Krasin (1916)

„Krasin”
ex „Swiatogor”

Bandera	ZSRR
Dane podstawowe
Typ	lodołamacz
Historia
Stocznia	Armstrong Whitworth, Newcastle
Data budowy	1916
Data wodowania	3 sierpnia 1916
Data oddania do eksploatacji	1 października 1916
Dane techniczne
Wyporność	10 620 t
Nośność (DWT)	4902
Liczebność załogi	133
Długość całkowita (L)	98,5 m
Szerokość (B)	21,6 m
Zanurzenie (D)	9,1 m
Napęd mechaniczny
Silnik	3 maszyny parowe
Moc silnika	10 050 KM
Liczba śrub napędowych	3
Prędkość maks.	15 w.

Krasin (Красин), poprzednio Swiatogor (Святогор), od 1976 Leonid Krasin – rosyjski oraz radziecki lodołamacz, zbudowany w 1916 roku w Anglii. Obecnie statek muzeum w Petersburgu.

Po wybuchu I wojny światowej Marynarka Wojenna Imperium Rosyjskiego dostrzegła potrzebę budowy nowego silnego lodołamacza, w związku z potrzebami wykorzystywania portów na północy Rosji nad Morzem Białym, wykorzystując doświadczenia z eksploatacji lodołamacza „Jermak”^[1]. Na początku 1916 roku podpisano kontrakt na jego budowę z angielską firmą Sir Armstrong Whitworth & Co z Newcastle^[1]. Budowa szła szybko i już 3 sierpnia 1916 roku został wodowany, a następnie przeholowany do Middlesbrough w celu wyposażenia i zamontowania siłowni^[1]. 1 października 1916 roku został przyjęty na stan rosyjskiej marynarki wojennej pod nazwą „Swiatogor” (Святогор), na cześć mitycznego bohatera^[1]. Pierwszy raz wyszedł w morze z rosyjską załogą 3 stycznia 1917 roku, a 3 marca rozpoczęto próby morskie^[1].

Początkowo lodołamacz miał wyporność pełną 10 620 ton i nośność 4902 ton^[1]. Długość całkowita wynosiła 98,5 m, szerokość 21,6 m, a zanurzenie 9,1 m^[1]. Kadłub dzielił się na 11 przedziałów wodoszczelnych i na burtach miał pas wzmocnionego poszycia grubości 32,3 mm i wysokości 4 m^[2]. Nadbudówki były zredukowane do minimum z powodu trudności z ogrzaniem znajdujących się w nich pomieszczeń^[2]. Napęd stanowiły trzy maszyny parowe potrójnego rozprężania o mocy po 3350 KM i średnicach cylindrów: 800, 1200 i 2200 mm^[1]. Parę dostarczało 10 cylindrycznych płomienicowych kotłów opalanych węglem^[1]. Prędkość wynosiła 15 węzłów^[1]. Załogę początkowo stanowiło 133 osoby^[1]. Pierwotnie lodołamacz przenosił uzbrojenie w postaci dwóch dział kalibru 120 mm i dwóch kalibru 76 mm^[1].

Po poprawkach stoczniowych, 31 marca 1917 roku „Swiatogor” podniósł po raz pierwszy banderę rosyjską i został zaliczony do Flotylli Północnego Oceanu Lodowatego^[1]. W lipcu wyruszył w podróż do Rosji, docierając do portu macierzystego w Archangielsku w połowie miesiąca^[1]. Wkrótce potem, na skutek rewolucji bolszewickiej w Rosji doszło do wojny domowej i interwencji państw zachodnich po stronie białej armii. 1 sierpnia 1918 roku „Swiatogor” został samozatopiony na torze wodnym do Archangielska, aby uniemożliwić podejście brytyjskim okrętom^[3]. Mimo to, Archangielsk został zajęty przez Brytyjczyków, a 5 sierpnia „Swiatogor” został podniesiony^[1]. Dowódca lodołamacza por. Nikołaj Drejer został za to następnie przez białych skazany na śmierć i 26 maja 1919 roku rozstrzelany^[3]. Jesienią 1919 roku lodołamacz został przekazany przez białych marynarce brytyjskiej, przez którą był wykorzystywany (jako „Sviatogor”)^[1]. W 1920 roku władze radzieckie wynajęły „Swiatogora” od Brytyjczyków, aby z norweską załogą pod dowództwem Otto Sverdrupa uratował dryfujący od czterech miesięcy w lodach statek „Sołowiej Budimirowicz”^[4]. Brytyjscy interwenci ewakuowali się z Archangielska we wrześniu 1920 roku, lecz lodołamacz pozostawał nadal w rękach brytyjskich^[4].

W sierpniu 1921 roku lodołamacz został zwrócony nowym władzom radzieckim^[4]. Według innych źródeł, został on wykupiony, i obsadzony przez radziecką załogę dopiero 22 września 1922 roku^[5]. 3 sierpnia 1927 roku zmieniono jego imię na „Krasin” na cześć zmarłego ludowego komisarza przemysłu i handlu ZSRR Leonida Krasina, który przyczynił się do odzyskania lodołamacza^[5]. Stacjonował on wówczas na Bałtyku w Leningradzie (ob. Petersburg)^[4].

16 czerwca 1928 roku „Krasin” wyruszył z Leningradu na wniosek rządu Włoch w celu wzięcia udziału w akcji na ratunek włoskiej ekspedycji polarnej generała Umberto Nobilego na północ od Spitsbergenu, ratując w lipcu część jej uczestników^[4]. Lodołamacz transportował wówczas samolot JuG-1, użyty podczas akcji poszukiwawczej^[4]. Między 26 lipca a 3 sierpnia uratował też w tym rejonie niemiecki statek „Monte Cervantes”, uszkodzony przez lód^[6]. Po krótkim remoncie w Stavangerze kontynuował – tym razem bezskuteczne – poszukiwania pozostałych członków ekspedycji i Roalda Amundsena od 24 sierpnia do 23 września, po czym 5 października powrócił do Leningradu^[6]. „Krasin” za tę akcję otrzymał odznaczenie Order Czerwonego Sztandaru Pracy^[6]. Od 1929 roku „Krasin” przeprowadzał statki na Północnej Drodze Morskiej oraz zaopatrywał stację rybacką na Nowej Ziemi, bazując na dalekiej północy^[6]. W 1933 roku brał udział w akcji ratunkowej ekspedycji na statku „Czeluskin”, którego załogę jednak uratowali lotnicy^[6]. „Krasin” bazował następnie we Władywostoku, na wschodnim krańcu ZSRR^[6]. W 1937 roku bezskutecznie poszukiwał zaginionego samolotu załogi Zygmunta Lewoniewskiego^[6].

Po przystąpieniu ZSRR do II wojny światowej, zaszła potrzeba przebazowania „Krasina” z Oceanu Spokojnego na Morze Białe, w związku z rozpoczętym zaopatrywaniem ZSRR przez konwoje arktyczne. 4 listopada 1941 roku rozpoczął on przejście, jednakże w związku z niedostępnością północnej drogi w sezonie zimowym, odbyło się ono drogą na wschód, przez Kanał Panamski, przy czym lodołamacz odwiedził sojusznicze porty amerykańskie i brytyjskie: Seattle, Baltimore, Norfolk, Halifax i Glasgow^[6]. Po drodze zainstalowano instalację demagnetyzacyjną i uzbrojenie przeciwlotnicze, a ostatecznie „Krasin” dotarł do Murmańska płynąc między 10 kwietnia a 5 maja 1942 roku z Islandii w składzie konwoju PQ-15^[6]. Jego uzbrojenie zostało na miejscu zmodyfikowane i ostatecznie składało się z sześciu dział kalibru 76 mm, siedmiu działek automatycznych 20 mm Oerlikon, sześciu karabinów maszynowych 12,7 mm Browning i czterech km-ów kalibru 7,62 mm^[7]. Służył następnie na Morzu Białym i w sezonie letnim na Północnej Drodze Morskiej. 6 października 1943 roku lodołamacz dotarł ponownie drogą północną do Władywostoku na remont i tam pozostał do końca wojny^[7]. Po wojnie „Krasin” służył nadal do 1950 roku na wschodnim krańcu radzieckiej Arktyki, a potem na zachodnim^[7]

W latach 1950–53 „Krasin” został poddany remontowi połączonemu z całkowitą przebudową w stoczni Mathias-Thesen-Werft w Wismarze w NRD^[7]. Ścięto dotychczasowe nadbudówki i kominy. Statek otrzymał nową kotłownię, z czterema kotłami wodnorurkowymi opalanymi mazutem, oraz nowoczesną dużą nadbudówkę z pojedynczym szerokim kominem zamiast dwóch wysokich kominów^[7]. Na rufie urządzono lądowisko dla śmigłowca^[7]. Nowa nadbudówka znacznie polepszyła warunki bytowe załogi, która otrzymała dwuosobowe kabiny w miejsce kubryków, a zmiana kotłów pozwoliła na zmniejszenie liczby palaczy do 11^[7]. Kotły były produkcji zakładów z Hohenthurm w NRD, natomiast statek otrzymał też nowe maszyny produkcji Ottensener Eisenwerk z Hamburga w Niemczech Zachodnich^[8].

Podczas kolejnej modernizacji w 1974 roku pozostawiono tylko środkową maszynę parową, a dwie burtowe maszyny parowe zastąpiono przez turbogeneratory trójfazowe prądu zmiennego, napędzające silniki elektryczne^[9].

W 1976 roku zmieniono nazwę lodołamacza na „Leonid Krasin”, w związku z wejściem do służby nowego lodołamacza „Krasin”^[10]. W kwietniu 1988 roku „Leonid Krasin” został wycofany z eksploatacji^[10]. W 1990 roku odbył ostatni rejs, a 20 lutego 1992 roku został uznany przez rząd rosyjski za zabytek o znaczeniu narodowym^[5]. Został następnie przekształcony w statek muzeum „Krasin”, wpisany do rejestru muzeów 16 maja 1992 roku^[5]. Pierwszą wystawę na nim otwarto w 1995 roku^[5]. Zacumowany jest przy Nabrzeżu Lejtnanta Schmidta w Petersburgu, jako filia Muzeum Światowego Oceanu (od 2004)^[10].

• Suur Tõll – estoński lodołamacz-muzeum
• Tarmo – fiński lodołamacz-muzeum

• Aleksandr Mitrofanov. Rosyjskie lodołamacze. Część VIII. „Okręty Wojenne”. Nr 3/2012. XIX (113), maj – czerwiec 2012. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X. 
• Andrzej Nitka. Krasin. Muzealny lodołamacz z Sankt Petersburga. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 10/2011. XVI (116), s. 77-79, październik 2011. Warszawa: Magnum X.