Krzewoszczurek

Krzewoszczurek
	Grammomys
	O. Thomas, 1915
	; Krzewoszczurek długoogonowy (G. dolichurus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszy
Plemię	Arvicanthini
Rodzaj	krzewoszczurek
	Typ nomenklatoryczny
	Mus dolichurus Smuts, 1832
Gatunki
	7 gatunków – zobacz opis w tekście
	7 gatunków – zobacz opis w tekście

Krzewoszczurek^[2] (Grammomys) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce^[3]^[4]^[5].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 86–136 mm, długość ogona 129–220 mm, długość ucha 14–23 mm, długość tylnej stopy 19–28 mm; masa ciała 18–60 g^[4]^[6].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1915 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule zatytułowanym Nowe afrykańskie gryzonie i owady, w większości zebrane przez dr C. Christy’ego dla Congo Museum Konga, opublikowanym w czasopiśmie „The Annals and magazine of natural history”^[1]. Na gatunek typowy Thomas wyznaczył (oryginalne oznaczenie) krzewoszczurka długoogonowego (G. dolichurus).

Etymologia

Grammomys: gr. γραμμα gramma, γραμματος grammatos ‘linia, litera’, od γραφω graphō ‘pisać’^[7]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[8].

Podział systematyczny

Zaliczane do tego rodzaju taksony poensis i kuru^[3]^[5]^[4] zostały przeniesione na podstawie analizy filogenetycznej z 2021 roku do rodzaju Thamnomys^[9]. W takim ujęciu do rodzaju należą następujące gatunki^[10]^[6]^[2]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[2]	Podgatunki^[4]^[3]^[6]^[11]	Rozmieszczenie geograficzne^[4]^[3]^[6]^[11]	Podstawowe wymiary^[4]^[6]^[a]	Status IUCN^[12]
Grammomys cometes	(O. Thomas & Wroughton, 1908)	krzewoszczurek mozambicki	gatunek monotypowy	Afryka Wschodnia tylko na południe od rzeki Zambezi, od Mozambiku do Prowincji Przylądkowej Wschodniej (Południowa Afryka)	DC: 11,2–12,4 cm DO: 14,2–19,4 cm MC: około 52 g	LC
Grammomys dolichurus	(Smuts, 1832)	krzewoszczurek długoogonowy	gatunek monotypowy	wschodnia część Południowej Afryki, od prowincji Limpopo wzdłuż wybrzeża przez KwaZulu-Natal i Prowincję Przylądkową Wschodnią do Gqeberhy i Eswatini; być może w południowym Mozambiku i Zimbabwe	DC: 9–13,6 cm DO: 12,9–18,5 cm MC: 20–54 g	LC
Grammomys polionops	(Osgood, 1910)	krzewoszczurek etiopski	gatunek monotypowy	góry Eastern Arc (np. Udzungwa i kilka innych wzgórz), Rów Gregory’ego w północnej Tanzanii i południowej Kenii, a także południowa część Wielkich Rowów Afrykańskich w Etiopii	DC: 9–13,6 cm DO: 12,9–18,5 cm MC: 20–54 g	NE
Grammomys surdaster	(O. Thomas & Wroughton, 1908)	krzewoszczurek szarogłowy	gatunek monotypowy	szeroko rozpowszechniony od południowo-zachodniej Demokratycznej Republiki Konga (Kikwit) i zbocza Angoli, przez Zambię do gór Wielkiego Rowu Zachodniego, gór Eastern Arch i gór Wielkiego Rowu Południowego; być może izolowane populacje występują na południe od rzeki Zambezi lub na granicy Mozambiku i Zimbabwe oraz w lasach przybrzeżnych w Kenii i Somalii	DC: 9–13,6 cm DO: 12,9–18,5 cm MC: 20–54 g	NE
Grammomys dryas	(O. Thomas, 1907)	krzewoszczurek ruwenzorski	gatunek monotypowy	góry Wielkiego Rowu Zachodniego (wschodnia Demokratyczna Republika Konga, Uganda i Burundi; być może Rwanda); zakres wysokości: powyżej 1000 m n.p.m.	DC: 10–13 cm DO: 14,2–17,7 MC: 30–59 g	LC
Grammomys ibeanus	(Osgood, 1910)	krzewoszczurek wschodnioafrykański	gatunek monotypowy	Wielkie Rowy Afrykańskie i góry Eastern Arc (południowy Sudan Południowy, wschodnia Uganda, Kenia, Tanzania, Malawi i Mozambik); zakres wysokości: 1900–3600 m n.p.m.	DC: 11,2–13 cm DO: 12,9–22 cm MC: 27–60 g	LC
Grammomys macmillani	(Wroughton, 1907)	krzewoszczurek bagienny	gatunek monotypowy	sawanny od Senegalu na wschód do Sudanu Południowego i skrajnie południowej Etiopii, na południe do Kenii i Tanzanii; być może dalej na południe	DC: 9,8–11 cm DO: 14,9–18,6 cm MC: 31–60 g	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 O. Thomas. New African Rodents and Insect ivores, mostly collected by Dr. C. Christy for the Congo Museum. „The Annals and magazine of natural history”. Eighth Series. 16 (92), s. 150, 1915. (ang.).
1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 267–268. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 518–520. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 6 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 763–766. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
1 2 D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Grammomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-13].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 333–334. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 113.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 160.
↑ O. Mikula, V. Nicolas, R. Šumbera, A. Konečný, Ch. Denys, E. Verheyen, A. Bryjová, A.R. Lemmon, E.M. Lemmon & J. Bryja. Nuclear phylogenomics, but not mitogenomics, resolves the most successful Late Miocene radiation of African mammals (Rodentia: Muridae: Arvicanthini). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 157, s. 107069, 2021. DOI: 10.1016/j.ympev.2021.107069. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-02-28]. (ang.).
1 2 J. Bryja, J.C. Kerbis Peterhans, L.A. Lavrenchenko, V. Nicolas, Ch. Denys, A. Bryjová, R. Šumbera & O. Mikula. Integrative taxonomic revision of the African thicket rats (Murinae: Grammomys): how genomics decreases the number of currently recognized species. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 203 (2), s. zlae057, 2025. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlae057. (ang.).
↑ Taxonomy: Grammomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-02-26]. (ang.).

Bibliografia

E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[12] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Thomas-1] 1 2 O. Thomas. New African Rodents and Insect ivores, mostly collected by Dr. C. Christy for the Congo Museum. „The Annals and magazine of natural history”. Eighth Series. 16 (92), s. 150, 1915. (ang.).

[Cichocki&inni-2] 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 267–268. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-3] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 518–520. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Denys&inni-4] 1 2 3 4 5 6 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 763–766. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-5] 1 2 D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Grammomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-13].

[amw-6] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 333–334. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=153_113]-7] Jaeger 1959 ↓, s. 113.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=200_160]-8] Jaeger 1959 ↓, s. 160.

[mik&inni-9] O. Mikula, V. Nicolas, R. Šumbera, A. Konečný, Ch. Denys, E. Verheyen, A. Bryjová, A.R. Lemmon, E.M. Lemmon & J. Bryja. Nuclear phylogenomics, but not mitogenomics, resolves the most successful Late Miocene radiation of African mammals (Rodentia: Muridae: Arvicanthini). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 157, s. 107069, 2021. DOI: 10.1016/j.ympev.2021.107069. (ang.).

[mdd-10] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-02-28]. (ang.).

[bry&inni-11] 1 2 J. Bryja, J.C. Kerbis Peterhans, L.A. Lavrenchenko, V. Nicolas, Ch. Denys, A. Bryjová, R. Šumbera & O. Mikula. Integrative taxonomic revision of the African thicket rats (Murinae: Grammomys): how genomics decreases the number of currently recognized species. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 203 (2), s. zlae057, 2025. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlae057. (ang.).

[13] Taxonomy: Grammomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-02-26]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[a]

[12]