Ligustr

Ligustr
	; Morfologia (ligustr pospolity)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	oliwkowate
Rodzaj	ligustr
	Nazwa systematyczna
	Ligustrum L.; Sp. Pl. 7. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Ligustrum vulgare L.
Synonimy
	Esquirolia H.Lév.; Faulia Raf.; Ligustridium Spach; Parasyringa W.W.Sm.; Phlyarodoxa S.Moore; Visiania DC.;
	Esquirolia H.Lév.; Faulia Raf.; Ligustridium Spach; Parasyringa W.W.Sm.; Phlyarodoxa S.Moore; Visiania DC.;

Ligustr (Ligustrum L.) – rodzaj roślin należący do rodziny oliwkowatych (Oleaceae). Liczy 45 gatunków^[3]. Większość występuje w południowo-wschodniej i wschodniej Azji, jeden gatunek – ligustr pospolity L. vulgare rośnie w Europie, rejonie Kaukazu i północno-zachodniej Afryce, także jeden gatunek – Ligustrum australianum występuje w Queensland w północnej Australii^[3]^[5]. Różne gatunki zawleczone poza obszar naturalnego występowania są uciążliwymi gatunkami inwazyjnymi^[6]. L. robustum zaliczony został do 100 najbardziej inwazyjnych gatunków na świecie^[7].

W naturze ligustry rosną zwykle w różnych formacjach zaroślowych, często na glebach wapiennych. Ich kwiaty zapylane są przez owady^[8]. Kwiaty pachną, ale aromat bywa nieprzyjemny ze względu na zawartość trimetyloaminy o zapachu podobnym do amoniaku^[6]. Na ligustrze żeruje pryszczel lekarski – trujący owad dawniej wykorzystywany w medycynie^[9].

Różne gatunki i odmiany uprawiane są jako rośliny ozdobne, często w formie żywopłotów – np. ligustr pospolity i ligustr jajowatolistny L. ovalifolium. Ligustr lśniący L. lucidum uprawiany jest jako zimozielone drzewo uliczne w Azji i południowej Europie (też rośnie inwazyjnie w Nowej Zelandii i Australii). Rośliny z tego rodzaju wykorzystywane są także jako miododajne i lecznicze^[6]^[8].

Morfologia

Pokrój: Krzewy i drzewa osiągające ok. 15 m wysokości^[8].
Liście: Zimozielone lub sezonowe, naprzeciwległe, pojedyncze, krótkoogonkowe, całobrzegie i nieco mięsiste^[8]^[10].
Kwiaty: Obupłciowe, zebrane w wyrastające szczytowo lub podszczytowo kwiatostany wiechowato-wierzchotkowe. Kielich dzwonkowaty, składa się z 4 działek zrośniętych u nasady, często drobnych^[5]^[8]. Płatki korony są cztery, białe, u nasady są zrośnięte w krótką lub dłuższą, walcowatą rurkę, zakończoną wolnymi, nieco kapturkowatymi łatkami. Pręciki są dwa, są schowane lub wystają z rurki korony. Zalążnia jest górna i dwukomorowa, w każdej komorze rozwijają się dwa zalążki^[8]^[5]. Szyjka słupka jest krótka, z rozwidlonym znamieniem^[10].
Owoce: Czarne lub ciemnoniebieskie^[8], mięsiste pestkowce podobne do jagód z papierzastym lub błoniastym endokarpem otaczającym 1–4 nasiona^[10]^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny oliwkowatych (Oleaceae), a w jej obrębie z plemienia Oleeae^[11]. Wraz z rodzajem lilak Syringa łączony jest w podplemię Ligustrinae Koehne (1893)^[5]. Analizy filogenetyczne oparte na badaniach molekularnych pozwoliły stwierdzić, że rodzaj Ligustrum jest zagnieżdżony w rodzaju Syringa, czyniąc z niego takson parafiletyczny^[12].

Wykaz gatunków^[3]^[13]

Ligustrum angustum B.M.Miao
Ligustrum australianum F.Muell.
Ligustrum compactum (Wall. ex G.Don) Hook.f. & Thomson ex Brandis
Ligustrum confusum Decne.
Ligustrum cumingianum Decne.
Ligustrum delavayanum Har.
Ligustrum expansum Rehder
Ligustrum foliosum Nakai
Ligustrum glomeratum Blume
Ligustrum gracile Rehder
Ligustrum guangdongense R.J.Wang & H.Z.Wen
Ligustrum henryi Hemsl.
Ligustrum ibota Siebold
Ligustrum japonicum Thunb.
Ligustrum leucanthum (S.Moore) P.S.Green
Ligustrum lianum P.S.Hsu
Ligustrum lindleyi (Wall. ex G.Don) P.S.Green
Ligustrum liukiuense Koidz.
Ligustrum lucidum W.T.Aiton – ligustr lśniący
Ligustrum micranthum Zucc.
Ligustrum minii Raizada
Ligustrum morrisonense Kaneh. & Sasaki
Ligustrum myrsinites Decne.
Ligustrum nepalense Wall.
Ligustrum novoguineense Lingelsh.
Ligustrum obovatilimbum B.M.Miao
Ligustrum obtusifolium Siebold & Zucc. – ligustr tępolistny
Ligustrum ovalifolium Hassk. – ligustr jajowatolistny
Ligustrum parvifolium Kiew
Ligustrum pricei Hayata
Ligustrum punctifolium M.C.Chang
Ligustrum quihoui Carrière
Ligustrum retusum Merr.
Ligustrum robustum (Roxb.) Blume
Ligustrum salicinum Nakai
Ligustrum sempervirens (Franch.) Lingelsh.
Ligustrum sinense Lour.
Ligustrum stenophyllum Quisumb. & Merr.
Ligustrum strongylophyllum Hemsl.
Ligustrum tamakii Hatus.
Ligustrum tenuipes M.C.Chang
Ligustrum tschonoskii Decne.
Ligustrum undulatum Blume
Ligustrum vulgare L. – ligustr pospolity
Ligustrum xingrenense D.J.Liu

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
1 2 3 4 5 Ligustrum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-11].
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-16].
1 2 3 4 5 K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 302. ISBN 978-3-642-62200-7.
1 2 3 David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 526, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ LoweL. S. LoweL. i inni, 100 of the World’s Worst Invasive Alien Species A selection from the Global Invasive Species Database., The Invasive Species Specialist Group (ISSG) a specialist group of the Species Survival Commission (SSC) of the World Conservation Union (IUCN), 2004 [dostęp 2024-11-18] .
1 2 3 4 5 6 7 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 414. ISBN 0-333-73003-8.
↑ AleksanderA. Smakosz AleksanderA., Bug as a Drug. Lytta vesicatoria L. Applications in Nineteenth Century Official Medicine, „Pharmacognosy Reviews”, 16 (31), 2022, s. 27–33, DOI: 10.5530/phrev.2022.16.5 [dostęp 2023-10-09] .
1 2 3 Ligustrum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-04-11].
↑ Genus Ligustrum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-11].
↑ Dupin, J.; Raimondeau, P.; Hong-Wa, C.; Manzi, S.; Gaudeul, M.; Besnard, G.. Resolving the Phylogeny of the Olive Family (Oleaceae): Confronting Information from Organellar and Nuclear Genomes. „Genes”. 11, 12, s. 1508, 2020. DOI: 10.3390/genes11121508.
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[powo-3] 1 2 3 4 5 Ligustrum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-11].

[A-4] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-16].

[kubitzki-5] 1 2 3 4 5 K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 302. ISBN 978-3-642-62200-7.

[mabb-6] 1 2 3 David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 526, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[100IUCN-7] LoweL. S. LoweL. i inni, 100 of the World’s Worst Invasive Alien Species A selection from the Global Invasive Species Database., The Invasive Species Specialist Group (ISSG) a specialist group of the Species Survival Commission (SSC) of the World Conservation Union (IUCN), 2004 [dostęp 2024-11-18] .

[philips-8] 1 2 3 4 5 6 7 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 414. ISBN 0-333-73003-8.

[9] AleksanderA. Smakosz AleksanderA., Bug as a Drug. Lytta vesicatoria L. Applications in Nineteenth Century Official Medicine, „Pharmacognosy Reviews”, 16 (31), 2022, s. 27–33, DOI: 10.5530/phrev.2022.16.5 [dostęp 2023-10-09] .

[china-10] 1 2 3 Ligustrum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-04-11].

[grin-11] Genus Ligustrum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-11].

[dupin-12] Dupin, J.; Raimondeau, P.; Hong-Wa, C.; Manzi, S.; Gaudeul, M.; Besnard, G.. Resolving the Phylogeny of the Olive Family (Oleaceae): Confronting Information from Organellar and Nuclear Genomes. „Genes”. 11, 12, s. 1508, 2020. DOI: 10.3390/genes11121508.

[checklist2002-13] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]