Licja

Licja

Λυκία

Ważniejsze miejscowości	Ksantos, Patara, Myra, Olympos
Położenie na mapie
36°44′N 29°54′E/36,733333 29,900000

Licja, Likia (łac. Lycia, gr. Λυκία Lykía) – kraina znajdująca się w południowo-zachodniej części Azji Mniejszej w dzisiejszej Turcji, na południowo-zachodnich terenach prowincji Antalya. Licja jest otoczona przez trzy duże łańcuchy górskie: dwa należące do gór Taurus i jeden, największy o nazwie Bey Daglari. Licja to głównie górskie doliny oraz równiny przy wybrzeżach. W starożytności centrum Licji stanowiła szeroka dolina rzeki Ksantos (dawniej Sibris), gdzie powstały główne miasta Ksantos, Tlos, Patara, Pinara.

Pierwsze wzmianki o obywatelach Licji znajdują się w pismach egipskich i hetyckich z XV w. przed naszą erą. Wtedy to Licyjczycy byli zaangażowani w akty piractwa na Cyprze. Jest o nich mowa, gdy w 1295 p.n.e. walczyli w szeregach Hetytów przeciwko Egipcjanom. Według Homera Licyjczycy pierwsi pojawili się jako sprzymierzeńcy Trojan w wojnie trojańskiej. Wówczas na ich czele stali legendarni herosi Sarpedon i Glaukos.

Pierwszy podbój Licji nastąpił ze strony Persów, w 546 p.n.e., gdy wojsko Cyrusa II Wielkiego zaatakowało ówczesną stolicę Licji, Ksantos. Wówczas to obywatele Ksantos stoczyli heroiczną walkę z Persami. Mając bardzo niewielu żołnierzy dzielnie stawili czoło potężnej armii Achemenidów. Przed walką rozpalili na akropolu ogień i nakazali swym żonom i dzieciom popełnić samobójstwo, sami wrzucili do ognia cały swój dobytek i wystąpili do walki przeciwko Persom, walcząc do śmierci, ale nie mieli szans z armią Cyrusa. Achemenidzi zdobyli miasto, lecz zastali je puste. Do legendy przeszedł heroizm Licyjczyków.

Za panowania Persów w Ksantos osiedlono około 80 rodzin. Achemenidzka okupacja Licji była łagodna, od Licyjczyków żądano tylko regularnej daniny, a rządzić pozwolono dotychczasowym licyjskim władzom. Podczas perskiego okresu panowania rozkwit przeżyła licyjska gospodarka, wykuto pierwsze groby w skałach oraz do powszechnego użycia wszedł licyjski alfabet.

Podczas wojen greko-perskich, wojennej wyprawy Kserksesa I, króla Persów Licyjczycy przysłali Persom około 50 okrętów.

Po pokonaniu Persów, w następnym wieku Ateńczycy podejmowali liczne próby skolonizowania korzystnie położonej Licji, ale udało im się utworzyć tylko jedno miasto – Phaselis. Licja należała do Ateńskiego Związku Morskiego.

Okres hellenistyczny

Około roku 362 p.n.e. Licja została opanowana przez Mauzolosa, władcę Karii, a następnie w roku 334 p.n.e. przez Aleksandra Wielkiego co rozpoczęło w Licji okres hellenistyczny. Później kontrolę nad Licją przejęli Ptolemeusze. Okres hellenistyczny był dla Licyjczyków bardzo trudny. Oficjalnym językiem stał się grecki, wpływy greckie były widoczne w kulturze i sztuce. Słynne grobowce w skałach zastąpiono greckimi sarkofagami. W tym czasie utworzyła się ostateczna forma Federacji Licyjskiej.

Federacja Licyjska to pierwsza znana demokratyczna organizacja w dziejach. Na początku była to wspólnota miast z regionu, a później, w okresie hellenistycznym, osiągnęła ostateczną formę. Wówczas Unia składała się z 23 miast, które wchodziły w skład rady. Ksantos, Patara, Pinara, Tlos, Myra i Olympos – sześć największych miast Licji – miały po 3 głosy w radzie. Mniejsze miasta miały po dwa albo jeden głos. Im więcej głosów, tym wyższe były podatki i obciążenia publiczne dla obywateli miasta. Każdej jesieni rada zbierała się w innym mieście i obradowała, wybierając radę o nazwie Licjarch oraz zespół sędziów. Każdy urzędnik był wybierany z każdego miasta, proporcjonalnie do liczby głosów miasta. Głównym zadaniem rady było decydowanie o wojnie, pokoju, czy o przymierzach.

Na krótko, w 197 p.n.e., panowanie nad Licją przejął Antioch III Wielki, jednak niedługo po tym został pokonany przez Rzymian pod Magnezją.

W sferze wpływów Rzymu

Po bitwie pod Magnezją Licja została przyłączona do Rodos, które było sprzymierzeńcem Rzymu. W 167 p.n.e. Rzym po części zaakceptował częściową suwerenność Federacji Licyjskiej.

W 88 roku p.n.e. król Pontu Mitrydates VI Eupator najechał i przejął kontrolę nad zachodnią częścią Azji Mniejszej. Większość miast witała go i jego wojska jako wyzwoliciela spod ciężkiej rzymskiej okupacji. Jednak Licyjczycy nie chcieli poddać się królowi Pontu. Ten, niezadowolony rozpoczął oblężenie, jednak w 84 p.n.e. został pokonany przez rzymskie wojska i był zmuszony do wycofania się z Licji.

Podczas wojen o władzę w Republice Rzymskiej, w 42 roku kontrolę nad miastem Ksantos spróbował przejąć Marek Juniusz Brutus, jednak i tym razem, tak jak ponad 500 lat wcześniej, mieszkańcy woleli popełnić masowe samobójstwo, niż oddać się w ręce Brutusa. Następnie Brutus został pokonany przez rzymskie wojsko Marka Antoniusza, który pozwolił Licyjczykom na niepodległość.

Licja była wówczas jedynym regionem Azji Mniejszej, który utrzymał niepodległość. Następni cesarze nie próbowali zagarnąć Licji, aż do Klaudiusza, który w 43 roku n.e. uczynił z niej prowincję Cesarstwa Rzymskiego i połączył Licję z Pamfilią. W tym czasie Licja została zromanizowana, spadło znaczenie Federacji Licyjskiej, ale czasy rzymskie to również czas bogactwa wielu mieszkańców. Wówczas powstała zdecydowana większość licyjskich zabytków.

Za główne bóstwo krainy uważana była Leto, matka Apollina i Artemidy. Zgodnie z mitem stała się ona kochanką Zeusa i poddana prześladowaniom Hery, udała się do licyjskiej Patary, gdzie urodziła dwójkę swych dzieci.

Spośród licyjskich herosów najważniejszym był legendarny Sarpedon, syn Zeusa i Leodamii, założyciel i przywódca Licji. Homer wspomina go jako dzielnego i odważnego Licyjczyków w wojnie trojańskiej. Wierzono, że został pochowany w Ksantos, dlatego właśnie w Ksantos wybudowano duży kompleks czczący kult Sarpedona. Do innych ważnych bohaterów Licyjczyków należeli Glaukos, kuzyn Sarpedona, dzielny wojownik spod Troi, Pandaros, łucznik, który pod Troją ranił spartańskiego króla Menelaosa, oraz Bellerofont, kolejny mityczny założyciel Licji.

Według jednego z mitów, król Licji Amisodarus hodował mityczną bestię Chimerę.

Licyjczycy wierzyli, iż po śmierci dusza jest przenoszona do świata pozaziemskiego przez ducha w postaci ptaka, dlatego swe pochówki zwykle umieszczali w miejscach wzniesionych, naturalnych (zbocza urwisk skalnych) bądź sztucznych (filary, postumenty). O tym, że sposób pochówku odgrywał ważną rolę w wierzeniach Licyjczyków, świadczą nie tylko setki wykutych w skałach komór grobowych, lecz i zróżnicowane formy samych grobowców. Wyróżniono cztery zasadnicze ich typy:

1. grobowce typu domu – najbardziej rozpowszechnione, naśladujące okazałą architekturę mieszkalną. Wykuwane w pionowej ścianie skalnej (jak w Tlos czy Myrze), mające od jednej do trzech kondygnacji, ze zdobionymi rzeźbiarsko i malowanymi fasadami, niekiedy z wejściowymi portykami, były miejscem pochówku osób szczególnie zamożnych.
2. grobowce wolnostojące – rzadkie, naśladujące architekturę świątynną, przeznaczone były dla władców i osób wybitnych. Wznoszone zarówno na otwartej przestrzeni (jak np. pomnik Nereid w Ksantos w postaci jońskiej świątyni), jak i budowane w głębokiem wycięciu skalnej wnęki; miały zdobioną fasadę i portyk, w wewnętrznej komorze grobowej znajdowały się ławy dla zmarłych.
3. grobowce filarowe – uważane za typ najstarszy, z kamiennym sarkofagiem umieszczanym na czworokątnym filarze (zawierającym też komorę grobową), nakrytym schodkową płytą i osadzonym na schodkowym cokole (nierzadko wprost na skalnym podłożu), stanowiły miejsce pochówku dla licyjskich elit. Zlokalizowano je tylko w Ksantos (np. tamtejszy pomnik Harpii) i Apollonii.
4. grobowce sarkofagowe – o najprostszej konstrukcji, powstające głównie w czasach rzymskich i przeznaczone dla mniej zamożnych, miały kształt domu z dwuspadowym dachem, posadowionym na schodkowym cokole. Mieszczono w nim dolną komorę grobową, zwaną hyposorion, nakrytą zaoblonym wiekiem wyposażonym w belkowanie dla jego unoszenia; w okresie 500-300 p.n.e. powstawały bardziej wyszukane sarkofagi „siodłowe”^[1].

• Religia licyjska
• Język licyjski