedzielę września 1944 roku, lecz w związku z niekorzystnymi okolicznościami oraz problemami technicznymi termin przesunięto^[4].

Pomimo intensywnych przygotowań, obejmujących m.in. gromadzenie broni, materiałów wybuchowych oraz opracowanie szczegółowego planu logistycznego, akcja nigdy nie doszła do pełnej realizacji. Ostatecznie została udaremniona przez niemieckie służby bezpieczeństwa, które podjęły natychmiastowe środki zapobiegawcze, wprowadzając na terenie obozu wzmożone środki ostrożności po nieudanej próbie samodzielnej ucieczki więźniów^[4].