Kujawski Związek Polityczno-Literacki

Kujawski Związek Polityczno-Literacki „Zew” (KZPL–„Zew”, KZPL) – polska organizacja konspiracyjna działająca w latach 1940–1941 na Kujawach Wschodnich.

Jedna z największych lokalnych organizacji konspiracyjnych na Kujawach i Pomorzu Gdańskim w trakcie okupacji niemieckiej[1].

Historia

Organizacja powstała w lutym 1940 roku w środowisku młodzieży katolickiej i harcerskiej, głównie przedowjennych członków Akcji Katolickiej we Włocławku[2]. Inicjatorem jej powstania był Henryk Promis, zaś pomysłodawczynią nazwy organizacji była Janina Lech. Przywódcą organizacji był Eugeniusz Karol Kłosowski[3]. 24 marca 1940 został przyjęty statut organizacji, który zaprzysięgli współzałożyciele KZPL; Eugeniusz Karol Kłosowski, Janina Lech oraz Wanda Daszkowska[4].

Na czele KZPL stała Wysoka Rada w której skład wchodzili: Eugeniusz Karol Kłosowski jako prezes, Janina Lech jako sekretarz oraz Wanda Daszkowska i Władysław Magielski (wiceprezes KZPL od końca czerwca lub początku lipca). Pod koniec kwietnia do Wysokiej Rady wszedł Józef Bieńkowski pseud. „Ostoja”, zaś 8 maja członkiem Wysokiej Rady został Adrian Turczynowicz pseud. „Andrzej”, którego na potrzeby KZPL pozyskała Janina Lech[5].

Od marca 1940 do końca stycznia 1941 roku KZPL wydawało własną gazetę pod nazwą „Ogniwo”[6].

W sierpniu 1940 doszło do rozłamu wewnątrz KZPL, którego przyczyną były różnice poglądów co do sposobu redagowania jego prasy konspiracyjnej oraz nieprzestrzeganie zasad konspiracji przez Kłosowskiego i jego najbliższych współpracowników Władysława Magielskiego i Stanisława Mazurka. W wyniku rozłamu z KZPL odeszli między innymi: Adrian Turczynowicz, Janina Lech, Aleksy Lasiński, Bernard Lech, Danuta Turczynowicz oraz grupa harcerek i harcerzy, związanych z Janiną Lech, których ona wprowadziła do organizacji, w sumie ok. 35 osób, w tym liderka grupy E kolporterów Halina Wojdyłło. Grupa ta utworzyła organizację konspiracyjną Kujawskie Stowarzyszenie Społeczno-Literackie (KSSL), której przywódcą został Adrian Turczynowicz. Grupę rozłamową poparła także Wanda Daszkowska, która pozostała jednak w strukturach KZLP[7].

Upamiętnienie

Pomnik poległych harcerzy Szarych Szeregów z Włocławka, który znajduje się przy kościele pw. Wszystkich Świętych i klasztorze Franciszkanów reformatów we Włocławku
Pomnik poległych harcerzy Szarych Szeregów z Włocławka, który znajduje się przy kościele pw. Wszystkich Świętych i klasztorze Franciszkanów reformatów we Włocławku

Jako pierwszy podjął badania nad tą organizacją Tadeusz Jaszowski[8][9]. Opracowania KZPL poświęcił również Bogdan Ziółkowski[8]. Biogramy czołowych działaczy KZPL ukazały się w serii Słowników Biograficznych Konspiracji Pomorskiej 1939-1945.

Janina Lech, Henryka Wojdyłło, Danuta Turczynowicz, Wanda Daszkowska, Maria Magdalena Lech, Zbigniew Kwieciński, Dymitr Krawczenko i Anna Wajcowicz wymienieni zostali na tablicy przy Pomniku Szarych Szeregów z Włocławka, który znajduje się przy kościele pw. Wszystkich Świętych we Włocławku[10].

Od 2019 roku, ulica łącząca Towarową i Targową we Włocławku nosi nazwę Janiny Lech[11][12]. W 2021 roku w Nieszawie, odsłonięto pomnik poświęcony Henryce Wojdyłło[13].

Członkowie KZPL

Przypisy

  1. ↑ Ziółkowski 2006 ↓, s. 8.
  2. ↑ Ziółkowski 2006 ↓, s. 127.
  3. ↑ Ziółkowski 2006 ↓, s. 132.
  4. ↑ Ziółkowski 2006 ↓, s. 133–134.
  5. ↑ Ziółkowski 2006 ↓, s. 136–137.
  6. ↑ Ziółkowski 2006 ↓, s. 143.
  7. ↑ Ziółkowski 2006 ↓, s. 150–151.
  8. 1 2 Ziółkowski 2006 ↓, s. 10.
  9. ↑ Witold Stankowski – Druga wojna światowa w pamięci włocławian. Stan i wyzwania na XXI wiek. w Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie tom 26 (Oficyna Wydawnicza „Lega” Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, Włocławek, 2011) s. 20
  10. ↑ Martyna Dębczyńska: 100. rocznica urodzin Marii Magdaleny Lech. biblioteka.wloclawek.pl. [dostęp 2024-03-15]. (pol.).
  11. ↑ Bohaterska Janina Lech patronką ulicy we Włocławku. wloclawek.info.pl. [dostęp 2024-12-19]. (pol.).
  12. ↑ Ulica Janiny Lech. pomniki.wloclawek.pl, 2019-03-21. [dostęp 2024-12-19]. (pol.).
  13. ↑ Krysztof Górski: W Nieszawie odsłonięto pomnik Henryki Wojdyło. Była bohaterską harcerką Szarych Szeregów. aleksandrowkujawski.naszemiasto.pl, 2021-12-02. [dostęp 2024-12-19]. (pol.).

Bibliografia

  • Bogdan Ziółkowski: Kujawski Związek Polityczno-Literacki i Kujawskie Stowarzyszenie Społeczno-Literackie na Kujawach wschodnich w latach okupacji niemieckiej 1939-1945: (działalność i losy konspiratorów). Toruń: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, 2006. ISBN 83-01-06109-X.
  • Witold Stankowski: Nie umrę śmiercią naturalną... Janina Lech harcerka, poetka, ofiara hitlerowskiego bezprawia oraz jej rodzina. Włocławek: Dobrzyńsko-Kujawskie Towarzystwo Kulturalne, 2010. ISBN 978-83-923021-6-2.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.