Mangarajowie

Mangarajowie
Ata Manggarai
Ilustracja
Rodzina Manggarai
Populacja

575 tys. (2000)

Miejsce zamieszkania

Indonezja (Flores)

Język

manggarai, indonezyjski

Religia

chrześcijaństwo (katolicyzm), islam, wierzenia tradycyjne

Grupa

ludy austronezyjskie, Indonezyjczycy

Pokrewne

Bimowie, Lamaholot, Ngada, Rongga

Tancerze caci z regionu Manggarai

Mangarajowie[1], Manggarai (Ata Manggarai)[2][3] – grupa etniczna zamieszkująca zachodnią część wyspy Flores w Indonezji[3][4]. Według danych z 2000 roku ich populacja wynosi 575 tys. osób, są najliczniejszym ludem wyspy[5]. Należą do grupy ludów bima-sumbajskich[1][3].

Posługują się językiem manggarai z wielkiej rodziny austronezyjskiej, dość zróżnicowanym dialektalnie[6]. Nie wykształcili własnego systemu pisma[7]. W edukacji, administracji i sferze religijnej wykorzystywany jest język indonezyjski[5].

Tradycyjne wierzenia obejmują kult najwyższego stwórcy Mori Karaeng, kult przodków i wiarę w duchy[8][9]. Współcześnie w przeważającej mierze wyznają katolicyzm, szerzony na większą skalę od 1917 roku[5]. Dawniej wśród grup zachodnich dominował islam (m.in. ze względu na wpływ Sułtanatu Bima), natomiast ludność centralnej części wyspy utrzymywała tradycyjne wierzenia[5]. Znaleźli się również pod wpływem polityczno-ekonomicznym Makasarczyków, a ich język długo pozostawał w kontakcie z językiem makasarskim[10]. W rejonie nadbrzeżnym znane było niegdyś pismo lontara (bugijsko-makasarskie), aczkolwiek w ograniczonym zakresie[5]. Na pocz. XX w. region przeszedł pod kontrolę Holendrów, którzy do użytku oficjalnego wprowadzili język malajski[11]. Badaniem języka i kultury Manggarai zajmował się m.in. misjonarz J.A.J. Verheijen[12].

Są ludem o mieszanym pochodzeniu papuasko-azjatyckim (użytkownicy tubylczych języków papuaskich mieli się wymieszać z przybyłą później ludnością austronezyjską)[13]. Stanowią autochtoniczną ludność wyspy Flores[3][14]. Historycznie wchodzili w interakcje z innymi grupami etnicznymi, zwłaszcza Makasarczykami[11]. Wśród Mangarajów wiele osób uważa się za potomków migrantów z Celebesu bądź wręcz Sumatry (np. klan Todo miałby wywodzić się z Minangkabau)[15][16].

Mają rozwinięty folklor muzyczny i taneczny[9]. Do kultury Manggarai należą walki zwane caci, tradycyjny element uroczystości, a w nowszych czasach także atrakcja turystyczna[17][18]. Praktykuje się również walki kogutów[17].

Ich rodzimy język ma dość duże znaczenie na poziomie regionalnym. Jest bowiem jednym z głównych języków wyspy Flores, a jego centralny dialekt (z miasta Ruteng) służy jako lokalna lingua franca do kontaktów między różnymi grupami etnicznymi[19]. Nazwa „Manggarai“ odnosi się również do regionu wyspy Flores (podzielonego na trzy kabupateny)[20], który jest zamieszkały także przez pomniejsze społeczności etniczne, posługujące się m.in. językami rongga i wae rana (włączanymi w ramy kultury „Manggarai”)[21]. Grupy te są zdecydowanie odrębne pod względem dorobku kulturowego[22].

Zajmują się ręcznym rolnictwem tropikalnym (zaobserwowano przejście z systemu żarowego na trójpolówkę; kukurydza, ryż, rośliny strączkowe, warzywa, tytoń, kawa) i hodowlą zwierząt (bawoły, konie, świnie, drób). Rozwinęli także rzemiosło (obróbka metali, rzeźbiarstwo, plecionkarstwo)[23]. Bawoły są w ich kulturze symbolem statusu społecznego. Żywność w dużej mierze pochodzenia roślinnego; dużą rolę odgrywają warzywa i kukurydza. Mięso i ryż spożywa się sporadycznie (podczas uroczystości)[17]. Znane jest wino palmowe – tuak[9].

Organizacja społeczna opiera się na patrylinearnym systemie pokrewieństwa[4][18].

Przypisy

  1. 1 2 Bimowie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-09-06] [zarchiwizowane z adresu 2022-09-06].
  2. ↑ Koentjaraningrat 1972 ↓, s. 81.
  3. 1 2 3 4 Biernowa 1998 ↓, s. 320.
  4. 1 2 Manggarai, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-13] (ang.).
  5. 1 2 3 4 5 Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life 2009 ↓, s. 606.
  6. ↑ M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Manggarai, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [dostęp 2020-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] (ang.).
  7. ↑ Erb 1999 ↓, s. 154.
  8. ↑ Koentjaraningrat 1972 ↓, s. 83.
  9. 1 2 3 Biernowa 1998 ↓, s. 321.
  10. ↑ Verheijen i Grimes 1995 ↓, s. 582.
  11. 1 2 J.A.J. Verheijen, Plant Names in Austronesian Linguistics, Jakarta: Badan Penyelenggara Seri Nusa, Universitas Katolik Indonesia Atma Jaya, 1984 (NUSA: Linguistic Studies of Indonesian and Other Languages in Indonesia 20), s. 1, OCLC 15144447 [dostęp 2023-06-01] (ang.).
  12. ↑ Marzanna Poplawska, Performing Faith: Christian Music, Identity and Inculturation in Indonesia, Abingdon–New York: Routledge, 2020 (SOAS studies in music series), s. 166, DOI: 10.4324/9780429504235, ISBN 978-0-429-50423-5, OCLC 1140792343 [dostęp 2023-06-07] (ang.).
  13. ↑ Planning the Project, [w:] Mike Morwood, Penny van Oosterzee, A New Human: The Startling Discovery and Strange Story of the “Hobbits” of Flores, Indonesia, Updated Paperback Edition, Abingdon–New York: Routledge, 2016, DOI: 10.4324/9781315435657, ISBN 978-1-315-43563-3, ISBN 978-1-315-43565-7, OCLC 966310263 [dostęp 2023-06-01], Cytat: Many of the Manggarai, Ngadha and Nagakeo still resemble their Papuan ancestors rather than later Asian colonizers [...] (ang.).
  14. ↑ Minahan 2012 ↓, s. 168.
  15. ↑ John H. McWhorter, Linguistic Simplicity and Complexity: Why Do Languages Undress?, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2011 (Language Contact and Bilingualism 1), s. 257, DOI: 10.1515/9781934078402, ISBN 978-1-934078-37-2, ISBN 978-1-934078-40-2, OCLC 747413872 (ang.).
  16. ↑ Erb 1999 ↓, s. 65–99.
  17. 1 2 3 Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life 2009 ↓, s. 609.
  18. 1 2 Minahan 2012 ↓, s. 169.
  19. ↑ I Wayan Arka, Challenges and prospect of maintaining Rongga: an ethnographic report [online], Proceedings of the 2004 Conference of the Australian Linguistic Society, s. 4 [dostęp 2021-10-24] (ang.).
  20. ↑ Borgias M. 2019 ↓, s. 69–70.
  21. ↑ Arka 2010 ↓, s. 106–107.
  22. ↑ J.A.J. Verheijen, Manggarai dan Wujud Tertinggi, Jakarta: Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia/Rijksuniversiteit Leiden (LIPI-RUL), 1991 (LIPI-RUL 1), s. 16, ISBN 978-979-8258-00-8, OCLC 34343165 (indonez.).
  23. ↑ Biernowa 1998 ↓, s. 320–321.

Bibliografia

  • Manggarai, [w:] Timothy L. Gall, Jeneen Hobby (red.), Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life, wyd. 2, t. 4: Asia & Oceania, Farmington Hills: Gale, 2009, s. 606–610, ISBN 978-1-4144-4892-3, OCLC 388481759 [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  • I Wayan Arka, Maintaining Vera in Rongga: Struggles over Culture, Tradition, and Language in Modern Manggarai, Flores, Indonesia, [w:] Margaret Florey (red.), Endangered languages of Austronesia, Oxford–New York: Oxford University Press, 2010, s. 90–109, DOI: 10.1093/acprof:oso/9780199544547.003.0005, ISBN 978-0-19-954454-7, OCLC 796288873 [dostęp 2021-10-27] (ang.).
  • A.A. Biernowa, Manggarai, [w:] Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.), Narody i rieligii mira: encykłopiedija, Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 320–321, ISBN 978-5-85270-155-8, OCLC 40821169 [dostęp 2025-01-26] (ros.).
  • Fransiskus Borgias M., Memahami Manusia Manggarai Lewat Mitos Antropogonis, [w:] Onesius Otenieli Daeli (red.), Kearifan Lokal: Kultur yang Dirayakan, Sleman, Yogyakarta: PT Kanisius, 2019, s. 69–111, ISBN 978-979-21-6850-1 [dostęp 2021-12-04] (indonez.).
  • Maribeth Erb, The Manggaraians: A Guide to Traditional Lifestyles, Singapore: Times Editions, 1999 (Vanishing cultures of the world), ISBN 978-981-204-059-6, OCLC 41572877 (ang.).
  • Koentjaraningrat, Manggarai, [w:] Frank M. LeBar (red.), Ethnic Groups of Insular Southeast Asia, t. 1: Indonesia, Andaman Islands, and Madagascar, New Haven: Human Relations Area Files Press, 1972, s. 81–83, ISBN 978-0-87536-403-2, OCLC 650009 [dostęp 2021-10-20] (ang.).
  • J.A.J. Verheijen, Charles E. Grimes, Manggarai, [w:] Darrell T. Tryon (red.), Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995 (Trends in Linguistics. Documentation 10), s. 585–592, DOI: 10.1515/9783110884012.1.585, ISBN 978-3-11-088401-2, OCLC 868970232 [dostęp 2021-10-06] (ang.).
  • Manggarais, [w:] James B. Minahan, Ethnic Groups of South Asia and the Pacific: An Encyclopedia, Santa Barbara: ABC-CLIO, 2012, s. 168–170, ISBN 978-1-59884-660-7, OCLC 819572006 [dostęp 2023-11-13] (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.