Litawa
 Litawa niedaleko Kleinwolkersdorf w gminie targowej Lanzenkirchen w Dolnej Austrii | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Rzeka | |
| Długość | 180 km |
| Źródło | |
| Miejsce | połączenie rzek Pitten i Schwarza |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Dunaj Moszoński |
| Miejsce |
okolice Mosonmagyaróvár |
| Wysokość |
120 m n.p.m. |
| Współrzędne | |
| Mapa | |
 Bieg Litawy | |
Położenie na mapie Węgier  | |
Litawa (niem. Leitha, węg. Lajta) – rzeka w Austrii i na Węgrzech, prawy dopływ Dunaju[1]. Długość rzeki wynosi 180 km[2][3][1].
Litawa powstaje z połączenia rzek Pitten i Schwarza w gminie targowej Lanzenkirchen w Dolnej Austrii[4][1]. Płynie najpierw ku północnemu wschodowi, przepływając przez wschodnią Kotlinę Wiedeńską i zarazem północną część Burgenlandu na długości około 15 km z niewielkim nachyleniem, następnie biegnie na wysokości 157 m n.p.m. koło gminy Bruckneudorf i na wysokości 144 m n.p.m. w pobliżu gminy Nickelsdorf, wzdłuż północno-zachodniego podnóża Gór Litawskich i przez bramę Brucker Pforte[4][3]. Już na obszarze Węgier, na Małej Nizinie Węgierskiej, przyjmuje kierunek wschodni i na wysokości 120 m n.p.m. wpływa do południowego odgałęzienia Dunaju, Dunaju Moszońskiego, koło miasta Mosonmagyaróvár[1][4].
W swoim biegu Litawa charakteryzuje się urozmaiconą strukturą, mając odcinki z szybszym i wolniejszym przepływem oraz różnej wysokości poziomem wody, a ponadto liczne zatoki i starorzecza. Generalnie jest uważana za rzekę o płytkiej wodzie. Sprzyja powstawaniu różnorodnej ichtiofauny, dzięki czemu jest świetnym miejscem do uprawiania wędkarstwa. Najważniejszymi rybami żyjącymi w Litawie są karp, szczupak, pstrąg potokowy, lin, sandacz, sum, brzana, okoń, ukleja, płoć i boleń[4].
Wody Litawy są wykorzystywane przez małe lokalne kanały, z których największy jest Wiener Neustädter Kanal, łączący Wiener Neustadt i Wiedeń. W środkowym biegu wody Litawy napędzają wiele młynów i małych elektrowni wodnych oraz zasilają liczne małe kanały i zbiorniki irygacyjne.
Z większych miast nad Litawą leżą tylko Wiener Neustadt, Bruck an der Leitha i Mosonmagyaróvár.
Litawa miała nieproporcjonalne do swej wielkości znaczenie polityczne. Dziś na niektórych odcinkach stanowi granicę dwóch krajów związkowych Austrii – Dolnej Austrii i Burgenlandu[4][3]. Wcześniej od czasu ukształtowania się wschodniej granicy Marchii Wschodniej około 1140 roku do podpisania traktatu w Trianon w 1920 roku na tym odcinku stanowiła granicę Austrii i Węgier. Natomiast od czasu powstania Austro-Węgier w 1867 roku do ich upadku w 1918 roku Litawa stanowiła granicę między Austrią właściwą a pozostającym z nią w unii Królestwem Węgier. Od nazwy rzeki urobiono dwie potoczne nazwy dwóch części monarchii: „Zalitawia” („Translitawia”) dla Węgier (oficjalnie: „Kraje Korony Świętego Stefana”), leżących z punktu widzenia Wiednia za Litawą, i „Przedlitawia” („Cislitawia”) dla pozostałej części monarchii, która nie miała własnej oficjalnej nazwy (urzędowo były to „Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane”, zaś od 1915 roku „Kraje austriackie”).
Galeria
Tablica informująca o początku Litawy w Haderswörth w gminie targowej Lanzenkirchen
Rzeki Schwarza (po prawej) i Pitten (w środku) łączące się w Litawę
Litawa w gminie Bruckneudorf.JPG)
Litawa (po lewej) wpływająca do Dunaju Moszońskiego (po prawej) w Mosonmagyaróvár
Przypisy
- 1 2 3 4 Litawa, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-06-29].
- ↑ Christina Michalka: Die Leitha: Eine Lebensader der Region. [w:] Bruck an der Leitha [on-line]. meinbezirk.at, 2020-03-02. [dostęp 2023-06-29]. (niem.).
- 1 2 3 Der Fluss - Die Leitha. seichtwasser-rafting.at. [dostęp 2023-06-29]. (niem.).
- 1 2 3 4 5 Leitha - Fluss. kanu-leitha.leithaauen-neusiedlersee.at. [dostęp 2023-06-29]. (niem.).