Michał Romanow (1878–1918)

Michał Romanow
Michał II

Michał II Aleksandrowicz Romanow
Cesarz Imperium Rosyjskiego (de iure)[a]
Okres	od 15 marca 1917 do 16 marca 1917
Koronacja	niedokonana
Poprzednik	Mikołaj II
Następca	monarchia zniesiona Gieorgij Lwow jako premier Rządu Tymczasowego Cyryl Władimirowicz Romanow jako pretendent do tronu Rosji
Wielki Książę Finlandii (de iure)[a]
Okres	od 15 marca 1917 do 16 marca 1917
Poprzednik	Mikołaj II
Następca	Väinö I[b]
Król Polski tytularnie (de iure)[a]
Okres	od 15 marca 1917 do 16 marca 1917
Koronacja	niedokonana
Poprzednik	Mikołaj II
Następca	Rada Regencyjna
Cesarzewicz Rosji
Okres	od 10 lipca 1899 do 12 sierpnia 1904
Koronacja	utrata pierwszeństwa sukcesji
Poprzednik	Jerzy Romanow
Następca	Aleksy Romanow
Dane biograficzne
Dynastia	Romanowowie
Data i miejsce urodzenia	22 listopada 1878 Sankt Petersburg
Data i miejsce śmierci	13 czerwca 1918 koło Permu
Ojciec	Aleksander III Romanow
Matka	Maria Fiodorowna
Małżeństwo	Natalia Szeremietjewska
Dzieci	Georgij Brasow

Michał Aleksandrowicz Romanow, ros. Михаил Александрович (ur. 22 listopada^?/4 grudnia 1878, zm. 13 czerwca 1918) – wielki książę Rosji, czwarty syn cesarza Aleksandra III i Marii Fiodorowny (Dagmary Duńskiej – córki Chrystiana IX), w latach 1899–1904 cesarzewicz – następca tronu rosyjskiego, przez jeden dzień niekoronowany ostatni cesarz Imperium Rosyjskiego jako Michał II.

Jako sztabsrotmistrz w 1907 dowodził szwadronem Lejb-Gwardyjskiego Pułku Kirasjerów Jej Wysokości (w tym czasie cesarzowej Marii Fiodorowny, jego matki). Po zawarciu małżeństwa morganatycznego otrzymał dowództwo nad Czernihowskim pułkiem huzarów w guberni orłowskiej, gdzie był właścicielem dóbr Brasowo (obecnie obwód briański). Z tego powodu jego małżonka otrzymała później od cara Mikołaja II tytuł hrabiny Brasow.

Michał Romanow był uczestnikiem I wojny światowej. Dowodził Kaukaską Krajową Dywizją Kawaleryjską, a od lutego 1916 roku 2 Korpusem Kawaleryjskim (nominacja na generała-lejtnanta z 1916).

Był teoretycznie ostatnim cesarzem Imperium Rosyjskiego^[1][2], ale uznanie go za rzeczywistego cesarza jest sprawą dyskusyjną.

2 marca^?/15 marca 1917 Mikołaj II, w imieniu swoim i syna Aleksego, abdykował na rzecz swojego brata Michała^[3]. Tego samego dnia Michał otrzymał telegram od Mikołaja II, który tytułował go cesarzem wszechrosyjskim Michałem II. Panowanie Michała II trwało jedną noc, gdyż następnego dnia odmówił przyjęcia korony i oświadczył, że przyjmie ją tylko wtedy, gdy przekaże mu ją Konstytuanta^[4].

Do tego czasu przekazał władzę Rządowi Tymczasowemu z księciem Gieorgijem Lwowem na czele^[5] i akt ten podpisał posługując się tytułem wielkiego księcia. Tak więc opinie, czy należy zaliczać go do cesarzy rosyjskich, są podzielone: nie został koronowany, formalnie odmówił przyjęcia korony, nie posługiwał się tytułem cesarskim, ani też nie sprawował rzeczywistej władzy. Z drugiej strony, to na jego rzecz abdykował Mikołaj II i to on wydał ostatni akt o znaczeniu państwowym sygnowany przez dom Romanowów. Dopiero jego abdykacja ostatecznie położyła kres rosyjskiej monarchii po tym, jak Rząd Tymczasowy rozwiązał Dumę Państwową, przekształcając kraj praktycznie w republikę (formalnie nastąpiło to 1/14 września 1917^[6]).

Wkrótce po abdykacji został aresztowany i w lutym 1918 roku wywieziony z Gatczyny do Permu. Tam 13 czerwca 1918 roku został rozstrzelany przez czekistów; ciało spalono i zatarto ślad po zbrodni^[7]. Na zachód udało się uciec małżonce Michała. Hrabina wraz z dzieckiem, urodzonym w 1910 roku Jurijem Brassowem, przedostała się do Francji, gdzie w latach 20. utrzymywała się z prowadzonej pracowni krawieckiej. Syn zginął w 1931 roku w wypadku samochodowym.

Był ulubionym synem cesarza Aleksandra III, ze względu na swoje poczucie humoru. W 1912 zawarł potajemnie w Wiedniu małżeństwo z rozwódką Natalią Szeremietjewską (1880–1952), w wyniku czego jego brat cesarz Mikołaj II zakazał mu powrotu na dwór; odebrane mu zostało również prawo regencji nad małoletnim następcą tronu. Jego małżonka była zimno traktowana przez Imperatorową Marię Fiodorównę. Przebaczenie uzyskał dopiero w 1914. Z żoną doczekał się syna, urodzonego przed ich ślubem, hrabiego Jurija Brasowa.

• 24 sierpnia 2016 w Orle odsłonięto jego popiersie^[8].

1. właściwie: Zofia Dorota Wirtemberska.
2. właściwie: Fryderyka Luisa Charlotta Wilhelmina Hohenzollern.
3. właściwie: Maksymiliana Wilhelmina Maria Hessen-Darmstadt.
4. właściwie: Maria Zofia Fryderyka Dagmara.

• Jurij Buranow, Władimir Chrustalow, Zagłada dynastii Romanowów: 1917-1919, Wyd. Bellona 1995.
• Pierre Gilliard, Tragiczny los cara Mikołaja II i jego rodziny, Wyd. Rój 1990.
• Łarysa Jermiłowa, Ostatni car, Wyd. Muza, Warszawa 2007.
• Janusz Kutta, Pamiętnik Mikołaja II, De Facto 2006.
• Władysław A. Serczyk, Poczet władców Rosji (Romanowowie), Londyn 1992.
• Andrzej Andrusiewicz, Carowe i cesarze Rosji, Warszawa 2001.
• Gudrun Ziegler, Tajemnice rodu Romanowów, Warszawa 2000.
• Jan Sobczak: Mikołaj II – ostatni car Rosji. Studium postaci i ewolucji władzy. Warszawa–Pułtusk: Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, 2009. ISBN 978-83-11-11639-9.