Myszoskoczek

Myszoskoczek
	Gerbilliscus
	O. Thomas, 1897
	Okres istnienia: wczesny pliocen–holocen PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
	; Myszoskoczek sawannowy (G. kempi)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszoskoczki
Plemię	Taterini
Rodzaj	myszoskoczek
	Typ nomenklatoryczny
	Tatera boehmi Noack, 1887
Synonimy
	Taterona Wroughton, 1917; Gerbillurus Shortridge, 1942; Progerbillurus Pavlinov, 1982; Paratatera Petter, 1983;
	Taterona Wroughton, 1917; Gerbillurus Shortridge, 1942; Progerbillurus Pavlinov, 1982; Paratatera Petter, 1983;
Podrodzaje i gatunki
	5 podrodzajów i 19 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	5 podrodzajów i 19 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Myszoskoczek^[6], myszoskocznik^[6] (Gerbilliscus) – rodzaj ssaków z podrodziny myszoskoczków (Gerbillinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce^[7]^[8]^[9].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 85–196 mm, długość ogona 113–234 mm, długość ucha 12–34 mm, długość tylnej stopy 21–47 mm; masa ciała 20–195 g^[8]^[10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1897 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule zatytułowanym „Wystawa małych ssaków zebranych przez pana Alexandra Whyte’a podczas jego wyprawy na płaskowyż Nyika i w góry Masuka, NR Nyasa”, opublikowanym w czasopiśmie Proceedings of the Zoological Society of London^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) myszoskoczek zaroślowy (G. boehmi).

Etymologia

Gerbilliscus: rodzaj Gerbillus Desmarest, 1804 (myszoskoczka); łac. przyrostek zdrabniający -iscus^[11].
Taterona: wariant nazwy rodzaju Tatera Lataste, 1882 (gołostópka)^[2]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Gerbillus afra J.E. Gray, 1830.
Gerbillurus: rodzaj Gerbillus Desmarest, 1804 (myszoskoczka); ουρα oura ‘ogon’^[12]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Gerbillus vallinus O. Thomas, 1918.
Progerbillurus: gr. προ pro ‘blisko, w pobliżu’^[13]; rodzaj Gerbillurus Shortridge, 1942 (myszoskocznik). Gatunek typowy: Gerbillus paeba A. Smith, 1836.
Paratatera: gr. παρα para ‘blisko, obok’^[14]; rodzaj Tatera Lataste, 1882 (gołostópka). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Gerbillus tytonis Bauer & Niethammer, 1959.

Podział systematyczny

Badania oparte na danych chromosomalnych i molekularnych stwierdzają, że Gerbilliscus nie jest monofiletyczny bez gatunków z rodzaju Gerbillurus^[15]; w takim ujęciu do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w pięciu podrodzajach^[16]^[10]^[7]^[6]:

Podrodzaj	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[6]	Podgatunki^[8]^[7]^[10]	Rozmieszczenie geograficzne^[8]^[7]^[10]	Podstawowe wymiary^[8]^[10]^[a]	Status IUCN^[17]^[18]
Taterona	Gerbilliscus nigricaudus	(W. Peters, 1878)	myszoskoczek czarnoogonowy	2 podgatunki	somalijsko-masajskie sawanny w południowo-zachodniej Etiopii, południowo-zachodniej Somalii, Kenii i północno-wschodniej Tanzanii; zakres wysokości: do 1500 m n.p.m.	DC: 13–19,3 cm DO: 17–21 cm MC: 80–195 g	LC
Taterona	Gerbilliscus robustus	(Cretzschmar, 1826)	myszoskoczek frędzloogonowy	gatunek monotypowy	południowo-wschodni Niger i Czad na wschód do Sudanu, Erytrei, Etiopii i Somalii; prawdopodobnie północno-wschodnia Nigeria, północny Kamerun i północna Kenia; zakres wysokości: – m n.p.m.	DC: 12–19 cm DO: 15,5–21 cm MC: 80–152 g	LC
Taterona	Gerbilliscus phillipsi	(de Winton, 1898)	myszoskoczek krzewowy	gatunek monotypowy	rozłączone populacje w Somalii, południowo-zachodniej Etiopii i zachodnio-środkowej Kenii	DC: 11,6–14,5 cm DO: 16,2–18,5 cm MC: bnrak danych	LC
Taterona	Gerbilliscus vicinus	(W. Peters, 1878)		gatunek monotypowy	Kenia I Tanzania; północne granice zasięgu nieznane	DC: 10,9–15,7 cm DO: 13,9–19,5 cm MC: 54–104 g	NE
Taterona	Gerbilliscus guineae	([O. Thomas, 1910)	myszoskoczek gwinejski	gatunek monotypowy	Afryka Zachodnia, od Senegalu na wschód do środkowego Beninu	DC: 10,2–17,8 cm DO: 15,1–19,8 cm MC: 45–110 g	LC
Taterona	Gerbilliscus giffardi	(Wroughton, 1906)		gatunek monotypowy	rozproszone populacje we wschodniej Gwinei, Wybrzeżu Kości Słoniowej, Ghanie, południowo-zachodnim Nigrze i Beninie; prawdopodobnie szeroko rozpowszechniony	DC: około 14,5 cm DO: około 17,2 cm MC: około 111 g	NE
Taterona	Gerbilliscus gambianus	(O. Thomas, 1910)	myszoskoczek gambijski	gatunek monotypowy	sahelo-sudańskie sawanny w zachodnim i południowym Senegalu, południowo-zachodnim Mali, południowo-wschodnim Nigrze i skrajnie zachodnio-centralnym Czadzie	DC: 12,5–19,6 cm DO: 13–17,5 cm MC: 61–193 g	LC
Taterona	Gerbilliscus kempi	(Wroughton, 1906)	myszoskoczek sawannowy	gatunek monotypowy	sahelo-sudańskie i gwinejskie sawanny od Gwinei i Senegalu na wschód do południowo-zachodniej Etiopii, zachodniej Kenii i północno-zachodniej Tanzanii	DC: 14–19 cm DO: 14,2–17,3 cm MC: 97–105 g	LC
Taterona	Gerbilliscus leucogaster	(W. Peters, 1852)	myszoskoczek białobrzuchy	gatunek monotypowy	Angola na wschód przez południową Demokratyczną Republikę Konga do Tanzanii, na południe do północnej Południowej Afryki, Eswatini i Mozambiku (włącznie z wyspą Bazaruto); zakres wysokości: do 1600 m n.p.m.	DC: 8,9–15,5 cm DO: 12–17,5 cm MC: 32–114 g	LC
Taterona	Gerbilliscus validus	(Bocage, 1890)	myszoskoczek północny	gatunek monotypowy	Angola, Demokratyczna Republika Konga, Uganda, Rwanda, Burundi, południowo-wschodnia Kenia, Tanzania, Zambia i północne Zimbabwe; prawdopodobnie Sudan, Sudan Południowy i Etiopia	DC: 13,5–19,5 cm DO: 11,5–18,6 cm MC: 90–160 g	LC
Taterona	Gerbilliscus afer	(J.E. Gray, 1830)	myszoskoczek przylądkowy	gatunek monotypowy	endemit Południowej Afryki (Prowincja Przylądkowa Zachodnia)	DC: 12,4–15,7 cm DO: 13,3–17,5 cm MC: 78–113 g	LC
Taterona	Gerbilliscus brantsii	(A. Smith, 1836)	myszoskoczek zadżumiony	2 podgatunki	południowo-wschodnia Angola, południowo-zachodnia Zambia, wschodnia Namibia, Botswana, zachodnie Zimbabwe, Południowa Afryka i Lesotho; odnotowany w północnym Zimbabwe i północnym Mozambiku	DC: 9,6–16,4 cm DO: 10,3–18,6 cm MC: 25–126 g	LC
Taterona	Gerbilliscus inclusus	(O. Thomas & Wroughton, 1908)	myszoskoczek aluwialny	3 podgatunki	północno-wschodnia (Muheza) i południowa Tanzania, północny i środkowy Mozambik oraz zachodnie Zimbabwe	DC: 15,2–16,1 cm DO: 13,5–19,1 cm MC: 99–154 g	LC
Gerbilliscus	Gerbilliscus boehmi	(Noack, 1887)	myszoskoczek zaroślowy	gatunek monotypowy	od południowej Ugandy i południowo-zachodnij Kanii na południe do wschodniej Angoli, północnego i wschodniego Zimbabwe oraz północno-zachodniego Mazambiku	DC: 13,9–17,9 cm DO: 19–23 cm MC: około 146 g	LC
Progerbillurus	Gerbilliscus paeba	(A. Smith, 1836)	myszoskocznik malutki	5 podgatunków	Afryka Południowa, od południowej Angoli na wschód do Mozambiku i Zimbabwe oraz na południe do Południowej Afryki	DC: 8,5–10,5 cm DO: 10,2–12,5 cm MC: 20–37 g	LC
Gerbillurus	Gerbilliscus setzeri	(Schlitter, 1973)	myszoskocznik namibijski	gatunek monotypowy	pustynia Namib w skrajnie południowo-zachodniej Angoli i północno-zachodniej Namibii	DC: 10,4–11,8 cm DO: 11,3–14,5 cm MC: 30–43 g	LC
Gerbillurus	Gerbilliscus vallinus	(O. Thomas, 1918)	myszoskocznik szczotkoogonowy	2 podgatunki	południowa Namibia i Południowa Afryka (Prowincja Przylądkowa Północna)	DC: 9,6–11 cm DO: 11,9–15,6 cm MC: 30–43 g	LC
Paratatera	Gerbilliscus tytonis	(Bauer & Niethammer, 1959)	myszoskocznik wydmowy	gatunek monotypowy	endemit Namibii (od Swakopmund do Lüderitz); zakres wysokości: do 300 m n.p.m.	DC: 9–10,8 cm DO: 11,3–14,1 cm MC: około 25 g	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunek wymarły w pliocenie dzisiejszej Tanzanii^[19]^[20]:

Gerbilliscus winkleri Denys, 2011

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 O. Thomas. Exhibition of small mammals collected by Mr. Alexander Whyte during his expedition to the Nyika plateau and Masuka Mountains, NR Nyasa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1897, s. 433, 1897. (ang.).
1 2 R.Ch. Wroughton. Scientific Results from the Mammal Survey. No. XV. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 25, s. 40, 1917. (ang.).
↑ G.Ch. Shortridge. Field Notes on the First and Second Expeditions of the Cape Museums’ Mammal Survey of the Cape Province; and descriptions of some new subgenera and subspecies. „Annals of the South African Museum”. 36 (1), s. 52, 1942–1947. (ang.).
↑ I.Y. Pavlinov. Филогения и классификация подсемейства песчанок Gerbillinae. „Бюллетень Московского общества испытателей природы”. Отдел биологический. 87 (2), s. 30, 1982. (ros.).
↑ F. Petter. Paratatera, sous-genre nouveau de Gerbillurus Shortridge, 1942 (Rongeurs, Gerbllidés). „Mammalia”. 47 (2), s. 266, 1983. DOI: 10.1515/mamm.1983.47.2.265. (fr.).
1 2 3 4 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 260. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 446–448. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 617–622. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Gerbilliscus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-03].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 285–286. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 294, 1904. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 276.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 207.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 183.
↑ Subfamily: Gerbillinae. W: A. Monadjem, P.J. Taylor, Ch. Denys & F.P.D. Cotterill: Rodents of Sub-Saharan Africa: A biogeographic and taxonomic synthesis. Berlin: De Gruyter, 2015, s. 492–605. ISBN 978-3-11-030166-3. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-14]. (ang.).
↑ Taxonomy: Gerbilliscus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-14]. (ang.).
↑ Taxonomy: Gerbillurus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-14]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Gerbilliscus Thomas, 1897, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-08] (ang.).
↑ Ch. Denys: Rodents. W: T. Harrison (red.): Paleontology and Geology of Laetoli: Human Evolution in Context. Cham: Springer, 2011, s. 30. ISBN 978-90-481-9956-3. (ang.).

Bibliografia

E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[17] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Thomas-1] 1 2 O. Thomas. Exhibition of small mammals collected by Mr. Alexander Whyte during his expedition to the Nyika plateau and Masuka Mountains, NR Nyasa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1897, s. 433, 1897. (ang.).

[Wroughton-2] 1 2 R.Ch. Wroughton. Scientific Results from the Mammal Survey. No. XV. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 25, s. 40, 1917. (ang.).

[Shortridge-3] G.Ch. Shortridge. Field Notes on the First and Second Expeditions of the Cape Museums’ Mammal Survey of the Cape Province; and descriptions of some new subgenera and subspecies. „Annals of the South African Museum”. 36 (1), s. 52, 1942–1947. (ang.).

[Pavlinov-4] I.Y. Pavlinov. Филогения и классификация подсемейства песчанок Gerbillinae. „Бюллетень Московского общества испытателей природы”. Отдел биологический. 87 (2), s. 30, 1982. (ros.).

[Petter-5] F. Petter. Paratatera, sous-genre nouveau de Gerbillurus Shortridge, 1942 (Rongeurs, Gerbllidés). „Mammalia”. 47 (2), s. 266, 1983. DOI: 10.1515/mamm.1983.47.2.265. (fr.).

[Cichocki&inni-6] 1 2 3 4 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 260. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-7] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 446–448. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Denys&inni-8] 1 2 3 4 5 Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 617–622. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Gerbilliscus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-03].

[amw-10] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 285–286. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-11] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 294, 1904. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=316_276]-12] Jaeger 1959 ↓, s. 276.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=247_207]-13] Jaeger 1959 ↓, s. 207.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=223_183]-14] Jaeger 1959 ↓, s. 183.

[Monadjem&inni-15] Subfamily: Gerbillinae. W: A. Monadjem, P.J. Taylor, Ch. Denys & F.P.D. Cotterill: Rodents of Sub-Saharan Africa: A biogeographic and taxonomic synthesis. Berlin: De Gruyter, 2015, s. 492–605. ISBN 978-3-11-030166-3. (ang.).

[mdd-16] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-14]. (ang.).

[18] Taxonomy: Gerbilliscus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-14]. (ang.).

[19] Taxonomy: Gerbillurus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-14]. (ang.).

[zij-20] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Gerbilliscus Thomas, 1897, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-08] (ang.).

[den-21] Ch. Denys: Rodents. W: T. Harrison (red.): Paleontology and Geology of Laetoli: Human Evolution in Context. Cham: Springer, 2011, s. 30. ISBN 978-90-481-9956-3. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[a]

[17]

[18]

[19]

[20]