Kwilina
| wieś | |
 Kapliczka św. Jana Nepomucena | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
236[1] |
| Strefa numeracyjna |
34 |
| Kod pocztowy |
29-135[2] |
| Tablice rejestracyjne |
TLW |
| SIMC |
0144160[3] |
Położenie na mapie gminy Radków _location_map.png) | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu włoszczowskiego  | |
 50°41′16″N 20°01′07″E/50,687778 20,018611[4] | |
Kwilina – wieś sołecka[5] w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie włoszczowskim, w gminie Radków[3][6]. Leży nad rzeką Kwilinką.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.
Przez wieś przechodzi 
niebieska ścieżka rowerowa do Radkowa.
Historia
Rodowa wieś Kwilińskich herbu Lis, których wybitnym przedstawicielem był Mściwoj z Kwiliny w latach 1336-85 dziedzic wsi, a także latach 1368-85 Giebołtowa, w roku 1352 Książa Małego, Siedliszowic 1304-66 i Różnicy 1384-5, syn Mściwoja z Krzelowa wojewody sandomierskiego a latach 1331-40, łowczego krakowskiego, w latach 1347-63, podkomorzego krakowskiego a następnie w latach 1363-82, 1384 starosty bydgoskiego 1362-8, żonaty z Heleną (opis biograficzny B. Wyrozumska, Mściwoj z Kwiliny, PSB 22, s. 233-4)[7]
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1239 r.
W roku 1239 Bolesław V Wstydliwy książę sandomierski z matką (Grzymislawą) poświadczają, że arcybiskup gnieźnieński Pełka dał swemu bratu stryjecznemu Piotrowi i jego synowi Mironowi wieś „Quilina” w zamian za ich wieś Kępino (w województwie sandomierskim), którą obecnie Pełka nadał klasztorowi cystersów w Sulejowie (w województwie sieradzkim)[7].
Rycerski a później szlachecki ród Lisów posiadał Kwilinę przez długi czas.
W następnych latach dziedzicami Kwiliny byli między innymi: Jan z Kwiliny, Mikołaj z Kwiliny, Klemens z Kwiliny oraz Stanisław Kwiliński, syn Klemensa, który w 1520 roku sprzedał miejscowość Rzeszowskim.
Rzeszowscy zaprowadzili tu kalwinizm, który utrzymał się do końca XVII w. W posiadanie Kwiliny weszli także Rejowie, Ważyńscy, Michałowscy. Ci ostatni uczynili ośrodkiem swoich dóbr Słupię w powiecie jędrzejowskim. Po śmierci Józefa Michałowskiego miejscowość otrzymał jego syn, Feliks, który w roku 1764 odstąpił ją i inne majątki bratu Antoniemu, dziedzicowi wspomnianej Słupi[7].
W dobie Sejmu Wielkiego Kwilina należała do powiatu lelowskiego[8][9].
Po bezpotomnej śmierci brata w 1802 r. dobra odziedziczyła jego żona, Józefa, która w roku 1808 sprzedała je kuzynom Romanowi i Mariannie Michałowskim.
W 1827 r. Kwilina miała tylko 9 domów i 93 mieszkańców[10].
W latach 80. XIX wieku Kwilina liczyła już 28 domów i 279 mieszkańców[10].
Według spisu powszechnego z roku 1921 miejscowość Kwilina posiadała 43 domów i 268 mieszkańców[11]
Ostatnimi właścicielami dworu w Kwilinie była rodzina Morstinów. W czasie II wojny światowej córki Jerzego i Cecyli z Morstinów (II voto Borkowskiej), Helena i Krystyna, działały w konspiracji.
Zabytki
- dwór z końca XVIII wieku; przebudowany na przełomie XIX i XX wieku; po II wojnie światowej do 1989 r. pełnił funkcję szkoły podstawowej obecnie dwór jest własnością fundacji im. Marii Czackiej
- park z ok. XVII wieku, przekomponowany w II połowie XIX wieku
- kapliczka z XVII-wieczną figurą św. Jana Nepomucena
Etymologia nazwy
Nazwa wsi pochodzi od słowa kwilić, które w średniowieczu oznaczało lament, płacz żałosny albo głos lub szczerbiot ptasi. Nie wykluczone, że najpierw nazwano tak rzekę Kwilinkę, której nazwę przeniesiono w późniejszym czasie na miejscowość.
Obszar
Obszar wsi wynosi 477 ha, w tym:
- grunty orne: 111 ha
- użytki zielone: 21 ha
- lasy: 305 ha
- pozostałe: 40 ha
Poczet Dziedziców Kwiliny
- ród Kwilińskich
- Mszczuj z Kwiliny
- Klemens z Kwiliny
- Jan z Kwiliny
- Mikołaj z Kwiliny
- Klemens z Kwiliny
- Stanisław z Kwiliny
- ród Rzeszowskich
- Andrzej Rzeszowski
- Stanisław Rzeszowski
- Hieronim Rzeszowski
- ród Rejów
- Martini Rej
- ród Ważyńskich
- Krzysztof Ważyński
- Stanisław Ważyński
- ród Michałowskich
- Józef Michałowski
- Feliks Michałowski
- Antoni Michałowski
- Józefina Michałowska
- Roman i Marianna Michałowscy
- ród Morstinów
- Janusz Morstin i Cecylia Morstin z Morstinów (II voto Janowa Borkowska)
- Helena i Krystyna Morstin (siostry)
Przypisy
- ↑ Wieś Kwilina w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-10-03], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 638 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- 1 2 GUS: TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-04-23].
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 66162
- ↑ Gmina Radków: Jednostki pomocnicze gminy Radków. Urząd Gminy Radków. [dostęp 2015-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-04-23].
- 1 2 3 SHGZP ↓, s. 412.
- ↑ Jakub Wojkowski, CARTOGRAPHIA CRACOVIANA: Kraków i okolice na dawnych mapach [online], 2020 [dostęp 2025-01-29] (pol.).
- ↑ Mapy z przeszłością [online], atlas.ihpan.edu.pl [dostęp 2025-01-29].
- 1 2 Kwilina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 33.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. Województwo kieleckie, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924 [dostęp 2015-04-28].
Bibliografia
- SHGZP: Słownik historyczno geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Instytut Historii PAN. [dostęp 2015-04-28].
Linki zewnętrzne
- Kwilina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 33.
- Kwilina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 207.
- Kwilina – strona internetowa miejscowości. kossow.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-09)].
_COA.svg.png)